Peking

Peking 北京
Höfuðborg
Forboðna borgin, heimili keisara af Ming-ættum og Tjing-ættum
Peking Staðsetning Peking höfuðborgar Kína.
Hnit: 39°54′24″N 116°23′51″A / 39.90667°N 116.39750°A / 39.90667; 116.39750
Land	Kína
Borghérað	Beijing
Stofnun	1045 f.Kr.
Borgarhluti	16 borgarhverfi, 343 bæjarfélög og undirhverfi
Stjórnarfar
• Flokksritari	Yin Li
• Borgarstjóri	Yin Yong
Flatarmál
• Samtals	16.410,5 km2
Hæð yfir sjávarmáli	43,5 m
Mannfjöldi  (2020)
• Samtals	21.893.095
• Þéttleiki	1.300/km2
Póstnúmer	100000–102629
Tímabelti	UTC+08:00
Vefsíða	http://www.beijing.gov.cn/

Peking (stundum ritað Beijing) er höfuðborg Alþýðulýðveldisins Kína. Á kínversku Beijing^ⓘ, (北京), merkir nafnið „Norður-höfuðborg“. Norður, vestur og suður af Peking er Hebei-hérað og í suðaustri er sveitarfélagið Tianjin.

Árið 2020 bjuggu um 19 milljónir búa í Peking í borgarkjarnanum, en heildaríbúafjöldi undir lögsögu borgarinnar (stórborgarsvæðinu) var um 21,9 milljónir. Peking er miðpunktur mennta og menningar auk þess sem stjórnvöld stýra landinu þaðan. Sjanghæ og Hong Kong eru hins vegar meira áberandi hvað varðar efnahagsleg umsvif. Borgin er kunn fyrir ríkulegar hallir, hof og gríðarstóra steinveggi og hlið. Listasöfn borgarinnar og háskólar hennar gera hana að menningarmiðstöð landsins.

Frá 1928^[1]  til 1949, var borgin kölluð Beiping (北平), sem þýðir „Norðlægur friður“. Nafninu var breytt þegar Kuomintang setti á fót höfuðborg í Nanking (南京) („suður-höfuðborg“).

Við stofnun Alþýðulýðveldisins Kína endurreisti Kommúnistaflokkur Kína Peking sem höfuðborg landsins. Kaldara loftslag er í Peking, heldur en í Aþenu.

Borgir stóðu þar sem nú er Peking á fyrsta árþúsundi fyrir Krist og höfuðborg Yan-ríkisins (燕), var stofnuð við Ji (T: 薊 / S: 蓟), nærri því hvar Peking stendur í dag.

Á tímum Sui- og Tang-ættanna, voru einungis litlir bæir þar sem Peking er nú. Fjöldi fornra skálda sótti staðinn heim og syrgði fornar borgir.

Árið 936, afsalaði seinni Jin-ættin (936-947) sér stórum hluta Norður-Kína á sitt vald, þar með talinn þann stað þar sem Peking stendur nú, til Liao-ættarinnar. Árið 938 reisti Liao-ættin borg þar sem nú er Peking og kallaði hana Nanjing („suður-höfuðborg“). Árið 1125 innlimaði Jinn-ættin Liao, og flutti höfuðborg sína árið 1153 til Peking en kallaði hana Zhongdu (中都), eða „Mið-höfuðborgina“, suðvestur af miðborg Peking nútímans.

Mongólar brenndu Zhongdu til grunna 1215 og byggðu sína eigin stór-höfuðborg, Dadu (大都), norður af höfuðborg Jin-ættarinnar árið 1267 og markar það upphaf Peking. Markó Póló kallaði svæðið „Cambuluc“. Kublai Khan, sem vildi verða keisari Kína, byggði sína borg svo norðarlega fremur en nær miðju landsins svo hún stæði nær þeim stað þar sem veldi hans var mest, í Mongólíu. Enn má sjá leifar af borgarmúr reistum af Mongólum í Peking.

Þriðji Ming-keisarinn Zhu Di (朱棣) flutti höfuðborg Ming-ættarinnar frá Nanjing til Peking (北京), árið 1403. Meðan Ming-ættin ríkti tók borgin á sig mikinn hluta núverandi myndar. Borgarmúrar Peking frá Ming-tímabilinu þjónuðu sem borgarmúrar uns þeir voru rifnir og annar hringvegurinn lagður þar sem þeir stóðu áður.

Peking stendur á norðurodda hinnar svo til þríhyrndu Norður-Kína sléttu sem er opin til suðurs og austurs. Fjöllin í norðri skýla borginni og landbúnaðarhéruðum frá eyðimörkinni í norðri.

Kínamúrinn, liggur að hluta í gegnum nyrðri hluta borgarinnar, varði borgina frá áhlaupum flækinga úr auðninni.

Chang'an breiðgatan liggur þvert í gegnum miðja borgina frá austri til vesturs fram hjá Tian'anmen. Kínversk stjórnvöld kalla breiðgötuna oft „fyrsta stræti Kína“.

Í Peking eru ríkjandi þrír meginstraumar í byggingarlist. Í fyrsta lagi eru þar hús í hefðbundnum stíl kínverska keisaradæmisins. Ef til vill eru bestu dæmin um byggingar í þessum stíl Hlið hins himneska friðar og Forboðna borgin. Í öðru lagi eru byggingar í hinum svonefnda „sínó-sov“-stíl. Þetta eru hús sem reist voru á sjötta, sjöunda og áttunda áratugunum. Að lokum er þó nokkuð um nútímabygginarlist í Peking.

Segja má að Peking sé mikilvægasta samgöngumiðstöð landsins. Umhverfis borgina liggja fimm hringvegir. Í borginni er neðanjarðarlestakerfi sem tekið var í notkun árið 1971. Auk þess eru léttlestir ofanjarðar sem þjóna samgöngum innan borgarinnar. Þrjár lestarstöðvar þjóna samgöngum inn og úr borginni auk nokkurra annarra lestarstöðva í útjöðrum borgarinnar; þangað koma mörghundruð lestir á hverjum degi.

Um 20 km norðaustur af miðborginni er Alþjóðaflugvöllurinn í Peking. Hluti flugvallarins var gerður upp fyrir Ólympíuleikana 2008. Á flugvellinum eru þrjár flugstöðvar en þriðja flugstöðvarbyggingin er ein sú stærsta í heimi. Fimm minni flugvellir í námunda við borgina þjóna einkum innanlandsflugi.

Tian'anmen (hlið hins himneska friðar) er andlegur miðdepill Kína, hvort sem er vegna sjálfs sín eða þeirrar staðreyndar að þar er aðgangurinn að Forboðnu borginni. Þá er og á heimsminjaskrá Badaling, bútur úr Kínamúrnum, Sumar-höllin, og hið himneska hof.

• Bútar úr Kínamúrnum við:
  • Badaling
  • Juyongguan
  • Mutianyu
  • Simatai
  • Jinshanling
  • Jiankou
• Forboðna borgin (á heimsminjaskrá UNESCO)
• Torg hins himneska friðar, þar sem mótmæli fóru fram 1919, 1976 og uppreisn stúdenta 1989
  • Tian'anmen (hlið hins himneska friðar)
  • Þjóðminjasafn Kína
  • Smurningur Maó
• Sumar-höllin

Þrjár útvarpstöðvar senda út efni á ensku en það eru: Hit FM á FM 88.7, Easy FMá FM 91.5, og Radio 774 á AM 774.

Í Peking er mikill fjöldi menntastofnanna, þar á meðal Tsinghua-háskóli og Peking-háskóli. Að auki eru að minnsta kosti 57 aðrir skólar á háskólastigi í Peking. Á hverju ári koma margir skiptinemar til borgarinnar frá Japan, Kóreu, Suðaustur-Asíu, Norður-Ameríku, Evrópu og víðar.

Árið 2008 voru Sumarólympíuleikarnir og sumarólympíumót fatlaðra haldin í Peking. Af því voru byggð mörg ný íþróttamannvirki í borginni.

Mörg íþróttalið hafa aðsetur í borginni, svo sem hafnaboltaliðið Peking-tígurnir, íshokkíliðið Kínahákarlarnir, körfuknattleiksliðið Peking-endurnar og knattspyrnuliðin Peking Guoan og Peking Hongdeng.

Peking hefur komið á fót vinabæjarsambandi við eftirtaldar borgir:^[2]

Borg	Land	Vinabæjarsamband frá:
Tókýó	Japan	14. mars, 1979
New York-borg	Bandaríkin	25. febrúar, 1980
Belgrad	Serbía	14. október, 1980
Líma	Perú	21. nóvember, 1983
Washington, D.C.	Bandaríkin	15. maí, 1984
Madríd	Spánn	16. september, 1985
Rio de Janeiro	Brasilía	24. nóvember, 1986
Île-de-France (région í kringum París)	Frakkland	2. júlí, 1987
Köln	Þýskaland	14. september, 1987
Ankara	Tyrkland	20. júní, 1990
Kaíró	Egyptaland	28. október, 1990
Islamabad	Pakistan	8. október, 1992
Djakarta	Indónesía	8. október, 1992
Bangkok	Taíland	26. maí, 1993
Buenos Aires	Argentína	13. júlí, 1993
Seúl	Suður-Kórea	23. október, 1993
Kíev	Úkraína	13. desember, 1993
Berlín	Þýskaland	5. apríl, 1994
Brussel	Belgía	22. september, 1994
Hanoi	Víetnam	6. október, 1994
Amsterdam	Holland	29. október, 1994
Moskva	Rússland	16. maí 1995
París	Frakkland	23. október, 1997
Róm	Ítalía	28. maí, 1998
Gauteng	Suður-Afríka	6. desember, 1998
Ottawa	Kanada	18. október, 1999
Canberra	Ástralía	14. september, 2000
Maníla	Filippseyjar	14. nóvember, 2005

• Opinber heimasíða Peking Geymt 13 ágúst 2010 í Wayback Machine
• Upplýsingar um sumarólympíuleikana 2008 Geymt 7 september 2004 í Wayback Machine
• Kort af Peking, 1560x1547 pixels, 645kb Geymt 1 mars 2006 í Wayback Machine
• Kort af Peking-svæðinu
• Veðurspá^{[óvirkur tengill]}
• Mannréttindi og Ólympíuleikar - OlympicWatch.org
• „Af hverju tölum við um Peking en ekki Beijing?“. Vísindavefurinn.

• Myndir Geymt 25 febrúar 2006 í Wayback Machine
• Upplýsingar fyrir ferðamenn
• Ferðahandbók
• Smáatriði varðandi Kína Geymt 6 maí 2006 í Wayback Machine
• Peking.org - Aðdráttarafl Peking Geymt 13 nóvember 2016 í Wayback Machine
• Leiðarvísir
• Peking - ferðir
• Peking - ferðaþjónusta
• Peking - ferðalög
• Pekinglives.com - Upplýsingar um ferðamannaþjónustuna

• Myndir af Peking
• Gervihnattamynd frá NASA af Peking Geymt 28 október 2003 í Wayback Machine