Shibam
| Shibam | |
|---|---|
 Jemen | |
 | |
| Amministrazzjoni | |
| Stat sovran | Jemen |
| Governorate of Yemen | Governorat ta' Hadramawt |
| District of Yemen | Distrett ta' Shibam |
| Isem uffiċjali |
شبام Shibam |
| Ismijiet oriġinali | شبام |
| Ġeografija | |
| Koordinati | 15°55′37″N 48°37′36″E / 15.9269°N 48.6267°EKoordinati: 15°55′37″N 48°37′36″E / 15.9269°N 48.6267°E |
  Shibam Shibam (Yemen) | |
| Għoli | 683 m |
| Demografija | |
| Popolazzjoni | 13,316 abitanti (2004) |
| Informazzjoni oħra | |
| Żona tal-Ħin | UTC+3 |
Shibam (bl-Għarbi: شِبَام حَضْرَمَوْت, b'ittri Rumani: Shibām Ḥaḍramawt)[1][2] huwa raħal fil-Jemen. Il-popolazzjoni tar-raħal hija ta' madwar 7,000 abitant, u r-raħal huwa s-sede tad-Distrett ta' Shibam fil-Governorat ta' Hadramawt.[3] Ir-raħal huwa magħruf għall-binjiet għoljin tiegħu magħmulin bil-brikks tat-tajn, u huwa mlaqqam bħala l-"Manhattan tad-Deżert" (مَانْهَاتَن ٱلصَّحْرَاء) jew iċ-"Chicago tad-Deżert" (شِيْكَاغو ٱلصَّحْرَاء).[4][5] m
Storja
[immodifika | immodifika s-sors]L-ewwel kitba mnaqqxa magħrufa tar-raħal tmur lura għas-seklu 3 W.K. Kien ukoll il-belt kapitali tar-Renju ta' Hadramawt.
Fis-seklu 20, ir-raħal kien wieħed mit-tliet bliet ewlenin tas-Sultanat ta' Qu'aiti, flimkien ma' Al-Mukalla u Ash-Shihr.[6]
Ir-raħal tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1982.[7]
Fl-2008 Shibam ġie mgħerreq minn ċiklun tropikali.[8]
Matul il-Gwerra Ċivili tal-Jemen, ir-raħal ġarrab xi ħsarat wara li l-insorġenti wettqu attakk b'karozza bomba.[9] Fl-inħawi seħħ ukoll bumbardament mill-koalizzjoni.[10][11] Fl-2015, l-UNESCO niżżlet ir-raħal bħala "wirt kulturali fil-periklu".
Ġeografija
[immodifika | immodifika s-sors]Ir-raħal jinsab fl-inħawi ċentrali u tal-Punent tal-Governorat ta' Hadramawt, fid-deżert ta' Ramlat al-Sab'atayn. It-triq prinċipali tikkollega lil Sana'a u lil bliet oħra fil-Punent tal-Jemen mat-territorji tal-Lvant imbiegħed. L-eqreb irħula huma Seiyun, is-sede ta' ajruport, u Tarim, it-tnejn li huma fil-Lvant. Triq oħra, li tibda mill-villaġġ ta' Alajlanya fil-Punent, tikkollega lil Shibam ma' Mukalla, il-belt kapitali tal-governorat, li tinsab mal-kosta tal-Oċean Indjan.
Klima
[immodifika | immodifika s-sors]Shibam għandu klima sħuna tad-deżert (BWh skont il-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen). B'temperatura medja ta' 28.0 grad Ċelsju (82.4 grad Fahrenheit), Ġunju huwa l-iktar xahar sħun tas-sena. Jannar huwa l-iżjed xahar kiesaħ, b'temperatura medja ta' 18.6 °C (65.5 °F).
| Data klimatika għal Shibam | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
| Temp. għolja medja f'°C (°F) | 24.0
(75.2) |
25.3
(77.5) |
27.4
(81.3) |
29.5
(85.1) |
31.8
(89.2) |
33.4
(92.1) |
32.5
(90.5) |
31.8
(89.2) |
30.8
(87.4) |
29.0
(84.2) |
26.7
(80.1) |
25.3
(77.5) |
29.0
(84.1) |
| Temp. medja ta' kuljum f'°C (°F) | 18.6
(65.5) |
19.9
(67.8) |
22.1
(71.8) |
24.3
(75.7) |
26.7
(80.1) |
28.0
(82.4) |
27.5
(81.5) |
26.9
(80.4) |
26.0
(78.8) |
23.3
(73.9) |
20.8
(69.4) |
19.8
(67.6) |
23.7
(74.6) |
| Temp. baxxa medja f'°C (°F) | 13.3
(55.9) |
14.6
(58.3) |
16.9
(62.4) |
19.2
(66.6) |
21.7
(71.1) |
22.7
(72.9) |
22.6
(72.7) |
22.1
(71.8) |
21.3
(70.3) |
17.6
(63.7) |
14.9
(58.8) |
14.3
(57.7) |
18.4
(65.2) |
| Preċipitazzjoni medja f'mm (pulzieri) | 8
(0.3) |
5
(0.2) |
17
(0.7) |
10
(0.4) |
3
(0.1) |
0
(0) |
3
(0.1) |
4
(0.2) |
1
(0.0) |
0
(0) |
5
(0.2) |
8
(0.3) |
64
(2.5) |
| Sors: Climate-Data.org[12] | |||||||||||||
Arkitettura
[immodifika | immodifika s-sors]Ħarsa ġenerali
[immodifika | immodifika s-sors]Is-Sit ta' Wirt Dinji ta' Shibam huwa magħruf għall-arkitettura unika tiegħu. Id-djar kollha ta' Shibam huma magħmulin mill-brikks tat-tajn, u madwar 500 minnhom huma blokok b'għamla ta' torrijiet, għoljin bejn 5 sulari u 11-il sular, u kull sular fih kamra jew tnejn.[13][14] Dan l-istil arkitettoniku ntuża għall-ħarsien tar-residenti mill-attakki tal-Bedwini.[15] Filwaqt li huwa stmat li Shibam ilu jeżisti għal xi 1,700 sena, il-biċċa l-kbira tad-djar tar-raħal oriġinaw fis-seklu 16. Minkejja dan, bosta minnhom ġew rikostruwiti diversi drabi f'dawn l-aħħar ftit sekli.
Shibam spiss jissejjaħ bħala "l-eqdem raħal bl-iskyscrapers fid-dinja". Huwa wieħed mill-eqdem u l-aqwa eżempji ta' ppjanar urban ibbażat fuq il-prinċipju ta' kostruzzjoni vertikali. Ir-raħal fih uħud mill-ogħla binjiet tat-tajn fid-dinja, u wħud minnhom ilaħħqu għoli ta' iktar minn 30 metru (98 pied), b'hekk huma binjiet bikrin ta' appartamenti għoljin. [16]Sabiex il-binjiet jiġu protetti mix-xita u mill-erożjoni, il-ħitan minn żmien għal żmien trid issirilhom manutenzjoni b'saffi ġodda ta' tajn. Ir-raħal huwa mdawwar b'ħajt iffortifikat, u b'hekk huwa mlaqqam "ir-raħal iffortifikat ta' Shibam".
Theddidiet
[immodifika | immodifika s-sors]Il-binjiet tal-brikks tat-tajn spiss jiġu mhedda mir-riħ, mix-xita u mill-erożjoni bis-sħana, b'hekk jeħtieġu manutenzjoni kostanti sabiex l-istrutturi ma jċedux. Ir-raħal intlaqat mill-għargħar ikkawżat minn tempesta tropikali fl-2008.[17] Il-pedamenti ta' bosta mill-binjiet fir-raħal ġew kompromessi mill-għargħar, u eventwalment iġġarrfu.[18] Ir-raħal kien fil-mira wkoll ta' attakk tal-Al Qaeda fl-2009.[19][20]
Fl-2015, Shibam iddaħħal fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji fil-periklu meta faqqgħet gwerra ċivili vjolenti fil-Jemen. Il-binjiet storiċi ġarrbu ħsarat estensivi minn bumbardamenti qawwijin, u għadhom f'riskju minħabba l-kunflitt armat.[21][22]
Influwenzi
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Villaġġ Globali ta' Dubai, kumpless fil-beraħ tax-xiri u tal-intratteniment fl-Emirati Għarab Magħquda, jinkludi paviljun tal-Jemen bi strutturi tal-brikks tat-tajn bil-ħsieb li jevoka l-arkitettura ta' Shibam.[23]
Sit ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]Ir-Raħal Antik Iffortifikat ta' Shibam ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1982.[7]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli".[7]
Gallerija
[immodifika | immodifika s-sors]
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ متابعات (2012-07-30). "مدينة شبام حضرموت "شيكاغو الصحراء"". www.albayan.ae (bl-Għarbi). Miġbur 2023-11-27.
- ^ "بلدة شبام حضرموت". موضوع (bl-Għarbi). Miġbur 2023-11-27.
- ^ "Yemen Districts". www.statoids.com. Miġbur 2023-11-27.
- ^ "The Ancient City of Shibam: The Manhattan of the Desert | Weather.com". The Weather Channel (bl-Ingliż). Miġbur 2023-11-27.
- ^ "In Pictures: Yemen's 'Manhattan of the Desert' risks collapse". Al Jazeera (bl-Ingliż). Miġbur 2023-11-27.
- ^ McLaughlin, Daniel (2008). "10: Southeast Yemen". Yemen. Bradt Travel Guides. pp. 191–198. ISBN 978-1-8416-2212-5.
- ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Old Walled City of Shibam". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-11-27.
- ^ "This Ancient Mud Skyscraper City is the 'Manhattan of the Desert'". web.archive.org. 2017-06-18. Arkivjat mill-oriġinal fl-2017-06-18. Miġbur 2023-11-27.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ Fenton-Harvey, Jonathan. "Yemen suffers cultural vandalism during its war" (bl-Ingliż).
- ^ Varoutsikos, Bastien (2015-12-16). "Bricks and mortar fire: Yemen's cultural heritage is in the crosshairs". The Conversation (bl-Ingliż). Miġbur 2023-11-27.
- ^ Michael, Maggie. "Report details damage to ancient Yemeni archaeological sites". phys.org (bl-Ingliż). Miġbur 2023-11-27.
- ^ "Shibam climate: Weather Shibam & temperature by month". en.climate-data.org. Miġbur 2023-11-27.
- ^ Helfritz, Hans (April 1937). "Land without shade". Journal of the Royal Central Asian Society. 24 (2): 201–16.
- ^ Jerome, Pamela; Chiari, Giacomo; Borelli, Caterina (1999). "The Architecture of Mud: Construction and Repair Technology in the Hadhramaut Region of Yemen". APT Bulletin. 30 (2–3): 39–48 [44].
- ^ Morrison, Alastair M.; Coca-Stefaniak, J. Andres (2020). Routledge Handbook of Tourism Cities. Routledge. ISBN 9780429534805.
- ^ Shipman, J. G. T. (June 1984). "The Hadhramaut". Asian Affairs. 15 (2): 154–162.
- ^ "Death Toll Mounts In As Flood Waters Surge In Yemen Tropical Storm - cbs13.com". web.archive.org. 2009-03-22. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2009-03-22. Miġbur 2023-11-27.
- ^ "ITN: Contemporary and Archival Video News Footage - Getty Images". www.gettyimages.co.uk. Miġbur 2023-11-27.
- ^ "Al Qaeda blamed for Yemen attack - CNN.com". www.cnn.com. Miġbur 2023-11-27.
- ^ "Al-Qaeda in Yemen: Political, Social and Security Dimensionsunfaithful wives looking for affair cheat on husbandwebsite reason why husband cheat onlinereasons wives cheat on their husbands looking to cheat all wives cheathow abortion works surgical aspiration abortion where can you get the abortion pillearly stages of hiv site the symptoms of aidsshould i tell my girlfriend i cheated link is my girlfriend cheated on mehotel sex story blog.gobiztech.com sex education story- Yemen Post English Newspaper Online". yemenpost.net. Miġbur 2023-11-27.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO World Heritage Centre - List of World Heritage in Danger". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-11-27.
- ^ Centre, UNESCO World Heritage. "UNESCO Director-General calls on all parties to protect Yemen's cultural heritage". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-11-27.
- ^ O’Connor, Paul (2022). "Spectacular memory: Zombie pasts in the themed shopping malls of Dubai". Memory Studies. 16 (2): 212–226.