No true Scotsman
No true Scotsman[1][2] (Nederlands: geen echte Schot[1]) is een drogreden waarbij een ad-hocpoging wordt gedaan om een generalisering in stand te houden.[3]
Uitleg
[bewerken | brontekst bewerken]De introductie van de term wordt toegeschreven[4] aan de Britse filosoof Antony Flew ter illustratie van de menselijke neiging om te proberen een vooroordeel over een bepaalde groep zaken vol te houden als zich een anomalie voordoet. Hij gebruikte in zijn voorbeeld het nationalisme, waarin men de eigen groep moreel superieur wil achten en als men wordt geconfronteerd met immoreel gedrag van een lid van de eigen groep, hetgeen niet strookt met het beeld dat men van de hele groep wil schetsen, men de neiging heeft om te doen alsof die persoon er eigenlijk niet bijhoort.[5] In zijn boek Thinking About Thinking (1975) schreef Flew:[6]
Stel je voor dat Hamish McDonald, een Schot, zijn Glasgow Morning Herald zit te lezen en een artikel ziet over "Seksgek Brighton (Engeland) slaat weer toe". Hamish is geschokt en verklaart dat "Geen enkele Schot zoiets zou doen". De volgende dag zit hij zijn Glasgow Morning Herald weer te lezen, maar deze keer vindt hij een artikel over een man uit Aberdeen (Schotland), wiens brute daden de seksgek uit Brighton bijna beschaafd doen lijken. Dit feit toont aan dat Hamish er met zijn mening naast zat, maar gaat hij dat toegeven? Waarschijnlijk niet. Deze keer zegt hij: "Geen enkele echte Schot zou zoiets doen".
Als men wordt geconfronteerd met een tegenvoorbeeld op een universele claim ("geen enkele Schot zou zoiets doen"), wordt bij deze drogreden niet het tegenvoorbeeld weersproken of de oorspronkelijke claim verworpen, maar het onderwerp van de stelling aangepast om het bijzondere geval of gelijksoortige gevallen uit te sluiten middels retoriek, zonder dat hierbij wordt verwezen naar enige objectieve regel ("geen enkele echte Schot zou zoiets doen").[6] Hoogleraar filosofie Bradley Dowden beschouwt de drogreden als een ad-hocredding van een weerlegde poging tot generalisering.[3] Volgens logicus Gary Curtis is een no true Scotsman een vorm van de drogreden van de arbitraire herdefiniëring (arbitrary redefinition), wat weer een vorm is van equivocatie, wat weer een vorm is van de ambiguïteitsdrogreden.[7][5]
Voorbeelden
[bewerken | brontekst bewerken]Dit is een versimpeld voorbeeld van Nederlands filosoof Floris van den Berg, Beter weten (2015):[1]
- Alle Schotten houden van whisky.
- Sean is een Schot, maar houdt niet van whisky.
- Dus, Sean is geen echte Schot.
Vlaams filosoof Maarten Boudry schrijft in zijn boek Illusies voor gevorderden (2015): "Stel dat ik altijd al dacht dat alle continentale filosofen onverbeterlijke lapzwanzen waren. Als ik dan plots een goed filosofisch boek uit Frankrijk lees, zal ik mijn overtuiging moeten bijstellen. Natuurlijk liggen er altijd ad-hocuitwegen open om de logische coherentie te bewaren: 'Dit kan geen echte filosoof zijn.' 'Die filosoof is geen waarachtige Fransman.' Deze drogreden staat bekend als de No True Scotsman fallacy."[2]
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel No true Scotsman op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- ↑ a b c van den Berg, Floris (2015). Beter weten: filosofie van het ecohumanisme. Houtekiet, p. 20. ISBN 9789089243911. Geraadpleegd op 9 december 2015.
- ↑ a b Boudry, Maarten (2015). Illusies voor gevorderden: of waarom waarheid altijd beter is. Pelckmans, p. 105. ISBN 9789463100458. Geraadpleegd op 9 december 2015.
- ↑ a b No True Scotsman, Internet Encyclopedia of Philosophy
- ↑ "Obituary: Prof. Antony Flew", The Scotsman, 16 april 2010. Geraadpleegd op 9 december 2015.
- ↑ a b Gary Curtis, Redefinition. Fallacy Files. Geraadpleegd op 13 december 2015.
- ↑ a b Flew, Antony (1975). Thinking About Thinking: Do I Sincerely Want to Be Right?. Collins Fontana, London. ISBN 978-0-00-633580-1. Geraadpleegd op 10 december 2015.
- ↑ Willemsen, Harry, Peter de Wind (2015). Woordenboek Filosofie. Geheel herziene en aangevulde uitgave. Maklu, p. 30. ISBN 9789044132281. Geraadpleegd op 13 december 2015.