Magnús Olsen

Magnús Olsen – (fullu nafni Magnus Bernhard Olsen) – (28. nóvember 1878 – 16. janúar 1963) var norskur málvísindamaður, og prófessor í norrænum fræðum við Háskólann í Osló 1908-1948. Hann er þekktastur fyrir rannsóknir á rúnaristum, örnefnum og dróttkvæðum.

Magnús Olsen fæddist í Arendal.

Magnús varð stúdent 1896, nam síðan við Háskólann í Osló og lauk kandídatsprófi í málfræði 1903. Hann var í hlutastarfi við Háskólabókasafnið í Osló frá 1899, og frá 1904 var hann styrkþegi við háskólann. Árið 1908, þegar hann var þrítugur, tók hann við af kennara sínum, Sophus Bugge, sem prófessor í fornu norsku og íslensku máli og bókmenntum (frá 1921 hét greinin norræn textafræði).

Magnús Olsen var á sínum tíma einn kunnasti fræðimaður Noregs á sviði norrænna fræða. Sérstaða hans var að beita mörgum fræðigreinum í senn til að varpa ljósi á viðfangsefnin. Hann gaf út 7 hefti af Edda- og skaldekvad með skýringum. Hann vann stórvirki við útgáfu á rúnaristum, fyrst með því að aðstoða Sophus Bugge við að ljúka útgáfu á eldri rúnaristum Norðmanna, síðan með útgáfu á fyrstu fimm bindunum af yngri rúnaristunum. Að vísu höfðu þeir Sophus Bugge, Olof Rygh og Ingvald Undset unnið þar mikla undirbúningsvinnu.

Hann tók þátt í að ljúka verki Oluf Ryghs um norsk bæjanöfn (Norske Gaardnavne) og gaf út 3 bindi. Hann setti fram hugmyndir um tengsl örnefna við trúar- og þjóðfélagsaðstæður í heiðnum sið, einkum í bókunum: Hedenske kulturminder i norske stedsnavne (1915) og Ættegård og helligdom, norske stednavn sosialt og religionshistorisk belyst (1926). Þriðja bókin: Hva våre stedsnavn lærer oss (1934) er læsilegt yfirlit um efnið. Hann leyfði sér talsvert innsæi og hugmyndaflug við fræðistörf sín, og gekk þar stundum lengra en síðar var talið gott og gilt.

Hann stofnaði tímaritið Maal og Minne árið 1909, og var ritstjóri þess í 40 ár.

Magnús Olsen var í Norsku vísindaakademíunni frá 1904, og í Konunglega norska vísindafélaginu (DKNVS). Hann var sæmdur St. Ólafs orðunni 1945, og hlaut einnig íslensku fálkaorðuna og sænsku Nordstjerne-orðuna. Hann þáði heiðurslaun frá norska ríkinu frá 1952.

Magnús Olsen dó í Osló 1963. Kona hans var Gjertud, f. Kjær. Faðir hennar var Albert Kjær bókavörður. Norrænufræðingurinn Ludvig Holm-Olsen var bróðursonur Magnúsar.

• Hedenske kulturminder i norske stedsnavne, Kristiania 1915.
• Ættegård og helligdom, norske stednavn sosialt og religionshistorisk belyst, Oslo 1926, 2. útg. Oslo 1978.
• Hva våre stedsnavn lærer oss, Oslo 1934, 2. útg. Oslo 1971 og 1973.

Á íslensku hefur komið út úrval ritgerða eftir Magnús Olsen:

• Þættir um líf og ljóð norrænna manna í fornöld, Rvík 1963, Hið íslenska bókmenntafélag. – Guðni Jónsson og Árni Björnsson sneru á íslensku.

• Norges innskrifter med de ældre runer 1–4, Oslo 1891–1924. — Með Sophus Bugge.
• Norges innskrifter med de yngre runer 1–5, Oslo 1941, 1951, 1954, 1957 og 1960. — 3.–5. bindi með Aslak Liestøl.
• Völsunga saga ok Ragnars saga loðbrókar, Kbh. 1906–1908. Samfund til udgivelse af gammel nordisk litteratur, Rit 36.
• Olof Rygh: Stavanger Amt. Norske gaardnavne 10, Oslo 1915. — (Magnus Olsen gaf út).
• Olof Rygh: Søndre Bergenhus Amt. Norske gaardnavne 11, Oslo 1910. — (Magnus Olsen gaf út).
• Olof Rygh: Finmarkens Amt. Norske gaardnavne 18. — (J. Qvigstad og Magnus Olsen gáfu út).

• Norrøne studier, Oslo 1938.

• Fyrirmynd greinarinnar var „Magnus Olsen“ á norsku útgáfu Wikipedia. Sótt 29. maí 2009.
• Ole-Jørgen Johannessen: Magnus Olsen: En bibliografi, Oslo 1977. Anne Holtsmark ritaði inngang.
• Ludvig Holm-Olsen: Lys over norrøn kultur. Norrøne studier i Norge. Oslo 1981, bls. 139–151 og 201–203.

• Magnus Olsen – Ítarlegt æviágrip — Norsk biografisk leksikon.