Provincia de Milan

La Provincia de Milàn la se troeuva in de la Lombardia del nòrd-òvest, in de la zòna de l'Alta Pianura situada intra el Tisin a òvest e l'Ada a est. El primm el nass in Svizzera e'l finiss in del Pò arent a Pavia; l'alter el vegn del Lagh de Còmm e'l finiss in del Pò intra i provincc de Lòd e Cremona.

Alter fiumm important hinn el Lamber, che'l passa a est de Milàn (quarter de Lambraa) e'l confluiss (finiss dent) in del Pò a Òri Litta (LO), e 'l Seves, che inveci el vegn di colinn del Comasch e poeu el riva drent a la Martesana.

On important aspett de la idrografia milanesa hinn i Navili, canai ch'i hann faa i Duch de Milan duranta l'Etaa de Mezz e anca dòpo per podè trasportà i prei per fà sù el Dòmm (che l'è anmò in costruzion). Anca se la pussee part l'hann sarada, resten anmò in vita el Navili Grand, el Navili Paves e la Martesana. Ma gh'hinn anca alter canai, comè el Villoresi.

In de la Provincia de Milan a gh'è on gran numer de parch, e regordom el Parch Ada Nòrd e 'l Parch de la Val del Tisin.

La stòria de la Provincia de Milan l'è ligada a quèlla del capploeugh, che el gh'ha avuu i istess sòrt.

Abitada prima di Insuber e poeu di Gall, la zòna l'è stada ciapada di Roman arent al 200 prima de Crist. Vers la fin de l'Imperi roman, Milàn l'è diventada la capital de l'Imperi. L'è stada poeu invaduda di Visigòtt, di Longobard (di quai el vegn el nòmm "Lombardia") e di Franch. L'è stada donca sòtta el Sacro Roman Imperi ma l'ha vist la nassida de on gran numer de comun indipendent.

Dòpo el period comunal, tutt el teritòri l'è staa ciappaa di Signor de Milan, che l'hann governaa fina a la rivada di Frances e di Spagnoeu. Per dusent ann el Ducaa de Milan l'è staa rett di Asburgh de Spagna, fina a quand, dòpo la Guerra de Succession Spagnoeula, el domini l'è passaa a l'Imperi d'Austria che l'ha tegnuu (a part duranta i invasion del Napoleon) per alter cent'ann. La Lombardia occidental l'è staa loeugh de on gran numer de batali duranta la Segonda Guerra de Indipendenza (1859), a la fin de la qual l'è stada unida al Regn de Sardegna, che duu ann dòpo (1861) l'è diventaa el Regn d'Italia. De chì, la stòria l'è compagna de quella italiana.

I comun de la Pruvincia de Milan a hinn Biaa, Bairaa, Arconaa, Ares, Arlugn, Assagh, Baranzaa, Baregg, Basian, Basej, Bellinzagh, Barnaa, Besaa, Binasch, Boffalòra, Bollaa, Bress, Bubbian, Buccinasch, Buscaa, Bussor, Busti Piccol, Calvignasch, Cambiagh, Canegràa, Carpian, Carugaa, Casaril, Casoesso, Cassan, Cassina de Pecci, Cassinetta de Lugagnan, Castan, Cernusch, Cerr, Scerr, Cesan Boscon, Cesaa, Cinisell Balsom, Cislian, Cològn, Colturan, Corbetta, Corman, Cornaree, Còrsich, Cugiònn, Cusagh, Cusan, Dairago, Dresan, Gaggian, Garbagnaa, Gessaa, Grezzagh, Gud, Inverun, Inzagh, Lacciarella, Lainaa, Legnan, Liscaa, Locaa, Magnagh, Marcall, Masaa, Mediglia, Meregnan, Melz, Mesar, Milan, Marmond, La Mòtt, Nervian, Nosaa, Novaa, Novej, Ossòna, Voeusger, Paderna Dugnan, Parabiai, Paù, Peschera Borromee, Pessan, Piev, Pioltell, Pojan, Pózz, Pozzoeu, Pregnana, Rescaldina, Rò, Robicchett, Robecch, Rosaa, Rozzan, San Colomban al Lamber, San Donaa, San Giorgiu, San Giulian, San Vittor, San Zenon, Sastevan, Sidrian, Segraa, Senagh, Sest San Giovann, Settara, Settim, Trezzan, Trezzan sul Navili, Trezz, Tribian, Truccazzan, Turbigh, Vanzaghell, Vanzagh, Vavar, Vermezz, Vernaa, Vignaa, Villa Cortesa, Vimodron, Vittuòn, Vizzoeu, Zel, Zibid, Gorgonzoeula, Magenta, Òvera, Per, Roeudin, Soree e Pantijaa.

La lengua ofizzial e pussee spantegada in sul territori l'è l'italian. Milan l'è vun di center de iradiazzion de l'italian modern.
In ogni cas, el resist ancamò el lombard 'me lengua local, anca se in d'ona posizzion semper pussee precaria. El milanes l'è la variant pussee prestigiosa del lombard ocidental, che l'è ancamò bona de influenzà i dialett di caploeugh provinciai.
Del pont de vista dialettal, la provincia milanesa la pò vess spartida in d'ona quai sotta-zona, a segonda di center minor: a ovest a gh'è 'l magentin e 'l biegrassin, a sud el binaschin (che 'l se vesina al paves), a sud-est el meregnanin (ormai lodesan), a est e nord-est el brianzoeu. La zona de Legnan la ved la presenza del dialett bustocch-legnanes che, anca se l'è ciarament ocidental, el gh'ha di caratteristegh proppi originai.

	Pruvinz dela Lumbardìa
Bergum | Bressa | Com | Cremuna | Lech | Lod | Mantua | Milan | Munscia e Brianza | Pavia | Sundri | Vares