Pyroraptor olympius

Pyroraptor olympius Status: Uitgestorven, als fossiel bekend
Pyroraptor olympius
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Reptilia (Reptielen) Orde: Saurischia Onderorde: Theropoda Familie: Dromaeosauridae Geslacht: Pyroraptor
Soort
Pyroraptor olympius Allain & Taquet, 2000
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Pyroraptor olympius op Wikispecies
Portaal    Biologie

Pyroraptor is een dinosauriërgeslacht behorend tot de Dromaeosauridae. Hij kwam tijdens het late Krijt, (Campanien-Maastrichtien, 70 miljoen jaar geleden) voor in het gebied van het huidige Frankrijk. Dit geslacht omvat één soort genaamd Pyroraptor olympius.

De soort werd in 2000 benoemd door de Franse paleontologen Ronan Allain en Philippe Taquet. De geslachtsnaam betekent "vuurdief" vanuit het Klassiek Griekse pyr, "vuur", en raptor, "dief" in het Latijn; de soortaanduiding "olympisch". De hele soortnaam betekent zoiets als "dief van het Olympisch vuur", een verwijzing dat de vondst gedaan werd na een bosbrand op de Mont Olympe. Indirect is het een referentie aan Prometheus, de mythische dief van het Olympisch vuur.

De vondstlocatie ligt in Zuid-Frankrijk, in de Provence, Bouches-du-Rhône. Een bos, La Boucharde, aan de voet van de Mont Olympe, in het Bassin de l'Arc, brandde af in augustus 1989 en de helling erodeerde daarna, zodat het gesteente bloot kwam te liggen. In november 1992 ontdekte de echtgenote, Marie Josèphe Michelon, van de grondeigenaar bij het plukken van paddenstoelen er botresten. Die werden vanaf 1993 tot 2000 opgegraven met hulp van een team van het Parijse Muséum national d'histoire naturelle en geprepareerd door het daaraan verbonden Laboratoire de Paléontologie. Er zijn verschillende fossielen beschreven die los gevonden zijn, maar vermoedelijk tot een enkel exemplaar behoorden. Eén ervan, het holotype MNHN BO 001, bestaat uit een klauw van de tweede teen van de voet. Daarnaast zijn als paratypen aangewezen: nog een klauw van de tweede teen (MNHN BO004), een tweede kootje van de tweede teen (MNHN BO002), een tweede middenvoetsbeen (MNHN BO003), een ellepijp (MNHN BO005) en tanden (MNHN BO014 en MNHN BO015). Daarnaast werden verschillende specimina toegewezen: vijf teenkootjes (MNHN BO006-BO010), een stuk spaakbeen (MNHN BO013), het uiteinde van een eerste middenhandsbeen dat later van een eerste middenvoetsbeen bleek te zijn (MNHN BO012), een vingerkootje (MNHN BO011), een ruggenwervel (MNHN BO017) en een voorste staartwervel (MNHN BO016). Specimen MNHN BO002 is van een duidelijk groter formaat dan de rest van de paratypen die dus minstens twee individuen vertegenwoordigen. In 2012 werd nog een derde middenvoetsbeen gemeld. Naast deze beschreven grotere resten zijn nog zo'n tweehonderd kleinere botfragmenten geborgen. Deze waren gemengd met botten van de plantenetende dinosauriër Rhabdodon en krokodilachtigen, eierschalen en stukken van het schild van schildpadden.

Ondanks de beperkte resten is de Pyroraptor de best bekende dromaeosauride uit Europa nu Balaur een vogel is gebleken te zijn.

Pyroraptor is zonder enige twijfel een dromaeosauride. De kenmerken van de fragmentarische resten zijn bijna volledig overeenkomend met die van de Dromaeosauridae als geheel. Als unieke eigenschappen voor de soort, ofwel autapomorfieën, zijn slechts aangegeven: een holle onderkant (achterkant bij de normale staande houding) van het tweede middenvoetsbeen; een diepe aanhechtingsgroef op de zijkant van de ellepijp voor de musculus brachialis; de tanden zijn wel gekarteld over de volle achterrand maar aan de voorrand slechts bij het spits; het tweede middenvoetsbeen is ongeveer even lang als de ellepijp. In 2012 stelde Alan Turner dat de diepe groeve op de ellepijp grotendeels het gevolg was van beschadigingen en dat de holle onderkant van het tweede middenvoetsbeen normaal is voor dromaeosauriden. Volgens Michael Mortimer zijn ook de proporties en de tandvorm niet speciaal. Dit maakt het lastig te bepalen of het werkelijk een aparte vorm betreft. Het kan zijn dat Pyroraptor een jonger synoniem is van Variraptor, een eerder benoemde soort uit hetzelfde gebied die ook slechts van fragmentarische resten bekend is — zij het van andere delen van het skelet, zodat nog geen vergelijking mogelijk is. Omgekeerd bestaat de mogelijkheid dat sommige aan Variraptor toegeschreven fragmenten in werkelijkheid tot Pyroraptor behoren. Volgens de beschrijvers was Variraptor zelfs een nomen dubium. Een onderzoek gepubliceerd in 2009 ontkende die laatste mogelijkheid en concludeerde dat beiden aparte vormen waren.

De positie van Pyroraptor in de stamboom van de Dromaeosauridae is, gezien de beperkte gegevens, nog erg onzeker. Hij behoort wellicht tot de Eudromaeosauria, maar daarbinnen niet tot de Dromaeosaurinae of de Velociraptorinae.

Het volgende kladogram toont een veel basalere positie in de stamboom volgens een studie uit 2012 door Turner e.a., waarbij opgemerkt moet worden dat Balaur volgens huidige inzichten een vogel is:

Pyroraptor was een klein, warmbloedig en bevederd roofdier. De beschrijvers hebben zijn lengte niet geschat maar die bedroeg vermoedelijk ongeveer 2 à 2,5 meter bij een heuphoogte van zo'n zestig centimeter. De gevonden ellepijp was 122,8 millimeter lang. Pyroraptor had een grote gebogen klauw op de tweede teen van elke voet. Elk van deze klauwen was 66 millimeter lang. Pyroraptor kan op kleinere prooien gejaagd hebben of misschien in groepen grotere dieren hebben buitgemaakt: zijn vergrote voetklauw maakte het mogelijk diepe steekwonden toe te brengen.

Een pyroraptor genaamd "Pod" (voor Pyroraptor olympius dinosaur) is een hoofdpersonage in de serie Dinosaur Planet op Discovery Channel. In de aflevering Pod's Travels komt een exemplaar terecht op een eiland — Europa was toen een archipel — waar het dwergvormen van dinosauriërs aantreft. De aflevering heeft veel bijgedragen aan de bekendheid van het dier.

• Allain and Taquet, 2000, "A new genus of Dromaeosauridae (Dinosauria, Theropoda) from the Upper Cretaceous of France", Journal of Vertebrate Paleontology, 20(2): 404-407
• Chanthasit, P., and Buffetaut, E., 2009, "New data on the Dromaeosauridae (Dinosauria: Theropoda) from the Late Cretaceous of southern France", Bulletin de la Société Géologique de France, 180(2): 145-154