Այր
Այր, ռելիեֆի մակերեսային ձև, հորիզոնական ոչ խոր քարանձավ՝ կամարաձև առաստաղով և լայն մուտքով։ Կամ քարանձավի մի մաս, լայնարձակ սրահ, որը սկսվում է նեղ անցքով[1]։
Այրն որպես առանձին քարանձավ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կարող է ունենալ ինչպես կարտսե այնպես էլ էրոզիոն ծագում։ Էրոզիոն այրերն առաջանում են վերգետնյա ջրերի հոսանքի հետևանքով։ Հանդիպում ենք գետերի կամ ծովերի ափերին, ընդ որում դրանց գոյացմանը նպաստում է ծովափնյա ալեծոփությունը։ Այդ դեպքում ապարի քայքայման հիմնական գործոնը մեխանիկական է։
Անապատային վայրերում նույնպես կարող են առաջանալ ոչ մեծ քարանձավներ և դրանց նույնպես ավանդաբար այր են անվանում։
Կարտսե այրերը հաճախ մնացուկային այրեր են, երբեմնի խոշոր քարանձավային համակարգերի փոքր հատվածներ։ Այդպիսի այրերը հաճախ կարելի է հանդիպել կրաքարի ժայռերում, գետահովիտների ափին։
Այրը որպես քարանձավի մաս
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Որպես կանոն այրերը քարանձավում առաջանում են քանդման հետևանքով։ Ջրի հետևանքով թուլացած ապարը սկսում է քանդվել։ Եվ այդ տեղանքում զգալի մեծության խոռոչներ են առաջնում։ Այդպես աշխարհի խոշորագույն այրը Սարավակը 700х400х70 մ խոր. է[2]։
Այրը որպես պուրակային կառույց
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այր են անվանում նաև պուրակային կամ ճարտարապետական կառույցը, որը բնական քարանձավի տեսք է ունենում։ Առաջին այրերը ստեղծվել էին Վերածննդի ժամանակաշրջանի իտալական այգե-պուրակային արվեստում։ Լայն տարածում գտան կլասիցիզմի և բարոկկոյի դարաշրջանում։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Терминология карста, Д. А. Тимофеев, В. Н. Дублянский, Т. З. Кикнадзе, М. Наука, 1991, 259 с.
- ↑ The Largest Underground Chambers Արխիվացված 2017-10-07 Wayback Machine, compiled by Bob Gulden.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Այր» հոդվածին։ |
| ||||||
