La Jolla
La Jolla (pr. c. la hoia) esas kolinoza marbordala komuneso che l'urbo San Diego, Kalifornia, Usa, qua kovras 11 km de kurva litoro alonge la Pacifika Oceano en nordal San Diego.
La habitantaro reportita en 2010 esis 46.781. La habitantaro evaluita en 2004 esis 42.808. La Jolla cirkondesas ye tri lateri da oceano-promontorii e plaji, e situesas 19 km norde de centrala San Diego, e 64 km sude de Komtio Orange, La klimato esas milda, kun mezvalora jornala temperaturo 21,4 °C.
La Jolla esas hemo di diversa komerci en la faki lojeyi, restorerii, butiki, molvaro, financo, imoblo, bioinjeniorarto, medicinala praktiko e ciencala resercho. L'Universitato di Kalifornia San Diego (UCSD) situesas en La Jolla, plus la Salk-Instituto, l'Instituto pri Oceanografio Scripps (parto di UCSD), Scripps Research Institute, e la chefkontoro dil Nacionala Universitato (qua havas akademiala tereni altraloke).
Nomo
[redaktar | redaktar fonto]Lokala indijena usani, le Kumeyaay, nomizis ica loko mat kulaaxuuy, lit. "tero de trui" (mat = "tero"). La topografiala traito qua sugestis la nomo "trui" esas necerta; ol probable referas maro-nivela kaverni situita an la norde-regardanta promontorii, videbla de La Jolla Shores. On sugestas ke la Kumeyaay-nomo dil areo transskribesis dal Hispana koloniani kom La Jolla. Alternativa, pseudo-etimologiala sugesto por l'origino dil nomo esas ke ol esas alternativa espelo dil hispana vorto la joya, "la juvelo". Malgre disputata da experti, ta deveno dil nomo esas freque citata en populara kulturo. Ta supozata origino genitis la nomo "Juvelo-Urbo".
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
Dum la Mexikiana periodo dil historio di San Diego, La Jolla relevesis kom pueblo-tero e kontenis c. 60 tereni. Kande Kalifornia divenis stato en 1850, la aero La Jolla inkluzesis en la urbo San Diego. En 1870 Charles Dean aquiris plura pueblo-tereni e subdividis oli aden areo qua konocesis kom La Jolla Park. Dean ne povis developar la tero e livis San Diego en 1881. Dum imoblo-prospero en la yari 1880ma, spekuleri Frank T. Botsford e George W. Heald pluse developis la skarse habitita areo.
Dum la yari 1890ma la ferovoyo San Diego, Pacific Beach, and La Jolla Railway konstruktesis, qua konektis La Jolla a cetera San Diego. La Jolla konocesis kom vakanceyo. Por atraktar vizitanti a la plajo, la fervoyo konstruktis balneyo e danso-paviliono. Vizitanti lojis en mikra dometi e "bungalow" super La Jolla Cove, ultre provizora tendo-urbo, erektita omnasomere. Du ek la dometi konstruktita en 1894 ankore existas: la "Red Roost" e "Red Rest", anke konocata kom la "Neptune and Cove Tea Room"; la du dometi esas vakanta depos la yari 1980ma, e kovresas per gudroteli. La Jolla Park-Hotelo apertesis en 1893. Hotelo Cabrillo konstruktesis en 1908 da "Squire" James A. Wilson e pose inkluzesis aden La Valencia-Hotelo.
En 1900, La Jolla kontenis 100 edifici e 350 rezidanti. L'unesma "lekto-libro" (biblioteko) konstruktesis en 1898. Voluntanta fairo-servp organizesis en 1907; la urbo San Diego establisis fairo-staciono en 1914. Stablo-proprietanto Nathan Rannells servis sucede kom voluntanta fairo-kapitano, unesma policano, ed unesma postestro.
La skolo The Bishop's School apertesis en 1909. La Jolla High School establisesis en 1922. La Jolla Beach and Yacht Club (pose La Jolla Beach and Tennis Club) konstruktesis en 1927.
En 1896 jurnalisto ed editero Ellen Browning Scripps habiteskis La Jolla, ube el habitis dum la lasta 35 yari di sua vivo. El esis richa per sua koloki e skriburi, ed el heredis granda sumo de sua fratulo George H. Scripps en 1900. Nemariajita e senfilia, el esis devota a filantropala entraprezi, aparte favore elua adoptita hemo La Jolla. El komisis multa del maxim notinda edifici di La Jolla, desegnita da Irving Gill o lua nevo e partenero Louis John Gill. Multa ta edifici esas nun en la Nacionala Registro di Historiala Loki, od esas listizita kom historiala dal urbo San Diego; ti inkluzas La Jolla Woman's Club (1914), La Jolla Recreational Center (1915), la frua edifici di The Bishop's School, e la Old Scripps Building che la Scripps-Instituto di Oceanografio, ultre elua propra rezideyo, konstruktita en 1915 e nun hemo dil Museum of Contemporary Art San Diego.
La Scripps-Instituto di Oceanografio, un ek la max anciena oceanografio-instituti en Usa, fondesis en 1903 da William Emerson Ritter, chefo dil zoologio-fako che la Universitato di Kalifornia Berkeley, per financala suporto da Scripps ed elua fratulo E. W. Scripps. Unesme la instituto operacis de batelohangaro en Coronado. En 1905 li kompris tereno de 69 hektari en La Jolla ube la Instituto ankore situesas hodie. La unesma laboratorio-edifici ibe apertesis en 1907. La instituto divenis parto dil Universitato di Kalifornia en 1912. Fine ol divenis la nukleo por establiso dil Universitato di Kalifornia San Diego.
En 1995 la ciencisto Jonas Salk mortis en La Jolla.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
La frontiero di La Jolla komencas en Pacific Beach sude, ed extensesas alonge la litoro dil Pacifika Oceano norde inkluzite Torrey Pines State Natural Reserve til Del Mar, Kalifornia. La Jolla inkluzas la vicineyi Bird Rock, Windansea Beach, la komercala centro Village of La Jolla, La Jolla Shores, La Jolla Farms, Muirlands, Torrey Pines, e Monto Soledad, inter altri.
La urbo San Diego definas la estala frontiero di La Jolla kom Gilman Drive e la autovoyo Interstate 5, e la nordala frontiero kom UCSD.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]La Jolla divenis arto-kolonio en 1894 kande Anna Held (akk. Anna Held Heinrich) establisis la Green Dragon Colony. To esis grupo de dekedu dometi desegnita da Irving Gill, qua translojis a San Diego nur un yaro antee e pose divenis la maxim bone konocata arkitekto en San Diego.
La Jolla Playhouse fondesis en 1947 da Gregory Peck, Dorothy McGuire, e Mel Ferrer. Ol divenis neaktiva en 1959, ma rivivigesis en 1983 che la Universitato di Kalifornia sub duktereso di Des McAnuff. Ol nun inkluzas tri teatri: Mandell Weiss Theatre (1983), Mandell Weiss Forum (1991) e Potiker Theater (2005).
La Muzeo pri Nuntempal Arto di San Diego (Museum of Contemporary Art San Diego) fondesis en 1941 en La Jolla, che la olima hemo di Ellen Browning Scripps (desegnita da Irving J. Gill). La muzeo subisis plura rinovigi ed expansi, e projetas triopligor sua grandeso.
La Jolla esas la loko di Torrey Pines-Golfeyo. En 2008, Torrey Pines anke gastigis la konkurso U.S. Open. Proxime esas la de facto nuda plajo, Black's Beach, e Torrey Pines Gliderport.
Centrala La Jolla esas notinda pro juvelerii, butiki, chera restorerii e hoteli. Prospect Street e Girard Avenue esas anke butiko- e dineo-distrikti. La Museum of Contemporary Art, fondita en 1941, situesas super la marbordo en la olima la rezideyo en 1915 di Ellen Browning Scripps. La muzeo havas permananta kolekturo de plu kam 3500 pos-1950a usana ed europana verki, inkluzite pikturi, verki surpapera, skulturi, fotografial arto, desegno-objekti e video-verki. La muzeo rinomizesis Museum of Contemporary Art San Diego en 1990 por agnoskar olua regionala importo.
Plaji ed ocean-aceso inkluzas Windansea Beach, La Jolla Shores, La Jolla Cove e Children's Pool Beach. Dum multa yari, La Jolla esas hosto di nat-evento ye La Jolla Cove.