Filosofieth

Filosofieth (a'n Hen Reka: φιλοσοφία, philosophia, 'kerensa skentoleth') yw an studhyans a wovynnow ollgemmyn ha selvennel, kepar ha govynnow a-dro dhe vosva, reson, godhvos, talvosogethow, an brys ha yeth. Filosofieth yw fordh brederi a-dro dhe'n bys, an ollvys ha kemenethow a assay konvedhes an achesonys po an grondys rag traow ha fatel godh taklow bos. Methodys filosofiethek a syns ynna govyn, dadhlow breusel, argyansow resnel ha presentyansow systemek.

Nebonan a wra filosofieth yw henwys filosofer. Filosofer yw eghen a prederydh po hwithrer. A dermyn filosofer Hen Rek Aristotle dhe'n 19ves kansvledhen, yn mysk "filosofieth naturel" yth esa steronieth, medhegneth ha fysegieth. Rag ensampel, lyver Newton "Mathematical Principles of Natural Philosophy" (Pennrewlys Awgrym a Filosofieth Naturel) a 1687 a dheuth ha bos klasshes avel lyver fysigieth wosa termyn.

Y'n 19ves kansvledhen, an tevyans a bennskolyow-hwithra arnowydh a wrug dhe filosofieth akademek ha studhyansow erel galwesikhe ha arbennikhe. A-dhia an termyn na, parthow a hwithrans divers hag o rann a filosofieth yn hengovek a dheuth ha bos dyskyblethow akademek diblans, kepar ha brysonieth, socyologieth, yethonieth hag erbysieth.

Y'n jydh hedhyw, ysrannow chyf a filosofieth akademek a syns ynna metafysegieth, a-dro dhe'n gnas selvennel a vosva ha gwirvos; epistemologieth, studhya an gnas a wodhvos ha kryjyans; ewnhynsegieth, a-dro dhe dalvosegeth vas; ha lojyk, studhya an rewlys mellyans a assa nebonan dhe derivya erviransow a ragselyow gwir. Ysrannow erel a vri yw filosofieth a wodhonieth, filosofieth politek, filosofieth a dekter (esthetek) ha filosofieth a'n brys.

Yma'n erthygel ma owth usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek kres.

Onan a'n deg erthygel posekka war Wikipedya yw an erthygel ma.