Fagott

Dat Fagott is en Holtblasinstrument in de Tenor- un Basslaag mit Düppelrohrblatt. Eenige Komponisten as Richard Wagner oder Richard Strauss hemm in hör Partituren noch „erster oder zweiter Fagott“ schreeven, in jüngere Tiet hett sück aber de sächliche Artikel dörsett. Verwandte Musikinstrumente sünd Kontrafagott, Oboe, Fagottino (Quart-, Quint-, Oktavfagott).

De Korpus van dat Fagott besteiht ut veer Deelen: Dat

(a) Schallstück (ok „Haube“, „Stürze“, „Trichter“, „Kopp“ oder „Glocke“) wurrd up de

(b) Bassröhr (ok „Bassstang“, „Stang“ oder „Röhr“) steckt, de neben den

(c) Flögel in‘n

(d) Steefel (ok „Düppellock“) fixiert is.

An disse Deelen befinnen sück de Toonlöcker un Klappen, mit de de Längt van de swingen Luftsüül un dormit de Toonhööcht verännert wurrn kann. De Holtdeelen wurrn meest ut Ahorn herstellt, dat „franzöösch System“ (kiek ünnern) is ut Palisander. An‘n Steefel befinnd sück en Stütt (so nömmt Hand- oder Duumstütt) för de rechte Hand, de de Unafhängigkeit van all fief Finger mögelk maakt.

In den Flögel wurrd de S-Bagen (e) steckt, den sien Form de Naam gifft. Je nah Vörleev un Bedarf van den Speler kann he ut verscheeden Metallen un Legeeren bestahn (to’n Bispeel Neesülver, Missing, Sülver, Gold oder Platin). Ähnlich as bi den Vigelienbagen is de Söök nah den S-Bagen, de perfekt to dat Fagott passt, faken düchtig langwierig. Fagottisten hemm meest mehrere S-Bagen in verscheeden Längen, um dat Instrument groff to stimmen.

Dat Instrument is ungefähr 1,35 m hooch, de gesamte Röhrlängt bedrocht aber inklusive S-Bagen ca. 2,55 m. Dat kummt dorvan, dat se ut twee Röhren besteiht, de nebennanner liggen: In’n Steefel, de ut dissen Grund ok „Düppellock“ nömmt wurr, verloopen twee parallele Bohrungen, de an den ünneren Deel dör en U-förmig Messingröhr mitnanner verbunnen sünd. Up de Dweersnittsgrafik is in blau Farv de Luftsäule in hör gröttste Utdehnung, also bi dat Spelen van den deepsten Toon (Kontra-B), afbildt: Se fangt bi dat Röhr an, geiht denn to’n S-Bagen, dornah över den Flögel in den en Deel van den Steefel, beschrifft dor en Hoornadelkurve, um denn över de anner Hälft in de Bassstang to loopen un in dat Schallstück to Enn‘ to gahn.

Dat Fagott hett över 19 Toonlöcker för dat chromatsch Speel un bit to 9 tosätzliche Löcker to dat Verbetern van de Intonatschoon un Spelbarkeit. 3 Toonlöcker an‘n Flögel un 2 Toonlöcker an‘n Steefel wurrn direkt mit den Fingern afdeckt un sünd bi modern Fagotten faken mit licht överstahn Kautschuk- oder Sülberhülsen utkleedt. De restlich Toonlöcker wurrn mit Hülp van en komplizeert Klappenmechanik ut versülvert oder vernickelt Neesülver apen maakt oder slooten. De Duum van de rechte Hand is dorbi alleen för veer Klappen, de Duum van de linke Hand för bi to negen Klappen tostännig. Um de rechte Hand to entlasten, kann an den Steefel en Handstütz (Duumstütz) monteert wurrn.

De eegentliche Toonertüüger van dat Fagott is dat Düppelröhrblatt (kört „Röhr“ nömmt), dat up den S-Bagen upsteckt wurrd. Dör dat periodische Apenmaaken un Sluuten van de beid Blööt wurrd de Luftsäule in dat Instrument in Schwingung versett un dormit en Tood ertüügt. Dat besteiht ut Paallröhr (wetenschaplich Naam Arundo donax), en besünner, in den Middelmeerruum to Huus ween Schilfart un dat is begäng, dat de van den Speler sülvst baut un bearbeit wurrd. Fienste Ännern in de Wahl van dat Holt, de Wölbung un in de Verloop van de Dickt hemm hier grooten Infloot up dat Schwingverhollen un somit de Speelbarkeit un den Klang. De Herstellung van Fagottröhren is en langwierigen Perzess, de eeniges an Erfohrung vörut sett.

En goot Röhr kann, je nahdem wu faken dat bruukt wurrd, dörsnittlich etwa dree bit teihn Week speelt wurrn, bevör dat nich mehr to bruuken is. Wiels disse Tiet kann sück dat Holt immer weer verännern, so dat dat naharbeit wurrn moot.

En Röhr, dat för en Fagottisten ideal is, kann för en annern Speler oder mit en anner Instrument blots swoor to spelen ween.

De Klang van dat Fagott wurrd in deep Laagen geern as sonor, in de Tenorlaag as „cantabel“ beschreeven. De Grundskala van den „leeren Toon“ (de Toon, de klingt, wenn all Toonlöcker apen sünd) afwärts bit to’n deepsten Toon, de ahn Tohülpnahm van den Duum greepen wurrn kann, is f–F (mit H statt B). So sehn wurrd dat Fagott ähnlich greepen as en Oltblockflöte oder dat deep Klarinettenregister. Noteert wurrd wegen den grooten Toonumfang in’n Bass-, Tenor- un mitünner in’n Violinslöötel, un dorbi in wirklich Toonhööcht ahn Transpositschoon.

De deepste Toon van dat Instrument is dat Kontra-B, siet Enn van dat 19. Johrhunnert schrieven Komponisten af un to ok en Kontra-A vör, dat mit en anner, vergröttert Schallstück (de so nömmt Tristan-Stürze^[1]] speelt wurrn kann. Wiel de sien Insatz aber dat Instrument klanglich inschränkt, wurrd dat meestens nich maakt.

In de Hööcht liggt de Grenze je nah Speler, Instrument, S-Bagen un Röhr ünnerscheedlich: Dat e’’ is för öövt Speler kien Problem, as professioneller Speler kann man ok dat g’’ recken, as dat to’n Bispeel György Ligeti in sien Violinkonzert vörschrifft. De hööchste Toon van de offizielle Heckel-Greeptabell is dat as’’, theoretisch gifft dat aber kien böveres Enn‘.

De Speler hollt dat Fagott diagonal vör sien Körper. Wegen dat hooch Gewicht van dat Instrument is en Hülpsmiddel notwennig, meestens en Hals- oder Schullergurt mit Haken, de in en dorför vörsehn Öös an den böveren Rand van den Steefel inhangt wurrd. Mit en Balanceholler (Balance) kann bi disse Draagwies de Swoorpunkt van dat Instrument individuell instellt wurrn. Anner Mögelkeiten to dat Entlasten van den Speler, beeden Sittgurte (wurrn an en Öös an de Ünnersiet van den Steefel fast maakt), Beenstütten oder Speelständer. En Besünnerheit van dat Fagott sünd de bit to dree so nömmt Schliepklappen. Se wurrn bi dat nich bunnen Speel in de Middellaag bzw. bi den Sprung in de Middellaag van dat tweet Register blots kört bi dat Anblasen van den Toon apen maakt, um dat Anspreeken lichter to maken. Un denn meestens sofort weer slooten, um de Intonatschoon un den Klang van den entspreekenden Toon to verbetern.

As bi anner Holtblasinstrumenten gifft dat en Reeg van Extended techniques, dorünner Multiphonics, Flattertung, Zirkularatmung, Düppel- un Tripeltung as ok Bövertöne.

De Hööftformant van dat Fagott liggt bi 500 Hz, Nebenformanten in de Berieken um 1150, 2000 un 3500 Hz; de Klangfarv van dat Instrument ähnelt dorum den Vokal „o“. Ünnerhalv van den Hööftformant fall dat Schallleistungsspektrum mit etwa 8 dB / Oktave af, Grundtööns sünd doher in de deep Laag entsprekend Swaak utbildt.^[2]

De Akustik van dat Fagott, insbesünnere sien Abstrahlcharakteristik, weer all Gegenstand van umfaaten wetenschaplich Ünnersöken. Hierbi wurr ünner annern mit akustischen Kameras rutfunnen, dat de Schallafgaav in de Medianebene wenig varieert, in de Horizontalen aber stark irregulär erfolgt. För deep Frequenzen gellt grundsätzlich, dat disse omnidirektschonal afstraahlt wurrn, wiels hooch Frequenzen stärker richt sünd.^[3] As richtunafhängig prominent hett sück dör Meeten van de technisch Universität Helsinki de 3. Bövertoon herutstellt, wiels dorünnerliggende ehrder nah rechts vörn afgeeven wurrn.^[4] In’n Rahmen van en Dissertatschoon van de TU Dresden dörführt Anblaasen hemm ergeven, dat sück dat Resonanzverhollen van en Instrument bi Kenntnis van sien Korpusgeometrie anhand akustische Impendanzspektren vörutbereknen lett.^[5] Bi Experimenten mit Nahbillen van den minschlichen Mund wurrn Tosommenhänge tüschen de Spannkraft van de Lippen as ok de Speeldynamik nahwiest.^[6]

Dat Fagott hett en Dynamikspanne van etwa 33 dB. In 10 Metern Entfernung reckt dat Instrument in’n pp etwa 50 dB, in‘n ff etwa 83 dB.

De Naam van dat Instrument is ut dat italieensch (fagotto) entlehnt un so siet dat fröh 16. Jorhunnert nahwiesbar (in de Form fagot eerstmals 1518), in’t Düütsche eerst rund hunnert Johr later. Unseker is, wu de Naam etymologisch to verkloren is. In dat Italieensch bedüüd fagotto ok „Reisig“, un so is de Vermooden dicht bi liggend, dat dat Instrument nah sien mehrdeelig Bauaart nömmt is, also „weil es sich in mehrere theile zerlegen und wie ein reisbündel zusammenpacken lässt“ (Friedrich Christian Diez^[7]). Disse Verkloren finnd sück eerstmals 1636 in de Schriften van den franzööschen Musikgelehrten Marin Mersenne uni s siether faken wedderhaalt wurrn, kann aber en gelehrte Pseudoetymologie dorstellen. Dat sücht dornah ut, dat sück dat bi de Beteeken van dat Instrument un it. fagotto „Bündel“ – bzw. de gliekbedüüdend frz. fagot, wat Mersenne anführen dee – um bloße Homonyme hannelt, also um twee gliek luuten, aber grundverscheeden, also nich verwandte Wöör. Tomindst in dat Italieensche weer de Woortsinn „Reisig“ in dat 16. Johrhunnert woll noch nich begäng un schient sogor de jüngere to ween. In dat Okzitaansch is fagot in disse Bedüüden aber all in dat 13. Johrhunnert nahwiesbar, aber de Etymologie van dit Woort liggt ebenfalls in’n Dunkeln, tomal dat in de anner romaansch Spraaken (also Spaansch, Katalaansch un Portugeesch) nix derglieken befinn oder eerst laat ut dat Franzöösch entlehnt wurr. Vermoot wurr ünner annern en Afleiden van latiensch fagus „Bööken“ oder ok en germaansch Oorsprung (oltnordisch fagg „Stapel, Bündel“). Diez un Ernst Gamillscheg hemm dat dorgegen van latiensch fax „Kienspan“, bzw. van en Diminutivform (*facellus > *facottus) van dat Woort her, wat ok up düütsch Fackel ergeev. In dat Latiensch vergliekt sück buterdem woll de Beteeken van dat zeremoniell Rutenbiel van de röömsch Liktoren, dat fascis, in’t Greeksch φάκελος (phákelos) „Bündel“, togrund liggt allen woll toletzt de indogermaansch Wuddel *pak- „flechten, binnen“.^[8][9]

Gor nich weet man aber, wu sück dat Fagott to’n Phagotum verhollt, en Aart Miniaturörgel, die nah Utkunft van Teseo Ambrogio degli Albonesi in sien 1539 in Pavia druckt Introductio In Chaldaicam Lingua, Syriaca[m], atque Armenica[m] um 1520 van sien Onkel Afranio degli Albonesi entwickelt wurr, en ut dat hüüdige Serbien stammen, aber in dat italieensch Ferrara bepfründeten Kanonikus. Bemarkenswert is aber in jeden Fall, dat Teseo Ambrogio den Naam van disse de Nahwelt nich erhollen Apparatur rund 100 Johr vör Mersenne verklort hett und orbi nich etwa up Reisig- oder anner Bündel verwiesen dee, sonnern up latiensch fagus „Bööken“ as ok up greeksch φαγεῖν phageín „eeten“ oder völmehr de sien Partizip Perfekt Aktiv πεφαγὠς (pephagota), also „eeten hemm harrt“, wiel dat uttüftelte Windwark van dat ominöös „Phagotums“ in de Lage weer, verscheeden Töne to „eeten“ un up Knoopdruck weer van sück to geeven.^[10]

Mit de Wiederentwicklung van de Mehrstimmigkeit in’n Övergang van dat Middelöller to de Renaissance wurr ok de Völfalt an Instrumenten grötter. Man hett ut eenzeln Instrumenten kumplette (Register-)Sätze van Sopran bit Bass entwickelt. Wirklich nee weern hier de verscheeden deep Düppelröhrblattinstrumente, as de Bass-Pommer un dat konische Renaissance-Rankett. Se all könnt as Ahnen van dat Fagott gellen, van de Form her wurrd aber gemeenhen de Dulzian as Vörlöper betekent. De wurr noch ut een Holtstück maakt, harr aber all en konische Bohrung.

Midden van dat 17. Johrhunnert fungen klüftig Holtblasinstrumentenbauer an, dat Instrument ut mehreren, vannanner trennt Deelen hertostellen: Dat gellt in de Musikgeschichte as de Gebortsstünn van dat Fagott, dat sück nu vör allen ut twee Grünnen gegen anner deep Röhrblattinstrumente dörsetten kunn: Eenmal steeg de Qualität van de Instrumente, wiel de Eenzeldeelen nauer drechselt un bohrt wurrn kunnen as de ganze Block, to’n annern wunn dat Fagott ok bi fohren Musikern an Beleevtheit, wiel dat handlicher to transporteeren weer as anner Bassinstrumente as Kontrabass oder Viola da gamba. Fagotte (un Dulziane) geev dat dormals noch in verscheeden Grötten un Stimmungen, de hüüd, mit Utnahm van dat een Oktave deeperen Kontrafagott, wietgahnd verschwunden sünd.

In de Loop van de Tiet kreeg dat Instrument, dat tonächst blots mit eenigen Toonlöcker un wenigen Klappen utstatt weer, tallriek tosätzliche Klappen, de de Chromatik un dat Spelen in höhgeren Lagen lichter maaken deen. Endgültig reformeert wurr de Bauaart denn in den 1830er Johren van Johann Adam Heckel in Wiesbaden-Biebrich, de dorför mit den Fagottisten Carl Almenräder (1786–1843) tosommenarbeit hett.

Interessanterwies nehm aber jüst to disse Tiet de solistische Insatz van dat Fagott in Orchester un Kamermusik stark af, wat mögelkerwies dorup torüchgeiht, dat de Musiker Tiet bruukt hemm, um sück up dat nee Instrument intostellen. Dat Heckel-System is hüüd up meest all modern Fagotten to finnen un wurrd ok van anner Firmen as Fox, Moosmann, Püchner, Schreiber, Mollenhauer oder Yamaha bruukt. Blots in Frankriek find man noch in eenig Orchestern dat Buffet-System („basson“), dat den klassischen Instrument ähnlicher is un wat nasaler klingt.

Intüschen sünd de Quint-, Quart- un Oktavfagotte (Fagottino) weer mehr anseggt. Dat sünd in de Mechanik düütlich afspeckt un sotoseggen maatstaffgerecht lüttger maakt Fagotte, de wegen hör Bauaart transponeeren, d. h. een Quarte/Quinte/Oktav höhger klingen as noteert. Klanglich hemm se dormit weniger gemeen mit dat Bassinstrument Fagott. De Toon is aggressiver, Toonumfang un Dynamikmögelkeiten sünd düütlich inschränkt, Noten mooten ünner Umstännen umschreeven wurrn. Se wurrn wegen de minner Grött (minner Fingerlockafstände) un Gewicht as Instiegsinstrumente för Kinner bruukt. För dat Speel in deeper Toonlagen kiek dat Steekwoort Kontrafagott.

En nee Wegg, dat Fagottspeel för lütt Kinner mögelk to maaken, geiht de so nömmt „Fagonello“, en Entwicklung ut Düütschland (Fagonello). Dat Instrument speelt trotz „Kinnergrött“ un kindgerecht Mechanik in de „richtige“ Fagott-Toonlaag, meest vullchromatisch van C bit c". Dat is ut een Stück baut, so dat blots noch de S-Bagen mit Röhr upsett wurrn moot. De Eegenheit van dat Fagott, de wat komplizeerte Tosommenbau, fallt hier weg, wodör de Fagonello en gewisse intuitive Bruukbarkeit för Kinner kriggt.

De öldsten Solowarken, de an dat Fagott speelt wurrn, sünd meestens för en deep Instrument ahn wiedere Angaav komponeert, to’n Bispeel de Canzonen för en Bassinstrument un Generalbass van Frescobaldi. In dat 17. Jorhunnert wurr ünner de Naam „Fagotto“ noch de Dulzian verlangt, immerhen tonehmend explizit. In de Spaltklang-Besetten weer de Fagott-/Dulzian-Stimm en Bestanddeel, up de man nich verzichten kunn.

Antonio Vivaldi schreev 39 Solokonzerte för dat Barockfagott. En van de eerst groot definitiv för Fagott konzipeert Warken is de Sonate in f-Moll van Georg Philipp Telemann. Anner wichtige Solosonaten ut de Barocktiet stammen van Johann Friedrich Fasch un Joseph Bodin de Boismortier.

In de Klassik un fröhen Romantik wurrn woll so goot as kien Fagottsonaten, dorför aber de bedüüdendst Konzerte komponeert, allen vöran de Warken van Wolfgang Amadeus Mozart, Carl Maria von Weber un Johann Nepomuk Hummel. Ok nich so bekannt Meester as Johann Baptist Vanhal, Carl Stamitz, Franz Danzi hemm interessante Warken schafft, un sülvst van Gioacchino Rossini gifft dat en Konzert, man weet aber noch nich seker, of he dat ok komponeert hett.

Nich toletzt dör de Reform van dat Klappensystems (kiek baben) speelt dat Fagott af Midden van dat 19. Johrhunnert tonächst kein groot Rull mehr, eerst in dat 20. Johrhunnert entstunnen weer wichtige Warken as Sonaten van Camille Saint-Saëns, Paul Hindemith, Josef Schelb, Alexandre Tansman, de Solostücke van Malcolm Arnold, Egon Wellesz un Hans Erich Apostel oder dat „Duett-Concertino“ för Klarinette, Fagott un Striekorchester van Richard Strauss.

Wichtige tietgenössische Warken sünd „Monolog“ van Isang Yun, „In Freundschaft“ van Karlheinz Stockhausen, „Klaus-ur“ van Heinz Holliger, de "Sequenza XII" för Fagott solo van Luciano Berio, "Interferences I" van Roger Boutry, as ok dat Fagottkonzert van André Jolivet^[11]. Maxwell Davies schreev sien „Strathclyde Concerto Nr. 8“ för Fagott un Orchester.

Dank de deels mysteriöös un geheimnisvull Klangfarv van dat Fagott hett dat Instrument in de letzt Johren ok immer mehr Ingang in modern alternative Musikrichten funnen, so to’n Bispeel bi Tom Waits. Sien Album „The Black Rider“, en Freeschüttengeschichte, is präägt van Fagott un Bassklarinette.

In de rein Holtblaser-Kamermusik speelt dat Fagott en wichtige Rull, wiel dat meesten de Bassfunktschoon hett. In Harmoniemusiken, Blaseroktetten un -sextetten sünd meestens twee, in en Holtblaserquintett en Fagott besett. Siet dat 20. Johrhunnert gifft dat verstärkt ok free Formen as de verscheeden Duos mit anner Instrumenten van Francis Poulenc, Heitor Villa-Lobos un Sofia Gubaidulina.

En Spezialfall in de Blaserkamermusik sünd de beid Quintette för solistisches Klaveer un veer Blaser van Wolfgang Amadeus Mozart und Ludwig van Beethoven.

Ok in de gemischt (Blaser- un Strieker-) Kamermusik hett dat Fagott völ verscheeden Upgaven, as in dat Oktett van Franz Schubert oder in Beethoven sien Septett. Duos mit Violoncello hemm Mozart, François Devienne, Georges Bizet un Bertold Hummel komponeert, erwähnenswert is buterdem dat Divertissement för Fagott un Striekquintett van Jean Françaix.

In‘t Barockorchester wurrd dat Fagott meest blots as Generalbassinstrument insett, vör allen bi Warken mit hooch Blasern. Jean-Baptiste Lully bruukt in sien Orchesterwarken geern en solistisches Trio ut twee Oboen un Fagott, dat he den Striekerapparat tegenöver stellt, en Technik, de ok van Johann Sebastian Bach un anner Komponisten övernommen wurr.

In de Wiener Klassik lööst sück dat Fagott as Orchesterinstrument van de rein Bass-Funktschoon un wurrd as Melodieinstrument den annner Holtblasinstrumenten meest giekstellt: Bispelen dorför finnen sück in de laat Sinfonien un vör allen in de Klaveerkonzerten van Mozart, aber ok all bi Joseph Haydn un natürlich bi Ludwig van Beethoven. He sett dat Fagott sowohl för lyrische Passagen (Coda in’n tweeten Satz van de 5. Sinfonie) as ok för flink Staccato-Stellen as in den letzten Satz van de 4. Sinfonie in. Van ähnlich Charakter is de Insatz van dat Fagott in Wolfgang Amadeus Mozart sien Ouvertüre to „Die Hochzeit des Figaro“. Erwähnung verdeent ok dat humoristische Fagott-Solo ut Antonio Salieri sien Ouvertüre to „Falstaff ossia Le tre burle“ in de Edvard Grieg sien „In der Halle des Bergkönigs“ ut de Schauspeelmusik to Peer Gynt antizipeert wurrd.

As in de anner Berieken geiht ok in dat Orchestrale de solistische Insatz van dat Fagott in’n düütschen Spraakruum um de Midden van dat 19. Jorhunnert stark torüch: Van Johannes Brahms, Anton Bruckner oder Richard Wagner wurr dat Instrument vör allen wegen sien klanglich Mischbarkeit schätzt: Bruckner sall dat Fagott sogor eenmal as de „Hure des Orchesters“ beteekent hemm, wiel sück dat mit Striekern, Holt- oder Blickblasern gliekermaaten „unupfällig“ kombineeren lett. Wagner sett dat Fagott geern för skurrile oder komische Effekte in, as bi de Beckmesser-Haueree in „Die Meistersinger von Nürnberg“. Disse Traditschoon wurrd van Gustav Mahler fortsett un finnd sück bit hüüd, vör allen in den Beriek van de Filmmusik, to’n Bispeel bi Teekentrickfilmen.

Nich fasttostellen is disse Afwertung bi de russischen Komponisten, de de tenoralen Kantilenen van dat Instrument leever hemm, de man in de Sinfonien van Pjotr Iljitsch Tschaikowski oder in de „Scheherazade“ van Nikolai Andrejewitsch Rimski-Korsakow hören kann. Ok in Italien hemm de groot Meester van de Oper dat Fagott mit dankbaren Stellen beschunken: in‘n „Liebestrank“ van Gaetano Donizetti, in Luigi Cherubini sien „Medea“ un in talllosen Opern van Giuseppe Verdi finnen sück Bispelen.

De Rull van dat Fagott in de Orchestermusik van dat 20. Jorhunnert is stark präägt dör den Insatz van dat Instrument bi Strawinski, de to Anfang van sien „Le sacre du printemps“ en Fagottsolo in bitlang nich höört hooch Laag spelen lett (bit to’n d’’) un ok sonst (in „Der Feuervogel“, „Petruschka“ oder „Pulcinella“) völ swoor Stellen komponeert hett. In dat Klaveerkonzert van Maurice Ravel findt sück eerstmals en e’’ in en höörbar Solopassage, Alban Berg geiht in sien „Wozzeck“ bit to’n f’’. Ganz in de Traditschoon van sien öllere Landslüüd schreev ok Dmitri Dmitrijewitsch Schostakowitsch in sien 9. Sinfonie en groot, hooch un lyrische Fagottkadenz.

De meest Naams van fröhere Fagottisten sünd de Nahwelt blots erhollen bleeven, wiel se sülvst Komponisten oder aber Widmungsdräger van en berühmt Kompositschoon weern. Anners liggt de Fall bi Désiré-Hippolyte Dihau, den Fagottisten van de Pariser Oper, de en gooden Früend van den Maler Edgar Degas weer un up de sien Bild „L’Orchestre de l’Opéra“ (1870) in‘n Vördergrund to sehn is.

Mozart sien Fagottkonzert is för Freeherrn Thaddäus Wolfgang von Dürnitz (1756–1807) schreeven, sien „Sinfonia concertante“ för den Mannheimer Virtuosen Georg Wenzel Ritter (1748–1808). Carl Maria von Weber sien Konzert is den Münchner Fagottisten Georg Friedrich Brandt widmet, Richard Strauss hett sien „Duett-Concertino“ den dormaligen Solisten van de Wiener Philharmoniker mit de Widmung „Hugo Burghauser, dem Getreuen“ toeegnet.

Komponeeren Fagottisten weern ünner annern Etienne Ozi (1754–1813), François Devienne (1759–1803), Adolph Weiss (1891–1970) un Victor Bruns (1904–1996). De engelsch Komponist Edward Elgar hett in en Blaserquintett mitwarkt, för dat he sülvst de Stücke schreev.

Van de modern Fagottisten sünd besünners Milan Turković un Klaus Thunemann to nömmen, de völ to de Entwicklung van de Speeltechning un de Bekanntheit van dat Instrument bidragen hemm.; de italieensch Fagottist Sergio Azzolini is vör allen dör sien verstärkt Insetten för dat Barockfagott bekannt wurrn. Wiedere wichtige tietgenössisch Musiker sünd in de List van Fagottisten upführt.

Bedüüdend Verfaater van Fagottscholen un Etüdensammlungen sünd Julius Weissenborn, Ludwig Milde, Alamiro Giampieri un Karel Pivonka. De meesten van de hemm ok sülvst Fagott speelt, ok hüüd sünd noch eenige berühmt Fagottisten ok ad Pädagoog düchtig spoodriek, as Klaus Thunemann oder Milan Turković, de nich to tellen Schölern dat Recken van bedüüdend Positschonen in internatschonalen Orchestern mögelk maakt hemm.

Wegen de Grött un dat Gewicht van dat Instrument wurr lang Tiet eerst in dat Öller van etwa 13 Johren mit de Fagottünnerricht anfungen. Intüschen schient sück de Regel dörtosetten, nah de jung Fagottist mindst „twee Finger breet“ oder „een Hand breet“ grötter ween sall as sien Instrument, so dat dat ok all negenjohrige Fagottisten gifft. Siet den 1900er Johren wurrn aber de in dat 18. Johrhunnert utstorven Bauformen van de lütt, nah baben transponeerend Quart- un Quintfagotte för den Ünnerricht van jüngere Schöler weer herstellt („Fagottino“). För disse Instrumente entstaht loopend nee Öövens- un Vördragsstücke; disse Praxis wurrd aber nich van all Fagottlehrern ünnerstütt.

2012 wurr dat Fagott van den Landesmusikrat Sleswig-Holsteen to dat Instrument van dat Johr wählt. Wiels dit Johr wurr hüm besünner Upmarksomkeit todeel mit dat Teel, Upmarksomkeit un nee Begeisterung för dat Instrument to waaken. In tallriek völfältig Konzerten, Workshops un Veranstaltungen wurr för de spezifischen Klangfarven, Speeltechniken un Fienheiten van dat Fagott begeistert. Tallriek Veranstaltungen rund um dat Fagott wurrn van den Landesmusikrat sammelt, bekannt maakt un dormit Werbung bedreeven.^[12]

De Deutsche Orchestervereinigung hett disse Kampagnen ebenfalls ünnerstütt.^[12]

In de „Neuen Musikerzeitung“ van 1882 find sück folgend Beschrieven för den Fagottisten:

Zitat: Die Fagottbläser sind im Grunde gutmütig, äußerlich scheinbar lichtscheu und eingezogen, aber originell und wunderlich, humoristisch unter Bekannten. Bei herannahendem Alter auffallend gräulich. Ihr Fagott ist ihre Braut, sie freuen sich schon bei der Ouverture auf den 5. Akt, in welchem sie einen Takt Solo zu blasen haben.

2010 hemm fief Ünnernehmen in Düütschland insgesamt 2.326 Fagotte un Oboen produzeert.^[13]

• Gunther Joppig: Oboe und Fagott. Ihre Geschichte, ihre Nebeninstrumente und ihre Musik. Schott, Mainz 1984, ISBN 3-7957-2345-0.
• Bodo Koenigsbeck: Die Fagott-Bibliographie. Breitkopf & Härtel (vormals Musica Rara), Wiesbaden 1994, ISBN 2-9500646-2-0.
• William Waterhouse: Fagott („Bassoon“). Bärenreiter, Kassel 2006, ISBN 978-3-7618-1871-8.

• William Waterhouse: The Bassoon (Yehudi Menuhin Music Guides), Kahn & Averill, London 2001, 2005. ISBN 1-871082-68-4
• William Spencer: The Art of Bassoon Playing, Summy-Birchard, Evanston Ill 1969. ISBN 0-87487-073-9

• Das Fagott (Instruments in Concert). 1995, Koch-Schwann - Querschnitt über Konzerte und Kammermusik aus drei Jahrhunderten
• Musique pour Basson & Piano. 1994, Dabringhaus & Grimm - Dag Jensen und Midori Kitagawa spielen französische Kammermusik
• Fagotto concertante. 1991, ORFEO München - Milan Turkovic spielt Mozart, Françaix, Villa-Lobos und Gershwin
• Bassoon Fantasia - Mahahito Tanaka plays his favorites 1991, Pavane Records - Fagott & Klavier.
• Fagottissimo - Virtuose Raritäten für Fagotte 1990 und Fagottissima nova 1994, Dabringhaus & Grimm - Gürzenich Fagottquintett

• Wohrschienlich de gröttste Linklist to dat Thema (engelsch)
• Herstellung van en Fagottröhrblatt (mit Fotos)
• köstenfree Fagott-Greeptabell to’n Utdrucken

1. ↑ [https://web.archive.org/web/20130424054539/http://www.uni-tuebingen.de/fakultaeten/philosophische-fakultaet/fachbereiche/altertums-und-kunstwissenschaften/mwi/instrumentensammlung/fagotte.html , B 19, Wilhelm Heckel, Nr. 3047, Biebrich, c. 1880.
2. ↑ Meyer, Jürgen: Akustik und musikalische Aufführungspraxis : Leitfaden für Akustiker, Tonmeister, Musiker, Instrumentenbauer und Architekten. 3., vullständig överarbeit un wieder maakt Uplaag Bochinsky, Frankfort an‘n Main 1995, ISBN 3-923639-01-5, S. 68/89.
3. ↑ Malte Kob, Timo Grothe: Investigation of bassoon directivity. In: Proceedings of the Stockholm Music Acoustics Conference 2013, SMAC 13, hrsg. v. Roberto Bresin und Anders Askenfeldt (Stockholm, Schweden), S. 391–397
4. ↑ Jukka Pätynen, Tapio Lokki: Directivities of Symphony Orchestra Instruments; Acta Acustica united with Acustica, Band 96, Nummer 1, van’n 1.1.2010; ISSN=1610-1928, Sieden 138–167, online: http://www.ingentaconnect.com/content/dav/aaua/2010/00000096/00000001/art00016;jsessionid=g5sed41ahgjrd.x-ic-live-03, afropen an’n 22. Oktober 2018) ; PDF-Faaten online
5. ↑ Grothe, Timo: Experimental investigation of bassoon acoustics. Dissertatschoon, Technische Universität Dresden (2013). S. 139 (PDF online)
6. ↑ Grothe, Timo: Investigation of bassoon embouchures with an artificial mouth. In: Proceedings of the Acoustics 2012 Nantes Conference. Nantes 2012; Online: https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00811179/document}}
7. ↑ Friedrich Diez: Etymologisches Wörterbuch der romanischen Sprachen. Fiefte Utgaav. August Scheler, Bonn 1887. S. 130, s. v. Fagotto, fangotto.
8. ↑ Lemma fagot (houten blaasinstrument) in: Marlies Philippa et al.: Etymologisch Woordenboek van het Nederlands. Amsterdam University Press, Amsterdam 2003-2009.
9. ↑ Josef Brüch: Bemerkungen zum französischen Etymologischen Wörterbuch E. Gamillschegs, s.v. Fagot. In: Zeitschrift für französische Sprache 52, 1929, S. 393–483, hier S. 408–411.
10. ↑ Francis W. Galpin: The Romance of the Phagotum. In: Proceedings of the Musical Association 67:1, 1940, S. 57–72.
11. ↑ Bayerischer Rundfunk: 62. Musikwettbewerb der ARD: Ausschreibung 2013 | BR.de. 30. August 2012 [1], afropen an’n 15. Dezember 2018
12. ↑ ^{a b} Fagott – Instrument des Jahres 2012 – Aktuelles Archiv. Artikel van de Deutschen Orchestervereinigung van’n 5. Januar 2012. Afropen an’n 18. April 2014.
13. ↑ Produktion von Musikinstrumenten Afropen an’n 12. Dezember 2018.