Lihat sumber bagi Bengaluru

Anda tidak mempunyai keizinan untuk menyunting laman ini, atas sebab berikut:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

Sekatan dilakukan oleh ‪Hasley‬. Alasannya ialah Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected: .

Tarikh bermula sekatan: 01:21, 7 September 2022
Tarikh tamat sekatan: 01:21, 7 September 2027

Alamat IP anda terkini ialah 79.170.44.78. The blocked range is 79.170.40.0/21.

Sila sertaian semua butiran di atas dalam sebarang pertanyaan yang anda buat. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Anda boleh melihat dan menyalin sumber bagi laman ini.

{{Coord|12.97|N|77.56|E|display=title}}
{{otheruses}}
{{Infobox Indian urban area |
native_name=Bangalore |
type=metropolitan city |
locator_position=right |
| latd                    = 12
| latm                    = 58
| latNS                   = N
| longd                   = 77
| longm                   = 34
| longEW                  = E
state_name=Karnataka |
district= [[Bandaraya Bangalore]] |
leader_title=Datuk Bandar |
leader_name=[[Mumtaz Begum]] |
altitude=920 |
population_as_of = 2006 |
population_city = 5,104,047 |
population_rank = ke-5 |
population_total = 6,158,677 |
population_density = 22,719 |
area_magnitude=1 E9 |
area_total= 476.66|
area_telephone= 91 (0)80 |
postal_code= 560 0xx |
vehicle_code_range= KA-01–KA-05; KA-41; KA-53 |
unlocode= IN BLR |
footnotes = |
}}
'''Bengaluru''' ([[bahasa Kannada]]: {{Unicode|ಬೆಂಗಳೂರು}}, {{lang-en|'''Bangalore'''|italics=no}}) ialah ibu [[Negeri dan wilayah India|negeri]] [[Karnataka]]. Terletak di [[Penara Mysore]] di bahagian barat daya Karnataka, Bangalore mempunyai [[jumlah penduduk]] metropolitan yang dianggarkan sebagai 6.1 juta (2006) dan oleh itu, merupakan [[Senarai bandar raya yang mempunyai terbanyak penduduk di India|bandar raya yang ketiga terbesar]] dan [[Senarai kawasan metropolitan yang mempunyai terbanyak penduduk di India|kawasan metropolitan yang kelima terbesar]] di [[India]]. Walaupun rujukan sejarah kepada [[bandar raya]] ini wujud sebelum [[900|900 Masihi]], [[sejarah]] tertulis untuk petempatan yang berterusan hanya wujud sejak [[1537]] ketika [[Kempe Gowda I]], yang banyak orang menganggap sebagai arkitek Bangalore moden, membina sebuah [[kubu]] [[lumpur]] di bandar raya ini dan mengasaskannya sebagai sebuah [[provinsi]] [[Empayar Vijayanagara]].

Pada [[11 Disember]] [[2005]], [[kerajaan Karnataka]] mengumumkan bahawa ia telah menerima cadangan oleh pemenang [[Anugerah Jnanpith]], [[UR Ananthamurthy]], untuk menamakan semula Bangalore ke nama Kannadanya, '''Bengalūru''', dan nama baru dijangka akan berkuat kuasa pada [[1 November]] [[2006]]. <ref name=EnterBengaluru>[http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1327480.cms "''Keluar Bangalore, Masuk Bengaluru, Kolkata, Mumbai, dan Chennai''"]. Times India. 2006. Kumpulan Times. 6 Disember 2005</ref> (Sebilangan bandar raya India yang lain telah menggubal undang-undang tentang [[Perbalahan penamaan semula India|pertukaran nama yang serupa]].) Bagaimanapun, selepas pertukaran pimpinan politik kerajaan negeri, kini tidaklah jelas adakah pertukaran nama yang dicadangkan akan dilaksanakan dalam rangka masa yang dirancangkan. <ref name=NameChange>[http://www.hindu.com/2006/02/14/stories/2006021420160100.htm "''Kabinet akan diperbesar pada hari Jumaat, Pertukaran Nama''"]. Si Hindu. 2006. Kumpulan Hindu. 14 Februari 2006</ref>

Semasa [[Raj British]], Bangalore berkembang sebagai suatu pusat pemerintahan jajahan di India Selatan. Pengasasan [[Kantonmen Bangalore]] menyebabkan [[penghijrahan]] sebilangan besar buruh-[[buruh]] [[Tamil]], [[Telugu]], dan [[India Utara]] untuk mengembangkan dan menyenggara infrakstruktur kantonmen ini. <ref name=BritishRaj>[http://cinequestonline.org/2005/theater/detail_view.php?m=537 ''Destinasi: Bangalore''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060218185851/http://www.cinequestonline.org/2005/theater/detail_view.php?m=537 |date=2006-02-18 }}. Dir. Jim Kerns. 2005</ref>

Selepas India mencapai [[Gerakan Kemerdekaan India|kemerdekaan]] pada tahun [[1947]], Bangalore berkembang menjadi hab perkilangan bagi [[industri berat]] [[sektor awam]] — khususnya, industri-industri [[ruang angkasa]], [[angkasa lepas]], dan [[Industri pertahanan|pertahanan]]. Penubuhan dan kejayaan syarikat-syarikat [[teknologi tinggi]] di Bangalore selepas pelonggaran [[ekonomi India]] telah menyebabkan pertumbuhan industri [[teknologi maklumat]] India. Bangalore kini dirujuk sebagai ''[[Lembah Silikon India]]'' dan merupakan 35% daripada [[eksport]] [[perisian]] India. <ref name=swshare>[http://www.indianexpress.com/full_story.php?content_id=60231 ''Bangalore Hancur Musnah'']. Sunday Express. 2006. Indian Express Newspapers (Mumbai) Ltd. 5 Disember 2004</ref> Sebagai tempat untuk kolej-kolej dan institusi-institusi penyelidikan yang masyhur, bandar raya ini mempunyai [[kadar kenal huruf]] yang kedua tertinggi antara bandar-bandar raya metropolitan India. Bagaimanapun, sebagai sebuah metropolis yang besar dan masih bertumbuh dalam [[dunia membangun]], Bangalore masih menghadapi masalah-masalah seperti [[pencemaran udara]], [[kesesakan lalu lintas]], dan [[jenayah]].


== Sejarah ==
{{main|Sejarah Bangalore}}
[[Fail:Soudha.jpg|300px|thumb|kiri|[[Vidhana Soudha]] ialah tempat [[Dewan Undangan]] [[Karnataka]].]]

Sebuah [[inskripsi]] yang ditemui dekat [[Begur, India|Begur]] mendedahkan bahawa daerah ini merupakan sebahagian Dinasti Ganga sehingga tahun [[1004]], dan dikenali sebagai ''Benga-val-oru'', ''Bandaraya Pengawal'' di dalam [[Kannada]] lama. [[Dinasti Chola]] dari [[Tamil Nadu]] memerintah bandar raya ini dari tahun [[1015]] hingga tahun [[1116]] ketika pemerintahan bandar ini diambil alih oleh [[Empayar Hoysala]].

Bangalore moden diasaskan oleh Kempe Gowda I yang ketika itu memerintah sebuah [[negeri lindungan]] di bawah Empayar Vijayanagara. Kempe Gowda I membina sebuah kubu lumpur berhampiran dengan Bangalore moden pada tahun [[1537]] dan merujuk kepada bandar baru itu sebagai ''gandu bhoomi'', iaitu ''Tanah Pahlawan''. <ref name=gandubhoomi>[http://www.bangaloreit.in/html/aboutbng/history.htm ''Mengenai Bangalore: Sejarah''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060919220936/http://www.bangaloreit.in/html/aboutbng/history.htm |date=2006-09-19 }}. Pusat Pengajian IT dan Bioteknologi. 2006. Kerajaan Karnataka.</ref> Di dalam kubu, bandar ini dibahagikan kepada '''''pete''''' ({{IPA2|peɪteɪ}}) atau lokaliti-lokaliti. Bandar ini mempunyai dua batang jalan raya utama: [[Senarai jalan raya Bangalore lama|Jalan Chickpete]] menganjur dari timur ke barat, sementara Jalan Dodpete menganjur dari utara ke selatan. Persimpangannya membentuk dataran Dodpete — pusat Bangalore. Pewaris Kempe Gowda, Kempe Gowda II, membina empat buah menara yang masyhur untuk menandakan sempadan Bangalore. <ref name=bglrHist2>Vagale, Uday Kumar. [http://scholar.lib.vt.edu/theses/available/etd-05172004-231956/unrestricted/4.pdf ''Ruang awam di Bangalore: Unjuran-unjuran Kini dan Masa Depan'']. Perpustakaan dan Arkib Digit. 2006. Virginia Tech. 27 April 2004.</ref> Semasa pemerintahan Vijayanagara, Bangalore juga dirujuk sebagai ''Devarāyanagara'' dan ''Kalyānapura'' ("Bandaraya Bertuah"). <ref name=OtherNames>K. Chandramouli. [http://www.hindu.com/thehindu/mp/2002/07/25/stories/2002072500270200.htm "''Bandaraya Kacang Rebus''"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040404160241/http://www.hindu.com/thehindu/mp/2002/07/25/stories/2002072500270200.htm |date=2004-04-04 }}. Si Hindu. 2006. Kumpulan Hindu. 25 Julai 2002</ref>

Setelah kejatuhan Empayar Vijayanagara, pemerintah Bangalore bertukar-tukar beberapa kali. Bangalore ditawan oleh ketua [[Maratha]], [[Shahaji]] [[Bhonsle]], sebelum diserang oleh [[Mughal]]. Bandar raya ini menjadi sebahagian Kemaharajaan Mysore apabila maharaja Mughal, [[Aurangzeb]], [[Pajakan|memajakkan]] Bangalore kepada [[Wodeyar|Chikkadeva Raya Wodeyar]] pada tahun [[1689]]. Selepas kemangkatan Krishnaraja Wodeyar II pada tahun [[1759]], [[Haider Ali]], [[Panglima Agung]] Tentera Mysore, mengisytiharkan diri sebagai pemerintah [[de facto]] Mysore. Kemaharajaan ini kemudian diwarisi oleh anak lelaki Haider Ali, [[Tipu Sultan]], yang dikenali sebagai ''Harimau Mysore''. Akhirnya, Bangalore digabungkan ke dalam Empayar [[Syarikat Hindia Timur Inggeris|Hindia Timur Inggeris]] selepas Tipu Sultan ditewaskan dan dibunuh dalam [[Perang Inggeris-Mysore Keempat]] ([[1799]]). Pihak British mengembalikan kawalan pentadbiran ''pete'' Bangalore kepada [[Maharaja]] Mysore, dan memilih hanya untuk mengekalkan [[kantonmen]] di bawah bidang kuasanya. Di bawah pemerintahan British, Bangalore digabungkan ke dalam [[Kepresidenan Madras]], manakala Kemaharajaan Mysore memindahkan ibu kotanya dari bandar raya [[Mysore]] ke Bangalore pada tahun [[1831]]. <ref name=bglrHist3>[http://www.1911encyclopedia.org/M/MY/MYSORE_CAPITAL_.htm "Mysore (ibu kota)"]. Ensiklopedia Britannica. Edisi 1911.</ref> Dua perkembangan yang utama semasa tempoh ini menyebabkan perkembangan Bangalore yang pesat — pemasangan sambungan-sambungan [[telegraf]], serta penyambungan landasan [[kereta api]] ke [[Chennai|Madras]] pada tahun [[1864]].

Pada [[abad ke-19]], Bangalore pada dasarnya menjadi sebuah [[bandar raya kembar]] dengan:
* ''pete'' yang mempunyai penduduk-penduduk yang lebih banyak merupakan orang [[Kannadiga]]; serta
* Kantonmen Bangalore yang mempunyai penduduk-penduduk yang lebih banyak merupakan penghirah dari Tamil Nadu. <ref name=bglrHist2>Perpustakaan dan Arkib Digit</ref>

Bangalore dilanda oleh [[wabak bubonik]] pada tahun [[1898]] yang mengurangkan bilangan penduduknya secara dramatik. Talian-talian [[telefon]] kemudian dipasang untuk membantu menyelaraskan operasi anti wabak, dan seorang pegawai kesihatan dilantik untuk bandar raya ini pada tahun [[1898]].
[[Fail:Bangalore South Parade.jpg|thumb|250px|kanan|Padang Perbarisan Selatan dan [[Jalan MG, Bangalore|Jalan MG]] merupakan mercu tanda sosial dan kebudayaan yang penting di Kantonmen Bangalore.]]

Pada tahun [[1906]], Bangalore menjadi bandar raya pertama di India untuk dibekalkan [[elektrik]] apabila sebuah loji kuasa [[hidroelektrik]] dibina di [[Shivanasamudra]]. Reputasi Bangalore sebagai "Bandar Taman India" bermula pada tahun [[1927]] dengan perayaan [[Jubli Perak]] pemerintahan [[Krishnaraja Wodeyar IV]]. Sebilangan projek seperti pembinaan taman, bangunan awam, dan [[hospital]] telah dijalankan untuk memperbaik bandar itu.

Selepas [[kemerdekaan India]] pada Ogos [[1947]], Bangalore diletakkan di bawah penguasaan [[Negeri Mysore]]. [[Penggajian]] [[sektor awam]] dan [[pendidikan]] memberikan peluang-peluang untuk orang Kannadigas dari bahagian-bahagian yang lain di dalam negeri untuk berhijrah ke bandar raya ini. Bangalore mengalami pertumbuhan yang pesat dalam dekad-dekad [[1941]]–[[1951|51]] serta [[1971]]–[[1981|81]] yang melihatkan ketibaan banyak pendatang dari Karnataka utara dan [[Kodagu]]. Menjelang tahun [[1961]], Bangalore telah menjadi bandar raya keenam terbesar di India, dengan jumlan penduduk sebanyak 1,207,000. <ref name=bglrHist2>Perpustakaan dan Arkib Digit</ref>

Dalam dekad-dekad yang menyusul, pusat operasi perkilangan Bangalore terus berkembang dengan penubuhan syarikat-syarikat swasta seperti [[MICO, Bangalore|Syarikat Industri Motor]] (MICO; sebuah [[anak syarikat]] [[Robert Bosch GmbH]]) yang menubuhkan kilang-kilang di dalam bandar raya ini. Bangalore mengalami ledakan pasaran [[harta tanah]] pada dekad [[1980-an]] dan [[1990-an]] yang dicetuskan oleh pelabur-pelabur modal dari bahagian-bahagian lain di dalam negara yang menukar tapak-tapak tanah dan rumah-rumah [[banglo]] jajahan yang besar menjadi rumah-[[rumah pangsa]] berbilang tingkat. <ref name=realestate>Benjamin, Solomon. [http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/APCITY/UNPAN020773.pdf "Penguasaan, suasana ekonomi, dan kemiskinan di Bangalore"]. Alam sekitar & Pembandaran, Jilid 12, No 1 2006. Pentadbiran Awam Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu. 1 April 2000.</ref> Penubuhan syarikat-syarikat multinasional seperti [[Bank ANZ]] dan [[Citibank]], serta rangkaian [[makanan segera]] antarabangsa seperti [[Pizza Hut]] dan [[Kentucky Fried Chicken]] (KFC) pada dekad [[1990-an]] mengembangkan pelaburan asing di Bangalore secara berterusan. Bandar raya ini juga menyaksikan salah satu daripada peristiwa media yang terbesar apabila Bangalore menjadi tuan rumah untuk [[peraduan ratu cantik]] [[Miss Dunia]] pada tahun [[1996]]. Peraduan ini ditonton oleh dua [[bilion]] orang di seluruh dunia. <ref name=pbs>[http://www.pbs.org/frontlineworld/stories/nigeria/1990s.html "Pertempungan Budaya Sejagat"]. Perkhidmatan Penyiaran Awam. 2006. Perbadanan Penyiaran Awam. Jan 2003.</ref> Banyak daripada perkembangan-perkembangan ini menghadapi tentangan daripada kumpulan-kumpulan yang takut akan kehilangan identiti kebangsaan dan linguistik bandar raya ini. Bantahan-bantahan yang meluas telah diatur terhadap peraduan ''Miss Dunia'' oleh pertubuhan-pertubuhan wanita, dengan akibat penangkapan lebih kurang 1,000 pembantah. Pada tahun [[1996]], penindak-penindak cergas petani menyerang dan memusnahkan sebuah saluran keluar KFC di Bangalore dan menuduhnya kerana "mewakili tabiat makan barat yang tidak diperlukan di India". <ref name=KFC> [http://www.rediff.com/money/2001/nov/07mac.htm Reuters: McDonald merancang pengembangan walaupun ketakutan perang'']. Rediff.com. 2006. Rediff.com India Limited. 7 Nov. 2001</ref>

Pada sepanjang dekad [[1990-an]], kerajaan negeri mempromosikan projek-projek pemajuan berskala besar seperti pembinaan stadium-[[stadium]] [[sukan]] dan kompleks-kompleks [[rumah pangsa]] yang eksklusif yang membabitkan pemusnahan dan penempatan semula petempatan-petempatan yang lebih miskin ke tempat-tempat pinggiran yang lebih jauh. <ref name=realestate>1990-an</ref> Pada pertengahan 1990-an, ekonomi Bangalore bertambah beberapa kali ganda kerana [[Ledakan dot com|ledakan perisian]]. Secara perbandingan, peluang-peluang penggajian dalam hampir semua sektor industri perkilangan merosot.

== Nota ==
<div class="references-small">
<references/>
</div>

== Rujukan ==
{{col-begin}}
{{col-2}}
<div class="references-small">
* Hasan, Fazlul. ''Bangalore Through The Centuries''. Bangalore: Historical Publications, 1970.
* Vagale, Uday Kumar. [http://scholar.lib.vt.edu/theses/available/etd-05172004-231956/unrestricted/4.pdf ''Ruang Awam di Bangalore: Unjuran-unjuran Kini dan Masa Depan.''] Perpustakaan dan Arkib Digit. 2006. Virginia Tech. 27 April 2004.
* [https://web.archive.org/web/20060220050813/http://www.bmrtl.com/EIA.PDF ''Analisis Kesan Persekitaran'']. Perbadanan Pengangkutan Cepat Metropolitan Bangalore Limited. 2006. Kerajaan Karnataka. 2005.
* Hunter, Cotton, Burn, Meyer. [http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/ ''Gazetir Empayar India'']. 2006. Oxford, Percetakan Clarendon. 1909.
* [http://www.1911encyclopedia.org/ Ensiklopedia Britannica: Bangalore]. Edisi 1911.
</div>
{{col-end}}

== Pautan luar ==
{{sisterlinks|Bangalore}}
* [http://www.citybengaluru.com Laman web Bandaraya Bengaluru (Bangalore)]
* [http://www.iimb.ernet.in/ Institut Pengurusan India, Bangalore]
* [http://www.iisc.ernet.in/ Institut Sains India]
* [http://www.bangaloretelecom.com Telekom Bangalore]
* [http://www.bdabangalore.org Lembaga Kemajuan Bangalore]
* [http://www.bmponline.org Laman web ''Bangalore Mahanagara Palike'']
* [http://www.cyberpolicebangalore.nic.in/ Polis Siber Bangalore]
* [http://www.bcp.gov.in/english/default.htm Polis Bandaraya Bangalore] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060928190355/http://www.bcp.gov.in/english/default.htm |date=2006-09-28 }}
* [http://www.kar.nic.in/ Maklumat mengenai pelbagai Jabatan Kerajaan]
* {{wikivoyage|Bangalore}}
{{Geolinks-cityscale|12.9667|77.5833}}

{{Metropolitan Cities of India}}
{{India state and UT capitals}}
{{Karnataka}}

{{Million Plus Cities in India}}
<!-- The below are interlanguage links. -->

[[Kategori:Ibu negeri di India]]

Templat yang digunakan dalam laman ini:

Templat:AFA (sunting)
Templat:Case preserving encode (sunting)
Templat:Col-2 (sunting)
Templat:Col-begin (sunting)
Templat:Col-end (sunting)
Templat:Coor (sunting)
Templat:Coor URL (sunting)
Templat:Coor d (sunting)
Templat:Coor title d (sunting)
Templat:Coord (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Geolinks-cityscale (sunting)
Templat:Geolinks-start (sunting)
Templat:Hatnote (sunting)
Templat:IPA (sunting)
Templat:IPA-all (sunting)
Templat:IPA2 (sunting)
Templat:India state and UT capitals (sunting)
Templat:Infobox Indian Jurisdiction/urban-type (sunting)
Templat:Infobox Indian urban area (sunting)
Templat:Karnataka (sunting)
Templat:Kegunaan lain (sunting)
Templat:Lang-en (sunting)
Templat:Main (sunting)
Templat:Metropolitan Cities of India (sunting)
Templat:Million Plus Cities in India (sunting)
Templat:Otheruses (sunting)
Templat:Sec link/normal link (sunting)
Templat:Sec link/relative url (sunting)
Templat:Sec link/text (sunting)
Templat:Sec link auto (sunting)
Templat:Sec link image (sunting)
Templat:Side box (sunting)
Templat:Sister (sunting)
Templat:Sister project (sunting)
Templat:Sisterlinks (sunting)
Templat:Tentang (sunting)
Templat:Unicode (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Utama (lihat sumber) (dilindungi)
Templat:Webarchive (sunting)
Templat:Wikidata (sunting)
Templat:Wikivoyage (sunting)
Modul:Arguments (sunting)
Modul:Coordinates (sunting)
Modul:Format link (sunting)
Modul:Hatnote (sunting)
Modul:Hatnote/styles.css (lihat sumber) (dilindungi separa)
Modul:Hatnote list (sunting)
Modul:Labelled list hatnote (sunting)
Modul:Lang (sunting)
Modul:Lang/ISO 639 synonyms (sunting)
Modul:Lang/data (sunting)
Modul:Language/data/iana languages (sunting)
Modul:Language/data/iana regions (sunting)
Modul:Language/data/iana scripts (sunting)
Modul:Language/data/iana suppressed scripts (sunting)
Modul:Language/data/iana variants (sunting)
Modul:Math (sunting)
Modul:No globals (sunting)
Modul:Nota topi senarai berlabel (sunting)
Modul:Side box (sunting)
Modul:Unicode data (sunting)
Modul:Wd (sunting)
Modul:Wd/i18n (sunting)
Modul:Webarchive (sunting)
Modul:Webarchive/data (sunting)
Modul:Yesno (sunting)

Kembali ke Bengaluru.

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/wiki/Bengaluru"