Yaalsa ti Filipino
Ti Yaalsa ti Filipino (Filipino: Himagsikang Pilipino), tinawtawagan pay a kas Gubat ti Tagalog babaen ti Espaniol,[1] ket naglabanan idi ti tattao ti Filipinas ken dagiti turay ti kolonia ti Espania.
Ti Yaalsa ti Filipino ket nangrugi idi Agosto 1896, idi naduktalan dagiti turay ti Espaniol ti Katipunan, ti maysa a kontra-kolonia a sekreto a gunglo. Ti Katipunan, nga indauluan babaen ni Andrés Bonifacio, ket tignay idi ti liberasionista a ti gandatna idiket wayawaya manipud iti Espania babaen ti siigan a gulo. Ti gunglo ket nangrugrugi a nakaimpluensia iti kaaduan ti Filipinas. Idi las-ud ti adu a panagurnong ti tattao idiay a Caloocan, dagiti daulo ti Katipunan ket inurnosda ti bagbagida iti maysa a rebulusionario a gobierno ken ninaganan ti baro a napundar a gobierno iti "Haring Bayang Katagalugan", ken siwawaya nga inrangarang iti maysa a siigam a rebolusion iti amin a paset ti pagilian.[2] Timmawag ni Bonifacio para iti maysa a panagraut iti kapitolio a siudad ti Manila. Napaay daytoy a panagraut; nupay kasta, nagrugrugi a naggulo dagiti probinsia. Nagnagruna dagiti rebelde idiay Cavite nga indauluan babaen da Mariano Alvarez ken Emilio Aguinaldo (a nagtaudda manipud kadagiti sabali a sangkatipunan ti Katipunan) a nagabak kadagiti nasapa a panagballigi. Ti maysa a salisal iti bileg kadagiti rebolusionario ket isu ti gapuanan ti ipupusay ni Bonifacio idi 1897 ken daytoy ti nagbaliwan ti panagbilin kenni Aguinaldo, nga isu met ket nangidaulo iti bukodna a rebolusionario a gobierno. Dayta a tawen, dagiti rebolusionario ken dagiti Espaniol ket nagpirmada iti Tulag ti Biak-na-Bato, a temporario a nangpassit dagiti panagsusuppiat. Bukod a nageksilo ni Aguinaldo idiay Hong Kong. Nupay kasta, dagiti panagsusuppiat ket saan unay a kompleto a nagpatingga.[3]
Dagiti nota
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ Bielakowski Ph.D., Alexander M. (Enero 2013). Ethnic and Racial Minorities in the U.S. Military: An Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-427-6.
- ^ Guererro, Milagros; Encarnacion, Emmanuel; Villegas, Ramon (1996), "Andres Bonifacio and the 1896 Revolution", Sulyap Kultura, National Commission for Culture and the Arts, 1 (2): 3–12
- ^ Custodio & Dalisay 1998.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]- Part 1 Naiyarkibo 2008-12-18 iti Wayback Machine (Ch. I–IV), Part 2 (Ch. V–VIII).
- Ti Yaalsa ti Filipinas babaen ni Apolinario Mabini
- Sentenial a Sitio: Ti Katipunan
- Sakupen ni Leon Kilatti Yaalsa idiay Cebu (naarkibo manipud iti idi 2009-10-26)
- Sabali a Sitio iti Yaalsa(naarkibo manipud iti kasisigudNaiyarkibo 2007-10-13 iti Wayback Machine idi 2007-10-13)
 | Daytoy nga artikulo a mainaig iti Filipinas ket pungol. Makatulongka iti Wikipedia babaen ti panagnayon iti daytoy. |