Gats

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'n Gats (ouch wel 'ne gaank, e ruke of 'n steeg^[1] geneump) is e sträötsje in aoneingeslote bebouwing (gemeinelek tösse de hoezer door) wat te smaal is veur oto's of kare en boe me dus te voot moot goon. Ze zien in 't gemein e paar meter breid, meh kinne ouch zoe smaal zien tot eine mins koelek dedoor kin loupe.

Me vint gatse dèks in aw stei in Europa die hun vreuger straoteplan höbbe behawwe. Dèks loupe tösse twie straote of (in de Nederlen dèks) grachte versjèllende gatse. In boetewieke weurt neet aon gatse gewoend, meh dao vint me zoegeneumde brandgetskes die tösse hoezeblokker zien vrijgehawwe, neet allein um euversloon vaan de brand te veurkoume meh veural um achterum in d'n hoof te koume.

't Toponiem gats is via 't Rijnlands oet 't Hoegduits geliend, boe 't al sinds d'n tienden iew (es gazza) bekind is.^[2] 't Woord is binne de Nederlen neet beperk tot 't Limbörgs, meh kump ouch in Nimwege veur (es gas), neet allein in 't dialek meh ouch es officieel toponiem.^[3] Zelfs in Utrech kint me de Massegast.^[4] Gaank is es toponiem (in de vörm -gang) väöl gebrukeleker; zoe kump 't ouch in Mestreech veur. De gebrukeleke Algemein Nederlandse benaoming is steeg, wat ouch wel es toponiem weurt gebruuk en verwant is aon stijge en steiger (wat in Enkhuizen ouch in de beteikenis gats veurkump). Op 't platteland weurt wel steeg gezag tege zandpaajer en landweegskes; dao hoof ze dus neet door aoneingeslote bebouwing heer te loupe. Nog aander variante zien slop (Zuid-Holland en Zieland, meh landelek gebruuk in de samestèlling sloppenwijk en de staonde oetdrökking sloppen en stegen) en glop (Wesfriesland). Tot slot weure sommege gatse gewoen 'straot' geneump.

Soms höbbe gatse vreem naome die rech oet de volksmoond koume (in Mestreech: 't Vagevuur, Heilege Geis; in Amsterdam: Gebed zonder End).