Celkern
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Bergs (Roerdale). Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De celkern is 'n organel woa in biej eukaryote cellen 't DNA ligken opgeslage. De celkern waerd door e membraan gesjeie van 't cytoplasma.
Opboew
[bewirk | brón bewèrke]De celkern is ómgaeve door e döbbel celmembraan. De twee membrane waere van ein gesjeie door 'n ruumde van óngeveer 10 tot 40 nm. Hiej in zitte väöl äöpeninge mit 'ne diamaeter van óngeveer 100nm. Dees äöpeninge waere kernporië geneump. 't Boeten- en binnemembraan loupe in ein euver. Door dezen euverloup óntsteit 'n kernenvelop róndj de kern en daodoor óntsteit 'n eige miljeu in de celkern. De membrane zeen selectief doorlaotend. Meistal is 't mer einrichtingsverkiear tösse de celkern en 't cytoplasma. Groate molecule, macromolecule geheite, gaon door de kernporiën. Meistal zeen dees grote moleculen allerlei sjtoffe die de kernactiviteit regele. De kernenvelop dreug duks ribosomen op 't cytoplasmatisch oppervlak en löp door op bepaalde plaatse euver in 't endoplasmatisch reticulum.
Functie
[bewirk | brón bewèrke]'t Kopiëre van DNA vintj plaats in de celkern. De kopie waerd 't RNA geneump. 't RNA is 'nen informatiedrager. d'r Zeen versjillende saorte RNA mit eder zien eige funksie.
- mRNA (messenger RNA) waerd gespliced (de introns waere verwijderd en de exons blieve euver) door 't spliceosoom of op chemische wieze door zichzelf. Hiejnao waert euvergebleve RNA veurzeen van e kepke (in 't Ingels: cap) en 'ne poly-A-stert. Dan verleut 't de celkern en waerd 't door 'n ribosoom getransleerd (kiek biej: Translatie)
- tRNA (transfer RNA) is e basepaar waat de vorm krieg van e klaverblaad woa nao 't boete de kern ein aminozuur opneump en det richting ein ribosoom verveurt.
- rRna (ribosomaal RNA). Hiej zeen meerder saorte van die allemaol de kern verlaote woa nao ze mit einanger verbinje om zo 't ribosoom te vorme.
Biej de celdeiling vintj es ieërste 'n verdubbeling van 't DNA plaats en daonao 'n deiling van de celkern. Pas daonao waert de res vanne cel euver de twee nuuj te vorme celle verdeild. De celkern is naeven 't mitochondrium, 't endoplasmatisch reticulum en eine chloroplas 't enige organel mit zien eige ribosome. Prokaryote höbbe geine celkern; 't DNA waerd dao den ónbesjurmp in 't cytoplasma bewaard.
