aqil
Bilêvkirin
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]| Zayenda nêr a binavkirî | ||
|---|---|---|
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | aqil | aqil |
| Îzafe | aqilê | aqilên |
| Çemandî | aqilî | aqilan |
| Nîşandera çemandî | wî aqilî | wan aqilan |
| Bangkirin | aqilo | aqilino |
| Zayenda nêr a nebinavkirî | ||
| Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
| Navkî | aqilek | aqilin |
| Îzafe | aqilekî | aqiline |
| Çemandî | aqilekî | aqilinan |
aqil nêr
- bal, Jîrî, eqil, awiz, hiş, hişyarî, hişmendî, têgihiştin, famkirin, famatî, famabûn.
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
- Mejî, mejox, mêşk.
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
Ji wêjeya klasîk
[biguhêre]- Her serê dewlet hebit dê her di nêv benda te bit
Her kesê 'aqil bitin dê her di çokarê te bî
Ê divêt azade bit dê çehvinêrê lutfa te bit — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
Biwêj
[biguhêre]- aqil jê birrîn: li gor hişê / aqilê wî baş bûn, beraqil bûn, ketin aqilî.
- Ne ti mirov e, aqilê min qet jê nabirre.
Herwiha
[biguhêre]Nêzîk
[biguhêre]Jê
[biguhêre]- (rengdêr) aqilberdayî
- aqilbirin
- aqil birin
- (navdêr) aqildan
- (lêker) aqil dan
- aqildar
- aqildarî
- aqildost
- aqildostî
- (navdêr) aqilgirtin
- aqil girtin
- aqilgirtî
- aqilhez
- aqilhezî
- (lêker) aqil kirin
- (navdêr) aqilkirin
- (rengdêr) aqilkirî
- aqilnas
- aqilnasî
- aqilyar
- aqilyarî
- aqilzan
- aqilzanî
- aqilî
- aqlî
- biaqil
- biaqiltî
- biaqilî
- biaqilîtî
- bêaqil
- bêaqiltî
- bêaqilî
- bêaqilîtî
Etîmolojî
[biguhêre]Ji erebî, bi maneya jîr ji عاقل ('aqil), bi wateya "jîrî" ji عقل ('eqil). Bo nimûneyeke din jî ku tê de "'e" ya erebî di kurdî de dibe "a" binêre alif, am (mam, ap).
Werger
[biguhêre]- Almanî: Verstand → de n, Geist → de n, Intelligenz → de m, Sinn → de n, Vernunft → de m
- Erebî: ?ذكاء → ar
- Esperantoyî: racio
- Farisî: خرد → fa, عاقل → fa, هوش → fa, عقل → fa
- Îngilîzî: reason → en, apprehension → en, brightness → en, discernment → en, intellect → en, intelligence → en, mental → en, mind → en, phreno- → en, psycho- → en, sense → en, wit → en, ?sapience, sapiency
- Tirkî: akıl → tr, hiş → tr, hoş → tr, karın → tr, zihniyet → tr, us → tr, ?ders → tr
Rengdêr
[biguhêre]| Pozîtîv | Komparatîv | Sûperlatîv |
|---|---|---|
| aqil | herî aqil |
aqil
Werger
[biguhêre]Navdêr
[biguhêre]aqil