Jair Bolsonaro

Jair Bolsonaro
Jair Bolsonaro árið 2019.
Forseti Brasilíu
Í embætti 1. janúar 2019 – 1. janúar 2023
Varaforseti	Hamilton Mourão
Forveri	Michel Temer
Eftirmaður	Luiz Inácio Lula da Silva
Persónulegar upplýsingar
Fæddur	21. mars 1955 (1955-03-21) (69 ára) Glicério í São Paulo-fylki, Brasilíu
Stjórnmálaflokkur	Frjálslyndi flokkurinn (2021–)
Maki	Rogéria Nantes Braga (g. 1978; sk. 1997) Ana Cristina Valle (g. 1997; sk. 2007) Michelle Reinaldo (g. 2013)
Trúarbrögð	Mótmælandi
Starf	Hermaður, stjórnmálamaður
Undirskrift

Jair Messias Bolsonaro (f. 21. mars 1955) er brasilískur stjórnmálamaður sem er 38. og fyrrverandi forseti Brasilíu. Bolsonaro gegndi forsetaembættinu frá 2019 til 2023.

Hann hafði áður setið á fulltrúadeild brasilíska þingsins fyrir Rio de Janeiro-fylki frá árinu 1991. Bolsonaro var kjörinn forseti sem meðlimur í Félagslega frjálslynda flokknum (p. Partido Social Liberal eða PSL) en í nóvember árið 2019 klauf Bolsonaro sig úr flokknum og stofnaði nýjan stjórnmálaflokk, Bandalag fyrir Brasilíu (p. Aliança pelo Brasil). Árið 2021 gekk Bolsonaro í brasilíska Frjálslynda flokkinn.

Bolsonaro fæddist í sýslunni Glicério í São Paulo-fylki, útskrifaðist úr Agulhas Negras-hernaðarháskólanum árið 1977 og gegndi þjónustu í stórskota- og fallhlífadeildum brasilíska hersins. Hann vakti fyrst athygli almennings árið 1986 þegar hann kvartaði yfir lélegum launum brasilískra hermanna í grein sem hann skrifaði í tímaritið Veja. Yfirvöld handtóku Bolsonaro fyrir greinina þrátt fyrir að skoðanir hans nytu víðtæks stuðnings innan hersins. Hann var náðaður tveimur árum síðar.

Bolsorano gekk til liðs við varadeildir Brasilíuhers árið 1988 með höfuðsmannstign. Sama ár bauð hann sig fram í borgarráð Rio de Janeiro og var kjörinn sem fulltrúi Kristilega demókrataflokksins. Árið 1990 var Bolsonaro kjörinn á neðri deild brasilíska þingsins og síðar endurkjörinn sex sinnum. Á 27 ára langri þingsetu sinni varð Bolsonaro kunnur fyrir andóf sitt gegn vinstrisinnuðum stefnumálum. Hann hefur meðal annars talað gegn hjónabandi samkynhneigðra, fóstureyðingum, lögleiðingu fíkniefna, landeignarumbótum og veraldarhyggju.

Bolsonaro hefur vakið athygli í Brasilíu og víðar fyrir umdeild ummæli sín. Hann hefur meðal annars lýst því yfir að ef hann sjái tvo karlmenn kyssast á almannafæri muni hann lemja þá^[1] og að hann myndi frekar vilja að sonur hans dæi í bílslysi en eignaðist kærasta.^[2] Bolsonaro hefur oft hrósað herforingjastjórninni sem réð yfir Brasilíu frá 1964 til 1985 og hefur lýst því yfir sem þingmaður að Brasilíumenn „[muni] aldrei leysa grafalvarleg þjóðfélagsvandamál með þessu óábyrga lýðræði“.^[3] Á tíunda áratugnum lýsti Bolsonaro því opinskátt yfir í viðtali að hann myndi koma á einræði á ný nái hann einhvern tímann kjöri í forsetaembættið.^[4] Bolsonaro hefur einnig hrósað öðrum einræðisstjórnum í Rómönsku Ameríku, þar á meðal stjórnum Augustos Pinochet í Síle og Albertos Fujimori í Perú. Árið 2008 sagði Bolsonaro um stjórn Pinochet (sem drap rúmlega 3000 síleska ríkisborgara) að „hún hefði átt að drepa fleira fólk.“^[5]

Bolsonaro hefur talað gegn því að konur fái jafnhá laun og karlmenn. Hann telur einnig að launuð mæðraorlof hafi slæm áhrif á skilvirkni á vinnustöðum.^[6]

Bolsonaro er hlynntur notkun pyntinga í yfirheyrsluskyni og vill innleiða dauðarefsingar í Brasilíu á ný.^[7]

Bolsonaro hóf kosningabaráttu sína fyrir forsetaembættinu sem fulltrúi Félagslega frjálslynda flokksins í ágúst árið 2018. Sem frambjóðandi sagðist hann vilja taka hart á glæpamönnum og leysa úr hækkandi glæpa- og morðtíðni í landinu. Í því skyni vill hann herða refsingar, víkka rannsóknarrétt lögreglunnar og létta á löggjöf um byssueignir.^[8] Á meðan á kosningabaráttunni stóð var gerð tilraun til að myrða hann. Ráðist var að Bolsonaro á kosningasamkomu og hann stunginn í kviðinn með hníf.^[9] Bolsonaro var rúmliggjandi vegna meiðsla sinna á síðasta hluta kosningabaráttunnar en hann vann þó afburðasigur í fyrri umferð kosninganna og fékk um 48 prósent atkvæða.^[10] Kosið var á milli Bolsonaro og Fernandos Haddad, frambjóðanda Verkamannaflokksins, í annarri umferð kosninganna þann 28. október.^[11] Bolsonaro sigraði og tók við embætti forseta í byrjun árs 2019.

Á stjórnartíð sinni beitti Bolsonaro sér fyrir því að dregið væri úr verndun Amasónskógarins til þess að hægt væri að nota meira af honum sem ræktarland fyrir landbúnað og fyrir námuvinnslu.^[12] Skógareyðing í Amasónskóginum tvöfaldaðist á fyrsta ári Bolsonaro í forsetaembætti. Vís­inda­menn og um­hverf­issinn­ar kenndu Bol­son­aro um að hafa hvatt bænd­ur og skóg­ar­höggs­menn til skógareyðing­ar.^[13] Ólögleg námustarfsemi á jarðeignum frumbyggja í Amasónskóginum náði jafnframt nýjum hæðum á stjórnartíð Bolsonaro.^[14]

Bolsonaro gerði lítið úr kórónaveirufaraldrinum sem kom til Brasilíu árið 2020 og sakaði fjölmiðla um að blekkja almenning í því skyni að skapa múgæsing yfir „örlítilli hitasótt“.^[15] Í faraldrinum hvatti Bolsonaro landsmenn til þess að aflétta samkomubönnum og óhlýðnast samskiptafjarlægð og komst í kast við fylkisstjórnir Brasilíu sem viðhéldu slíkum ráðstöfunum til að hefta útbreiðslu veirunnar.^[16][17] Stuðningsmenn Bolsonaros í São Paulo, þar sem flest tilfelli COVID-19 höfðu greinst, mótmæltu samkomubanni fylkisstjórnarinnar og hindruðu meðal annars för sjúkrabíla í gegnum borgina í mótmælaskyni.^[18] Í júní höfðu um 34.000 manns látist úr veirunni í Brasilíu og um 640.000 smit höfðu greinst samkvæmt opinberum talningum. Bolsonaro taldi tölurnar ekki gefa rétta mynd af ástandinu og lét því hætta að birta þær þann 7. júní.^[19] Hæstiréttur landsins gerði stjórninni síðar að halda áfram birtingu talanna.^[20]

Bolsonaro staðfesti þann 7. júlí 2020 að hann hefði greinst með COVID-19.^[21]

Bolsonaro bauð sig fram til endurkjörs í forsetakosningum ársins 2022 en tapaði naumlega í annarri umferð kosninganna þann 30. október gegn mótframbjóðanda sínum, fyrrum forsetanum Luiz Inácio Lula da Silva.^[22]

Bolsonaro yfirgaf Brasilíu áður en Lula sór embættiseið og kom sér fyrir í Flórída í Bandaríkjunum um stundarsakir.^[23] Um viku eftir að Lula tók við af Bolsonaro ruddist æstur múgur stuðningsmanna Bolsonaros inn í þinghúsið, forsetahöllina og hæstaréttinn í höfuðborginni Brasilíu til að krefjast þess að herinn steypti Lula af stóli og kæmi Bolsonaro aftur til valda. Bolsonaro fordæmdi óeirðirnar í færslu á samfélagsmiðils X-síðu sinni.^[24]

Þann 30. júní 2023 úrskurðaði kjörstjórn Brasilíu að Bolsonaro yrði bannað að gefa kost á sér til opinbers embættis í átta ár vegna meintra embættisbrota hans í aðdraganda forsetakosninganna 2022. Honum var gefið að sök að hafa grafið undan lýðræði í Brasilíu með því að halda því fram að rafrænar kosningavélar myndu stuðla að kosningasvindli í kosningunum.^[25]

1. ↑ „Folha de S.Paulo – Câmara: Palmada muda filho "gayzinho", declara deputado federal – 26/11/2010“. www1.folha.uol.com.br. Sótt 3. júní 2018.
2. ↑ „Bolsonaro: "prefiro filho morto em acidente a um homossexual"“. Terra (brasílísk portúgalska). Sótt 2. júní 2018.
3. ↑ „Jair Bolsonaro; A Soldier Turned Politician Wants To Give Brazil Back to Army Rule“. New York Times (enska). Sótt 8. október 2018.
4. ↑ „Folha de S.Paulo – Internacional – En – Brazil – Congressman Bolsonaro Defended New Military Coup in the 1990s – 04/06/2018“. www1.folha.uol.com.br. Sótt 4. júní 2018.
5. ↑ „As frases polêmicas de Jair Bolsonaro“. Congresso em Foco (brasílísk portúgalska). 5. ágúst 2017. Sótt 13. september 2018.
6. ↑ „Jair Bolsonaro diz que mulher deve ganhar salário menor porque engravida“. revistacrescer.globo.com (brasílísk portúgalska). Sótt 8. október 2018.
7. ↑ „Terra – ISTO GENTE – Entrevista: Jair Bolsonaro“. 31. maí 2013. Afritað af uppruna á 31. maí 2013. Sótt 8. október 2018.
8. ↑ „Bolsonaro kveðst ætla að taka hart á glæpum“. Vísir. 7. október 2018. Sótt 8. október 2018.
9. ↑ „Hnífstungurásin sögð tryggja Bolsonaro brasilíska forsetastólinn“. Vísir. 8. september 2018. Sótt 8. október 2018.
10. ↑ „Bol­son­aro með 48% at­kvæða“. mbl.is. 2018. Sótt 7. október 2018.
11. ↑ „Hinn brasilíski Trump langefstur samkvæmt útgönguspám“. Vísir. 2018. Sótt 7. október 2018.
12. ↑ „BRAS­ILÍA: AÐGERÐA­LEYSI STJÓRN­VALDA ÝTIR UNDIR SKÓGAR­ELDA Í AMAZON“. Amnesty International. 27. ágúst 2019. Sótt 12. nóvember 2022.
13. ↑ „Skógareyðing í Amazon tvöfaldaðist“. mbl.is. 14. desember 2022. Sótt 12. nóvember 2022.
14. ↑ Sunna Ósk Logadóttir (2020). „Herjað á Amazon með námuvinnslu og mannréttindabrotum“. Kjarninn. Sótt 12. nóvember 2022.
15. ↑ Tom Phillips (23. mars 2020). „Brazil's Jair Bolsonaro says coronavirus crisis is a media trick“ (enska). The Guardian. Sótt 12. apríl 2020.
16. ↑ „Em meio a disparada de casos da Covid-19, Bolsonaro mais uma vez defende 'volta à normalidade'“ (portúgalska). Extra. 11. apríl 2020. Sótt 12. apríl 2020.
17. ↑ „Brazil: Bolsonaro Sabotages Anti-Covid-19 Efforts“ (enska). Mannréttindavaktin. 10. apríl 2020. Sótt 12. apríl 2020.
18. ↑ „Coronavírus: durante quarentena, manifestantes fazem buzinaço em São Paulo“ (portúgalska). Veja. 11. apríl 2020. Sótt 12. apríl 2020.
19. ↑ Kjartan Kjartansson (7. júní 2020). „Hætta að birta heildartölur um látna og smitaða í Brasilíu“. Vísir. Sótt 8. júní 2020.
20. ↑ Anna Sigríður Einarsdóttir (2020). „Brasilía birtir á ný upplýsingar um kórónaveirutilfelli“. RÚV. Sótt 22. júní 2020.
21. ↑ Tryggvi Páll Tryggvason (7. júlí 2020). „Forseti Brasilíu með kórónuveiruna“. Vísir. Sótt 7. júlí 2020.
22. ↑ „Lula nýr forseti Brasilíu eftir hnífjafna kosningu“. mbl.is. 30. október 2022. Sótt 30. október 2022.
23. ↑ „Fjöldi fólks hyllir Bolsonaro í Flórída“. mbl.is. 1. janúar 2023. Sótt 12. janúar 2023.
24. ↑ Lovísa Arnardóttir (9. janúar 2023). „Lögregla hefur náð aftur völdum í Brasilíu“. Fréttablaðið. Sótt 12. janúar 2023.
25. ↑ Árni Sæberg (30. júní 2023). „Bol­sonaro bannað að bjóða sig fram“. Vísir. Sótt 5. júlí 2023.