Stóra-Laxá

Stóra-Laxá, oft einnig kölluð Stóra-Laxá í Hreppum, er 90 kílómetra löng dragá á sunnanverðu Íslandi. Hún á upptök sín í Grænavatni, Laxárdrögum sunnan Kerlingarfjalla á suðurlandshálendinu og fellur á hreppamörkum Hrunamanna- og Gnúpverjahrepps í Hvítá hjá bænum Iðu, ásamt Litlu-Laxá. Hún er all vatnsmikil, með 512 ferkílómetra vatnasvið.^[1][2]

Stóra-Laxá er þekkt laxveiðiá og þykir landslag í og við ána bæði fjölbreytt og mikilfenglegt en þar eru þekktust Laxárgljúfur sem hafa skorist djúpt í berggrunninn á hálendisbrúninni á afrétti Hrunamanna og Skeiða- og Gnúpverja. Berggrunnurinn er um 2 - 3 milljón ára gamall, þjappaður úr gjósku eldsumbrota á ísöld. Gljúfrin hafa myndast við það að Stóra-Laxá hefur undanfarin 10.000 ár, eða svo, grafið sig ofan í bergið. Gljúfrin eru um 10 kílómetra löng og víða 100 - 200 metra djúp frá innsta hlutanum að Hrunakrók sem er efst í Laxárdal. Áin er laxgeng langt inn í Laxárgljúfur.^[3]

2012 sótti Landsvirkjun um rannsóknarleyfi vegna virkjunar í ánni en ósætti er um málið milli Orkustofnunar, stjórnvalda og veiðifélaga.^[4] Í júlí sama ár veitti svo Orkustofnun Landsvirkjun rannsóknarleyfi vegna áætlana um virkjun í efri hluta vatnasviðs Stóru Laxár.^[5]

  Þessi Íslandsgrein sem tengist landafræði er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.