Transneptuneschen Objet

Als transneptuneschen Objet (TNO) bezeechent een en Himmelskierper, dee sech baussenzeg vun der Neptunëmlafbunn, ëm d'Sonn beweegt.

Schematesch Duerstellung vun der Objeteverdeelung um Rand vum Sonnesystem, d'Distanze vun der Sonn an AE (waagerecht Achs) ass géint d'Bunneschréi (senkrecht Achs) ofgedroen. (giel: Zentauren, rout: resonant KBOs, blo: Cubewanos, gro: SDOs)

Well ugeholl gëtt, datt déi meescht TNO an der Kuiperceinture sinn, gëtt de Begrëff Kuiperceintureobjet (KBO, och Kuiper Belt Object) och synonym fir transneptuneschen Objet gebraucht. Bis 2011 waren e puer honnert TNO bekannt, et gëtt awer nach e puer zéngdausend Objeten ugeholl, mat engem Duerchmiesser vun iwwer 100 km.

Geschicht

Vun 1900 bis 1930 stoung d'Wuert „Transneptun“ fir en hypotheteschen néngte Planéit, dee fälschlecherweis, fir kleng Bunnstéierunge vun de Planéiten Uranus an Neptun verantwortlech gemaach gouf. De Marsfuerscher Percival Lowell (1855–1916) hat laang selwer duerno gesicht an dofir de Lowell-Observatoire bei Flagstaff finanzéiert.

Dee schliisslech den 18. Februar 1930 entdeckte Pluto war den eenzegen transneptuneschen Objet, deen de Status vun engem Planéit krut – dëse Status gouf op en Zwergplanéit zeréckgesat. Géint 1950 ass dann no engem Transpluto gesicht ginn. 1977 ass no der Entdeckung vum éischten Zentaur eng aner Terminologie gewielt ginn.

Eegenschaften

Déi bis elo entdeckt transneptunesch Objete sinn an hirer Zesummesetzung koméitenähnlech. Vill bekannt Koméite stamen no Bunn-Berechnungen déi an den 1970er Jore gemaach goufen, éischter aus der Kuiperceinture, an net wéi laang Zäit ugeholl gouf, aus der Oort-Wollek.

D'Transneptune ginn als speziell Grupp vun Asteroiden ugesinn an ënnerscheede sech vun deenen aus der Asteroidenceinture virun allem duerch

hir dacks laanggestreckt Ëmlafbunnen déi wäit vun der Sonn ewech ginn
hir kuelenaarteg däischter Faarf (Albedo nëmmen ongeféier 0,04)
hir Zesummesetzung aus lassenem Gestengs an Äis, déi gläichzäiteg den Iwwergank zu Koméitekären duerstellt.

Objettyppen

D'Transneptune kreese gréisstendeels an der Kuiperceinture tëscht 30 a 50 AE, sammele sech awer dacks zu spezielle Gruppen.

Resonant KBO

Een Drëttel vun alle Kuiperceinture-Objete steet a Bunnresonanz zum Planéit Neptun, wéi zum Beispill d'Plutinos, déi all op stabillen, allerdéngs wiesentlech exzentresche Bunnen lafen, an an 3:2-Resonanz zum Neptun sinn. Den hellste vun hinnen ass den Zwergplanéit Pluto. Weider no bausse sinn d'Twotinos, déi an 2:1-Resonanz zu der Neptunbunn stinn. Et existéieren och Objete mat anere Resonanzen, wéi z. B. 5:2 an 3:1.

Klassesch KBO (Cubewanos)

Eng aner wichteg Grupp ass déi vun den C-KBOen (klassesch Kuiperceintureobjeten, och Cubewanos) genannt. Si beweege sech mat klengen Exzentrizitéiten op bal kreesfërmege Bunnen tëscht 42 a 50 AE mat Bunnschréie vu bis zu 30°. Ongeféier 2/3 vun de bekannte KBO beweege sech op dëse kreesähnleche Bunnen ëm d'Sonn. Zu där Grupp gehéieren déi 1000-km-Objeten Quaoar an Varuna.

Scattered Disk

Gestreete KBO (oder och Scattered Disk Objects, SDO) beweege sech mat groussen Exzentrizitéiten op Bunne mat Periheldistanzen no bei 35 AE an Apheldistanze bis 1000 AE. Bis elo sinn nach net vill gestreete KBO bekannt (zum Beispill 1996 TL₆₆ mat enger staark elliptescher Bunn an enger Bunnschréi vu 24°).

Sedna

Enn 2003 gouf en Objet op duebeler Pluto-Distanz entdeckt, dee sech op enger extreem laanggezunnener Ellips wäit baussenzeg vun der Kuiperceinture, allerdéngs nach net an der Oort-Wollek beweegt an en neie Prototyp duerstellt. Den Objet ass ronn 1500 km grouss a gouf no der Inuit-Gëttin Sedna genannt. Dësen oder en aneren nach net entdeckten Transpluto kéint fir déi lues Lassléisung vu Koméiten aus der Oort-Wollek verantwortlech sinn.

Bekannt Objeten

Daten

Déi hellst bekannt TNO (mat absolutter Hellegkeet < 4,0):

Legend zu der Tabell (Bedeitung vun de Kolonnen)
Numm	Eegennumm
virl. Bez.	Virleefeg Bezeechnung
M_V	Absolut Hellegkeet
A	Albedo
D	Equatorduerchmiesser an (km)
a	Grouss Hallefachs an AE
e	Numeresch Exzentrizitéit
i	Bunnschréi a Grad
T	Ëmlafdauer an Äerdjoren
Gr	Grupp KBO = Kuiperceintureobjet (allgemeng) PLU = Plutino SDO = Scattered disk object M = Mound CKBO = Cubewano Ano = Anomalie
EJ	Datum

Numm	virl. Bez.	M_V	A	D	a	e	i	T	Gr	EJ
(136199) Eris	2003 UB₃₁₃	−1,2	~0,55 ± 0,15	2400 ± 100	67,7	0,441	44,2	557,0	SDO	2005
Pluto		−1,0	0,49–0,66	2306 ± 20	39,4	0,249	17,2	247,7	PLU	1930
(136472) Makemake	2005 FY₉	−0,3	0,8 ± 0,2 (zirka)	1800 ± 200	45,7	0,156	29,0	308,5	KBO	2005
(136108) Haumea	2003 EL₆₁	0,1	0,7 ± 0,1	~1500	43,3	0,189	28,2	285,3	KBO	2005
Charon	S/1978 P 1	1	0,36–0,39	1205 ± 2	39,4	–	–	–	M	1978
(90377) Sedna	2003 VB₁₂	1,6	> 0,2 (zirka)	< 1800, > 1180	484,2	0,843	11,9	10.653	Ano	2003
(90482) Orcus	2004 DW	2,3	0,1 (zirka)	~1500	39,4	0,221	20,6	246,8	PLU	2004
(50000) Quaoar	2002 LM₆₀	2,6	0,10 ± 0,03	1260 ± 190	43,5	0,036	8,0	287,8	CKBO	2002
(28978) Ixion	2001 KX₇₆	3,2	0,25–0,50	< 822	39,6	0,243	19,6	250,2	PLU	2001
(55636)	2002 TX₃₀₀	3,3	> 0,19	< 709	43,1	0,123	25,9	282,8	CKBO	2002
(55565)	2002 AW₁₉₇	3,3	0,14–0,20	650–750	47,4	0,132	24,4	325,5	CKBO	2002
(55637)	2002 UX₂₅	3,6	0,08?	~910	42,5	0,145	19,4	277,4	CKBO	2002
(20000) Varuna	2000 WR₁₀₆	3,7	0,12–0,30	1060 ±180–220	43,0	0,052	17,2	281,0	CKBO	2000
	2002 MS₄	3,8	0,1 (geschat)	730?	41,8	?	?	?	KBO	2002
	2003 MW₁₂	3,8	0,1 (geschat)	730?	45,5	0,138	21,5	311,6	KBO	2003
	2003 AZ₈₄	3,9	0,1 (geschat)	700?	39,6	?	?	?	KBO	2003
(84522)	2002 TC₃₀₂	3,9	> 0,03	< 1211	55,1	0,291	35,1	408,0	SDO	2002
(202421)	2005 UQ₅₁₃	3,4	?	~900	43,49	0,142	25,69	286,8	CKBO	2005
(225088) Gonggong	(225088) 2007 OR₁₀	21,3	~ 0,185	1280 ± 210	67,21	0,500	30,70	550,98	SDO	2007

Kuckt och

Portal Astronomie

Lëscht vun transneptuneschen Objeten

Literatur

David Jewitt, (et al.): Trans-Neptunian objects and comets. Springer, Berlin 2008, ISBN 978-3-540-71957-1
John K. Davies: Beyond Pluto - exploring the outer limits of the solar system. Cambridge Univ. Press, Cambridge 2001, ISBN 0-521-80019-6
Alan Fitzsimmons, (et al.): Minor bodies in the outer solar system. Springer, Berlin 2001, ISBN 3-540-41152-6

Um Spaweck

Astro Corner: Trans-Neptun-Objete
(en) List Of Transneptunian Objects