Wodaabe
De Wodaabe (enk. Bodaado) of Bororo wonen in [[Niger (land)
|Niger]], Kameroen en Tsjaad, en behoren tot het volk van de
Peul. Ze wonen ten zuiden van de Sahara waar in Niger ook
de nomadische Touareg en Toubou wonen en ten noorden van de
savanne waar men landbouwers aantreft. Voordat de Sahara woestijn
werd zouden de Wodaabe daar gewoond hebben.
Maatschappij
Tot de Wodaabe behoren zo'n 145.000 mensen. Ze zijn de enige groep van
de Peul die nog nomadisch leven. Ze zijn trots op dit
nomadisch bestaan maar ontzeggen zich hierdoor wel bepaalde elementen
van de moderne samenleving zoals onderwijs. Tegenwoordig ontstaan
hier en daar semi-sedentaire nederzettingen met een put, een schooltje, een
graanopslagplaats, een moskeetje ... Ze houden vee waaronder schapen, geiten, kamelen maar vooral runderen
zoals de zeboe. Een belangrijk element van hun economie is de handel
van levensmiddelen zoals melk. The Wodaabe spreken Fula en gebruiken geen geschreven
taal.
Kunst
Door het nomadisch bestaan is de materiële cultuur van de Wodaabe
vrij beperkt. Het belangrijkste element in de kunstproductie van de
Wodaabe zijn de kalebassen. Deze worden door de vrouwen versierd
met motieven die gebaseerd zijn op de oude tatoeagemotieven die niet meer
gebruikt worden. Deze motieven verschillen van clan tot clan en zijn
daarom een uitdrukking van de identiteit van de clan. De kalebassen dienen
zowel als gebruiksvoorwerpen (bijvoorbeeld voor de handel van melk) als
voor rituele doeleinden.
Zo is er een exemplaar dat aan een vrouw wordt geschonken wanneer zij
een dochter baart. Deze kalebas wordt verpakt op een kunstzinnige manier
in een elletel set en naast het bed van de vrouw bewaard. Eénmaal per jaar
vindt er een feest plaats (het worso feest) dat 3 à 4 dagen duurt en waarop
de familie alle geboorten en huwelijken van het voorbije jaar viert.
Op dat ogenblik wordt de elletel set van de vrouw voor haar tent geplaatst
en gaan de vrouwen elkaars sets bewonderen.
Er wordt bij de Wodaabe heel wat aandacht besteed aan de lichaamstooi. Het
haar van jonge vrouwen is in een typische knot vooraan op het hoofd, die al
op rotsgravures van wel 7000 jaar geleden te zien is. Als een vrouw ouder
wordt, vlecht ze het haar achteruit. De jonge mannen dragen links en
rechts van het hoofd drie vlechten, en een serie kleinere vlechtjes
achteraan. Oudere mannen scheren hun haar af. De juwelen van zowel
vrouwen als mannen kunnen naar haar sociale status verwijzen of gewoon
decoratief bedoeld zijn. Het meest bijzonder is echter de lichaamstooi van de
jongemannen die zij aanbrengen voor de dansen.
Dans
Dans speelt een belangrijke rol in de cultuur van de Woodabe. De
jongemannen worden sukaabe genoemd, letterlijk 'zij die dansen'. Deze
term is van toepassing voor iedere man ouder dan ongeveer 12 jaar, totdat
hij zelf een zoon heeft die aan de dans gaat deelnemen. Er zijn drie
belangrijke dansen met elk een specifieke lichaamstooi.
- De ruume heeft louter een amusementswaarde. Deze dans vindt plaats
in een cirkel waarbij er een loflied over een mooi meisje gezongen
wordt door een voorzanger en een koor.
- De yaake vestigt de aandacht op het taalgebruik en de mimiek van de
danser. De nadruk ligt bij deze dans op lichamelijke schoonheid en het
persoonlijke charme van de danser. De sfeer is luidruchtig en los. Voor
deze dans zijn voorgeschreven attributen nodig zoals een lans, een sabel en
een geborduurde tuniek die de danser van zijn vriendin heeft gekregen.
- De geerewol wordt ook de dans van de schoonheid genoemd. Iedere
danser heeft dezelfde gezichtsbeschildering en kostumering want de
concrete fysieke schoonheid van de danser is het belangrijkste
aandachtspunt. De dans is fysiek erg zwaar omdat hij vaak urenlang
doorgaat.
Gedanst wordt er bij verschillende gelegenheden. Het meest bekend bij
toeristen is de geerewol. Dit is een soort symbolische oorlog, waarbij leden
van één clan een 'verrassingsaanval' uitvoeren op een kampement van een
andere clan. In de loop van een week voegen zich dan zoveel mogelijk
verwanten bij elk van beide partijen. Daarna wordt er een week afwisselend
en confronterend gedanst. In magere jaren gaat er geen een gerewol door,
in goede jaren (zoals in het najaar van 2007) zijn er meerdere. Alhoewel
verschillende reisagentschappen 'het gerewol-feest' programmeren, ligt
uiteraard nooit op voorhand vast wanneer zo'n verrassingsaanval
uitgevoerd zal worden. Meestal is er één vlak na de Algemene Vergadering
van het Wodaabe-collectief Djingo, van 22 tot 29
september (2008: uitzonderlijk later vanwege de Ramadan).
-
Jonge Wodaabe vrouwen
-
Twee Wodaabe mannen
-
Een jonge vrouw die de schoonheid van de
-
Groep Woodabe onderweg
Foto's en video
- [http://www.youtube.com/watch?v=Dm1tN3SmDWs Video over het Gerewol
festival], National Geographic
op Projectexplorantion.org]