үнэн

[ьnen]

ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠠ᠊ᠨ

(үнэн)

Галиглах зарчим

тэм.

1. Жинхэнэ, бодот байдалд тохирох, худал ташаа биш

чин үнэн - маш шударга, огтхон ч худал биш

үнэн гол - үнэн зүрх, үнэн санаа, туйлын

үнэн зөв - буруу байхгүй, зөв зүйтэй

үнэн зүрх - шударга сэтгэл

үнэн дүр - мөн чанар, уг чанар

үнэн сэтгэл - шударга сэтгэл

үнэн сэтгэлээсээ - сэтгэлийн угаас, чин сэтгэлээсээ

үнэн тодорхой - баттай тодорхой

үнэн цагаан - цагаан шударга

үнэн шударга - шулуун шударга

үнэн хэрэг дээрээ - үнэн чанартаа

үнэн чанартаа - яг үнэн байдал нь, бодот байдалд

үнэнээ хэлэх - байгаа байдлыг байгаагаар нь хэлэх

үнэнээр дүрслэх - бодот байдлыг тэр чигт нь тусгах

үнэнээс зөвийг эрэх - асуудлыг маш оновчтой шийдвэрлэх

үнэний мөр олох - а.үхэхийг хүндэтгэсэн үг; б.бурхан тэнгэрт өршөөгдөн ивээгдэж бодь мөр олох

үнэний мөрөөс гажих - үнэний ёсноос тэрслэх

бодот үнэн - байгалийн хуулиудын тухай туршлага практикаар нотлогдсон шинжлэх ухааны үндэслэл, байгаа үнэн

туйлын үнэн - юмыг гүйцэд лавтай мэдсэн мэдлэгийн үр дүнд гарах үнэн, худалгүй үнэн

харьцангуй үнэн - шинжлэх ухааны байнгын хөгжлийн явцад туйлын үнэнд улам улмаар ойртож байгаа мэдлэг

гашуун үнэн - илт хүлээн зөвшөөрөхөд хэцүү үнэн

Үг хувилгах зарчим

ү|нэн тэм.. чин ~, үнэний, үнэнд, үнэнээс

ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠠ᠊ᠨ ᠊ᠣ
ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠠ᠊ᠨ ᠳ᠋ᠣ
ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠠ᠊ᠨ ᠊ᠢ
ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠠ᠊‍ᠨ᠋‍ᠡᠴ᠊‍᠊ᠨ
ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠠ᠊ᠨ ᠪᠡ᠊ᠷ
ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠠ᠊ᠨ ᠲ᠋‍ᠠ‍᠊ᠢ
ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠠ᠊ᠨ ᠡᠣ᠊᠊ᠷᠣ᠊ᡍᠣ
ᠡᠣ᠊᠊ᠢ᠊‍ᠨ᠋‍ᠠ᠊‍ᠨ᠋‍ ᠢᠶᠡ‍ᠨ᠋‍

/~ий /~д /~ийг /~ээс /~ээр /~тэй /~ рүү /~ээ

• үнэн худал - бодот байдалд нийцсэн болон нийцээгүй байдал

үнэнд гүйцэгдэх - үйл явдлын эрхээр учир явдлыг яс махандаа тултал ойлгох

үнэний газар хүрэх - үхэхийг цээрлэн хэлэх үг

үнэн мөнийг нь олох - хэрэг явдлын учрыг нь олох

үнэнд гүйцэгдэх - үйл явдлын эрхээр учир явдлыг яс махандаа тултал ойлгох~Хоролмаа чиний удаа дараа сануулан сургасан алтнаас үнэтэй, сувднаас ховорхон ариун үнэн зөв шударга үгийг чинь ухварлан таньсангүй явсаар энэ өдөр үнэнд гүйцэгдэж бүрэн танив (М.Ядамсүрэн, Гурван хүүхэн).

үнэний газраа хүрэх/очих - үхэхХэрүүл өдөхөөс хичээж хөнжлөөрөө толгойгоо ороож байсан Самаа тэсгэлгүй гүйн босч, “Үхээд үнэн газраа очсон шударга хүнийг бүү хилсдүүл!” гэж хэдэрхэн маргав (Бадам, Алтан бөгж). ~Энэ нүгэлт орчлонгоос салан одож, үнэний газраа хүрч, үүрдийн амар амгаланг олохсон.

үнэний мөр олох - а.үхэхийг хүндэтгэсэн үг~Их багш минь үнэний мөрийг олжээ. б.бурхан тэнгэрт өршөөгдөн ивээгдэж бодь мөр олох

Аман дээрээ аварга баатар

Үнэн дээрээ үхсэн чөтгөр

Гажуу ёс ганц хөлтэй

Үнэн ёс үүлэн хөлөгтэй

Гажуу ёс нэг хөлөөр зогсоно

Үнэн ёс хоёр хөлөөр явна

Гуйж хэлбэл эрэмшинэ

Ширүүн хэлбэл дордоно

Аргаар хэлбэл бишрэлтэй

Үнэн хэлбэл ойшоохгүй

Худал хэлбэл хүндлэхгүй

Давс шорвог боловч идээний амтанд тустай

Үнэн үг ширүүн боловч хэтийн явдалд тустай

Зуун эхт үйлийг бүтээвэл үйлийн охь

Үнэн үгэндээ хүрсэн хүний сэтгэл бэх

Лай ланчигд

Үнэн зөвгүй

Мөнгө үнэнийг олно

Үнэн үнэнийг олохгүй

Олон ачтай

Үнэн хүчтэй

Олон хүчтэй

Үнэн ачтай

Өглөө үдэш жаварлавал

Өвөл зун ялгарахгүй

Өнгө мөнгө нийлбэл

Үнэн худал ялгарахгүй

Өдөр байгаад наргүй

Үнэн байгаад ёсгүй

Өнгөн юм эхэндээ

Үнэн юм эцэстээ

Сайн муу хоёрыг сэтгэлээс ялгадаг

Тос ус хоёрыг үйлдвэрээс таньдаг

Үнэн худал хоёр сүүлдээ тодордог

Жаргал зовлон хоёр өөрөөс болдог

Сайн эм уухад гашуун боловч өвчинд тустай

Үнэн үг нүүрт халтай боловч үйлд тустай

Ургасан модыг зорж байж мэддэг

Үнэн сэтгэлийг ханилж байж мэддэг

Үг байгаад хэлэх газаргүй

Үнэн байгаад цааргалах газаргүй

Үг илжирдэггүй

Үнэн балардаггүй

Үг олдвол үхэр холдоно

Үнэн олдвол худал болно

Үг хөөрийн их

Үнэн учрын бага

Үймсэн сэтгэл хүнд боловч

Үнэн учрыг таниад арилдаг

Үлэмж ухаант хүн

Үнэн зөвд баярлах

Үнэн сайтын нэр хүнд их

Үндэс сайтын навч цэцэг их

Үнэн сайтын үг яриа цөөн

Үнсэн доорх гал мэдэгддэггүй

Үнэн учрын гол мэдэгддэггүй

Үнэ ихтэй чулуунаас

Үнэн нөхөр үнэтэй

Үнэн үг архинаас

Үлэмж ерөөл номноос

Үнэн үг архинаас гардаг

Үлэмж үг номноос гардаг

Үнэн үг хэлэхдээ худал үгээр чимнэ

Зөв замд явахдаа буруу явдлыг хутгана

Үнэн үгтэн омогтонд тооцогдож

Башир үгтэн цэцний суудалд суух

Үнэг үсээ унагавч чихээ гээдэггүй

Үнэн өнгөндөө хатуу ч цэнгээ алддаггүй

Үнэгэн зоотой морийг олж унах бэрх

Үнэн сэтгэлтэй хүнийг олж нөхөрлөх бэрх

Үнэн байгаад ёсгүй

Өдөр байгаад наргүй

Үнэн бие биелж

Үнэгэн малгай өмсөх

Үнэн бол алтнаас хүнд

Худал бол усанд хөвөөд гардаг

Үнэн гэгч жаргалтай

Олон гэгч хүчтэй

Үнэн гэгч түмэн сайны үндэс

Худал гэгч түмэн муугийн үндэс

Үнэн гэгч хүчтэй

Үйл гэгч халтай

Үнэн гэдэг хутга

Үнэн гэсэн юм худал

Үнэг гэсэн юм чоно байдаг

Үнэн ёс худлаас айхгүй

Үнэн алт галаас айхгүй

Үнэн мөрөөр явбал

Үхэр тэргээр туулай гүйцнэ

Үнэн мэргэд мэдэж хийнэ

Өчүүхэн ухаантан дуурайж явна

Үнэн нас нь гучин тав

Өгүүлдэг нас нь хорин тав

Үнэн нь ирвэл

Худал нь зайлна

Үнэн нь өмнөө

Үр нь хойноо

Үнэн сайн хүний сэтгэл үл амарна

Уран сайн эмийн гар үл амарна

Үнэн санаанаас бүү холд

Үнэнч явдлыг бүү март

Үнэн сэтгэл үйлсийн үүсэл

Сайн санаа цэнгэлийн эх

Үнэн сэтгэлгүй

Үзэлгүй бөөрөнхий

Үнэн тус хүргэсэн хүнийг муулбал

Үйлс хэрэг үүрд бүтэхгүй

Үнэн үг арслангаас хүчтэй

Үнэнч хүн алтнаас үнэтэй

Үнэн үг архинаас гардаг

Үлэмж үг номноос гардаг

Үнэн үг өвчүүнд хатуу

Чигч үг чихэнд хатуу

Үнэн үг сүүн хариутай

Худал үг сүхэн хариутай

Үнэн үг үзүүртээ ширүүн

Үнэн үг үнэ хүрнэ

Худал үг хор хүрнэ

Үнэн үг үнэтэй

Худал үг хортой

Үнэн үг урдаа цэгтэй

Худал үг хойноо цэгтэй

Үнэн үг

Үхрээс хүчтэй

Үнэн үг

Үхрийн шар тос

Үнэн үг хатуу боловч алсад тустай

Давс шорвог боловч амтанд тустай

Үнэн үг хатуу боловч хүнд тустай

Давс шорвог боловч идээнд тустай

Үнэн үг хүчтэй

Үй олон ачтай

Үнэн үг хэлбэл хойноо цолтой

Худал үг хэлбэл өмнөө цолтой

Үнэн үг хэлвэл хойшдоо жоготой

Худал үг хэлвэл өмнөө жоготой

Үнэн үг хэлсэн хүнд ноён дургүй

Үхэр унасан хүнд нохой дургүй

Үнэн үг хэлсэн хүнд үхэлгүй

Үнэн юм өгөөгүйгээр ойлгогдохгүй

Үнэн үг чихэнд харш ч хэрэгт тустай

Үхэр мал биед харш ч амьдралд тустай

Үнэн үг чихэнд хатуу

Үхрийн мах шүдэнд хатуу

Үнэн үг шар тос

Худал үг хар ус

Үнэн үг явц муутай

Үхэр тэрэг ахиц муутай

Үнэн үгэнд өөд хариу үгүй

Үнэн үгийн

Үзүүр ширүүн

Үнэн үгэнд зам үгүй

Үхсэн хүнд нэр үгүй

Үнэн үгэнд зэмгүй

Үхсэн хүнд гэмгүй

Үнэн үгэнд сөөм хариугүй

Үнэн үгэнд сүүн хариугүй

Үнэн үгэнд үйлийн үр байхгүй

Үхрийн эвэрт унгас байхгүй

Үнэн үгэнд үйлийн үр байхгүй

Үхлийн эздэд өндөр богино байхгүй

Үнэн үгэнд худалгүй

Үхсэн хүнд эндэлгүй

Үнэн үгээ нууж

Үнэн бачаа зарах

Үнэн үгээр олныг барих

Үнэн үйл үр тариа шиг цэцэглэнэ

Худал мэх хувхай хожуул шиг өмхөрнө

Үнэн худал нь хойноо

Үнээ шар нь хавартаа

Үнэн худал хоёр дөрвөн талтай

Өвөл зун хоёр арван талтай

Үнэн худал хоёр сүүлдээ тодордог

Жаргал зовлон хоёр үйлээс тодордог

Сайн муу хоёр сэтгэлээс ялгардаг

Тус хор хоёр үйлдлээр илэрдэг

Үнэн худал хоёр

Дөрвөн хуруу зайтай

Үнэн худал хоёр

Тэнгэр газрын зөрөөтэй

Үнэн худлыг туршаад үз

Үнээний сүүг саагаад үз

Үнэн худлыг туршиж мэднэ

Үнээний сайныг сааж мэднэ

Үнэн худлыг явж мэднэ

Үнээний сүүг сааж мэднэ

Үнэн худлыг ялгадаг

Өдөр шөнийг хүргэдэг

Үнэн хүчтэй

Буян ачтай

Үнэн хүчтэй

Олон ачтай

Үнэн хэлбэл өршөөхгүй

Худал хэлбэл хүндгүй

Үнэн хэрэг хүчин төгс

Уран хоншоор чадал мөхөс

Үнэн эрдэм сурсан нь чимгийн дээд

Үргэлж хуурмаггүй хүн нөхрийн дээд

Үнэн юм буруугүй

Үлээх салхи үзүүргүй

Үнэн юм үзэж

Үстэй толгойгоо илэх

Үнэн юм үнэндээ сайхан

Үнэгэн малгай өвөлдөө сайхан

Үнэн юм үнэнээ олдог

Худалч хүн хүнээ алддаг

Үнэн юм үнэнээрээ

Үнэгэн малгай өнгөөрөө

Үнэн юм үнэтэй

Буруу юм хувхай

Үнэн явбал сүү саах

Худал явбал яс шаах

Үнэний үр өмнөөс цайдаг

Үнэн үг архинаас гардаг

Үнээ үнэгний нүхэнд багтахгүй

Үнэн үгээр зарга торгохгүй

Үстэй дээл хүйтэнд

Үнэн үг түмэнд

Үүрд харж явсан нүдийг сохолбол сэлбэхэд бэрх

Үнэн янаг явсан нөхрийг гомдоовол буцаахад бэрх

Үхрийн тугал эхээ дагадаг

Үнэн үг мөнөө дагадаг

Хадан уул өндөр боловч

Нар сар халхлахгүй

Хар хор аймшигтай боловч

Үнэн үйлийг мэхлэхгүй

Хатир сайт морийг цоохор боловч унууштай

Үнэн үгтэй бол хүүхэд боловч хэлэлцүүштэй

Худал үг хурдан хөлтэй

Үнэн үг үхрээс хашин

Худал үгийг хэлэлцэх амар

Үнэн учрыг ухахад бэрх

Худал хойноо цуурхалтай

Үнэн өмнөө цуурхалтай

Худал хойноо юутай

Үнэн өмнөө цуутай

Худал хугархай хөлтэй

Үнэн түмэн хөлтэй

Чийгтэй хуурайг холихгүй бол түлш болохгүй

Үнэн худлыг холихгүй бол үг болохгүй

Шижир алт галаас айхгүй

Үнэн ёс зусраас айхгүй

Шоргоолж нүдгүй ч нүхээ олдог

Үнэн хэрэг мэлмийгүй ч эзнээ олдог

Эв нэгтэн эвдрэхгүй

Үнэн явдалтан үхэхгүй

Үнэнээр явбал үхэр тэргээр туулай гүйцнэ

Тайлбар: үнэн хүчтэй

Үнэн мэргэд мэдэж хийх

Өчүүхэн ухаантан дуурайж хийх

Тайлбар: ухаанаар нь хүнийг таньж болно

Үнэн үг сүүн хариутай

Худал үг сүхэн хариутай

Тайлбар: ямагт үнэнийг ярьж бай

Үнэн үг шар тос

Тайлбар: үнэн гэдэг юунаас ч эрхэм

Үнэнээс тус

Үнээнээс тос

Тайлбар: үнэнээр явах, үнэн эрхэм