Snereninstrument

En Snereninstrument oder Chordophon („Snerenklinger“ vunt lat. corda „Sneer“) is en Musikinstrument, bi dat de Töön dör Sneren tüügt warrt, de an twee Steden fastmaakt un spannt warrt. In’n normalen Fall warrt de Swingen vun de Sneer op en Resonanzkörper överdragen, de den Klang verstarken deit.

Verschedene Toonhögen warrt bi disse Oort vun Instrument dör dat Afdeelen vun de Sneren tüügt, oder dat mutt för jeedeen Toon tomindst een egene Sneer dorwesen. Op jeden Fall gellt: de Toon, de vun en Sneer tüügt warrt is ümso höger, ümso körter, dünner un faster se spannt is.

In’n Vergliek to Fleiten oder Trummeln sünd Snereninstrumenten teemlich jung.^[1] Dat öllste Snereninstrument harr blots een Sneer. Na Alexander Buchner (1985) sünd de öllsten Dorstellen vun en eenfack Monochord oder Musikbagen al in Höhlenmalereen to sehn, de 15.000 Johren oolt sünd. De eenfacke Musikbagen (nich to verwesseln mit den Vigelienbagen warrt dormit as de Oorform vun all Chordophonen ansehn. He besteiht ut en Holtstaff, den een bögen kann, un en Stück Darm oder Snoor, de üm de Ennen vun den Staff togen warrt un em so to’n Bagen spannt. De Musikbagen kann mit de Fingers toggt oder mit en lütten Staff anslahn warrn un tüügt verschedene Grund- un Bövertöön, de mit Resonanzkörpers as to’n Bispeel en Kalebass verstarkt warrn künnt.

Dat öllste Snereninstrument, wat överduert hett, is de mehrsneerige 4.500 Johren olle Harp vun de Königsche Puabi vun Ur. De Sumerer un de ollen Ägypters hebbt op Harpen speelt, de ollen Greken kennen dorgegen verschedene Liern, so as de beidne bekanntsten Kithara un Lyra. In’t ägyptische Olle Riek sünd af ruchweg 2.5000 v. Chr. Bagenharpen op Wandmalereen dorstellt worrn, de in afwannelte Form vundaag noch in Middelafrika un Uganda speelt warrt. In Asien sünd Bagenhapren mit Utnahm vun de birmeesche Saung gauk so goot as verswunnen. In Indien hebbt sik ut de Bagenharpen de Luteninstrumenten entwickelt, die Vina nömmt warrt. Un de Knickharp, de in’t Middlere Riek vun’t 16. Johrhunnert v. Chr. dortokeem, is in Afrika ok wedder verswunnen bit op de Ardin in Mauretanien.

De Entwickeln vun’n eenfacken Bagen to en kumplex modern Snereninstrument hett vele ünnerscheedliche Formen vun Instrumententypen entstahn laten. De meisten dorvun weern aver blots över korte Tiet bruukt, as to’n Bispeel de Liern, de in de Antike geern speelt weern. Al Homer hett de Lier Phorminx mit veer Sneren beschreven. Dit Musikinstrument harr en Resonanzkörper ut Holt, Schildpattenpanzer un later ok ut Metall, över de mehrere Sneren opspannt weern. De Sneren weern över Stegen (Jücken) föhrt, wobi dat bövere Dweerjück de Sneren hollen un spannen de. De Sneren löpen parallel na de Resonanzdeek. Speelt weer dat Instrument mit de Fingers oder mit en Plektrum dör Toggen oder Anrieten. De tweete Hand weer bruukt, üm de Sneren aftodämpen oder to verkörten un dormit de Toonhöög to bestimmen.

De histoorschen Liern (ok Jückluten nöömt) höört wegen tallrieke Funnen to de an’n betsen dokumenteerten Musikinstrumenten ut dat Öllerdom. De öllsten Funnen wiest na Mesopotamien in’t 3. Johrdusend v. Chr. In’n Verloop vun de Tiet weern de Liern faken afännert, wobi Formen mit bit to 15 Sneren tostannen kamen sünd. Ruchweg siet dat 8. Johrhunnert v. Chr. sünd se ok op’t Iberischen Halfeiland bekannt worrn, un later is ok bi de Kelten en Lier mit söven Sneren nawiesbor. En hüütige Lier mit Jücken is de araabsche Tanbura (in Nubien ok Kisir), wiel in Äthiopien de Krar to de leevsten Instrumenten höört. De mechaansche Dreihlier hett blots noch den Naam vun de ollen Jückluten, man ehr Sneren sünd so anordent as bi en Vigelien.

Snereninstrumenten künnt op verscheden Oort un Wies systemaatsch indeelt warrn. Begäng is to’n Bispeel de Hornbostel-Sachs-Systematik.

En annere Mööglichkeit is dat, na de Methood intodeelen, mit de de Sneren to’n Swingen anreegt warrt, un denn wietere na egenorden vun de Bowies:

• bi Togginstrumenten warrt de Sneren mit de Fingers, mit en Plektrum oder mechaansche Bodeelen toggt:
  • ahn Griepbrett: Harp, Kithara, Lyra, Third-Bridge-Zither
  • mit Griepbrett: Gitarr, E-Bass, Luut, Mandoline, Banjo, Balalaika, Zither, Ukulele, Saz, Oud, Bouzouki, Sitar
  • mit Klaviatur: Cembalo
• bi Striekinstrumentenen warrt de Sneren streken:
  • mit en Bagen: Vigelien, Bratsche, Violoncello, Kontrabass, Fidel, Hardangerfidel, Gambe, Psalterium, Erhu, Nyckelharpa
  • mit en Rad: Dreihlier

• bito gifft dat Snereninstrumenten, bi de de Sneren mit en Slägel oder en lütten Hamer anslahn warrt:
  • mit Slägel vun Hand: Hackbrett
  • mit Klaviatur: Klavier, Clavichord

• un wieter gifft dat ok Instrumenten, bi de de Sneren anblaast warrt:
  • vun’n Wind: Windharp
  • mit’n Mund: Goura.

Unafhangig vun de Speelwies warrt in’n Instrumentenbo twüschen dree Grundformen vun Snereninstrumenten ünnerscheedt, de op de Oort baseert, woans de Swingen vun de Sneer op den Resonanzkörper överdragen warrt. Dat bestimmt opletzt den Klang vun dat Instrument.

• As Harpen warrt in dissen Sinn all Instrumenten betekent, bi de de Sneren an een Siet direkt mit de Resonanzdeek vun’n Korpus verbunnen sünd. De Snerentog bi’t Spelen vun mehrere Sneren wirkt dormit dör minimale Verwinnen direkt op de physikaalschen Egenschoppen un ännert jem in chaootsche Variatschonen. Dat is för den tyypschen „sweven“ Klang vun Harpen verantwoortlich. An’t annere Enn warrt de Sneren an en massiven Hals fastmaakt, wat de Harp tosamen mit de Vörderstang to en teemlich masseriek Instrument maken deit. De Swingen warrt över direkten Kuntakt mit den Dans- oder Konzertbodden as natürlichen Verstärker verdeelt.

• As Zithers warrt Instrumenten betekent, bi de keen direkten Kuntakt vun de Sneren mit de Resonanzdeek besteiht. Överdragen warrt de Swingen över massive Bodeelen (Klötz), de an de Resonanzdeek fastmaakt sünd un an de ok de Sneren fastmaakt warrt. De tyypsche Klang entsteiht dorbi ut en Wesselwirken twüschen Resonanzdeek un Klötz, de sik över en Opleggflach (Zitherdisch) noch wieter verstarken un wietrüümig verdeelen lett. Eenige Zithers hebbt keen egene Resonanzdeek un bruukt to’n Schalltügen so en externen Resonanzkörper.

• As Luten warrt Instrumenten mit en Hals betekent, bi de dat Swingen vun de Sneren över en Steg op de Resonanzdeek överdragen warrt. De Klang warrt hier dör de Resonanzdeek bestimmt un dör de Luft, de vun den Resonanzkörper to’n Swingen bröcht warrt.

Na disse Indeelen höört de Kistenbass also to de Harpen, wiel dat Hackbrett to de Zithers rekent warrt un de Vigelien to de Grupp vun de Luten. Man, disse rein botechnische Indeelen is to’n allgemenen Beschrieven vun Musikinstrumenten nich so goot, vunwegen dat se nich to dat normale Verstahn passen deit. Butendem gifft dat ok en grote Tall vun Mischformen: dat Klavier is also en Zither ahn Resonanzdeek un de „japaansche Harp“ (Koto) is ut botechnische Sicht en Zither, bi de dat Swingöverdrägen över bewegbore Stegen, man ahn Hals passeert.

• Alexander Buchner: Handbuch der Musikinstrumente. Dausien, Hanau/M 1985. ISBN 3-7684-4169-5

Chordophones. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• ATLAS of Plucked Instruments (engelsch)

1. ↑ Klänge der Vergangenheit. in: epoc. Heidelbarg 2009,2,15. ISSN 1865-5718