Milgrandeira

A milgrandeira ou miligrandeira^[2] (Punica granatum) é un arbusto ou pequena árbore froiteira caducifolia, de tronco retorto e moi ramalluda, cultivada desde a máis remota Antigüidade polos seus froitos comestíbeis, as milgrandas, tamén chamadas granadas^[3] (o nome milgranda tamén se lle pode dar á árbore).^[4][5]

Orixinaria da zona dos actuais Irán e Iraq, a milgranda cultívase no Cáucaso desde tempos moi antigos. Desde alí o seu cultivo estendeuse a outras zonas asiáticas, Oriente Medio e Mediterráneo, alcanzando até o Himalaia, no norte da India.

Na actualidade é amplamente cultivada en toda Turquía, Irán, Siria, Acerbaixán, Armenia, Afganistán, India, Paquistán, Bangladesh, Iraq, Líbano, Exipto, a China, o Xapón, Birmania, Arabia Saudita, Israel, Xordania, as partes máis secas do sueste de Asia, a rexión mediterránea do sur de Europa e a África tropical.^[6] Introducida en América Latina e en California polos colonizadores españois en 1769, cultívase tamén en partes de California e Arizona para a produción de zume.^[7]

No hemisferio norte a granada é froita de temporada normalmente desde setembro até febreiro.^[8] No Hemisferio Sur está en temporada desde marzo até maio.

A milgranda aparece mencionada en numerosos textos antigos, como no Libro do Éxodo, nos Himnos homéricos e no Corán.

Nos últimos anos alcanzou un protagonismo principal nos mercados comerciais de todo o hemisferio occidental.^[7]

O nome do xénero, Punica, deriva do etnónimo (ou xentilicio) latino Pūnicī, de Pūnicus, -a, -um nome empregado polos romanos para referirse aos cartaxineses e aos seus antepasados fenicios, que formaron un imperio nas costas do Mediterráneo occidental, despois de que se estableceran en Cartago, e que foron a principal potencia opositora á República romana,^[9] debido a que os cartaxineses foron activos difusores do cultivo desta árbore, en parte por razóns de tipo relixioso.

O nome específico granatum deriva do adxectivo lanito grānātus, -a, -um, que significa 'con grans' (debido ás sementes do froito —en realidade, froitos, xa que o que se denomina normalmente froito, a granada, é unha infructescencia— que se denominaban grāna (plural de grānum, 'gran'). De aí deriva un dos nomes da froita en galego, granada,^[10] e noutros idiomas romances (castelán, granada, portugués, granada —aínda que menos usado que romã—, francés grenade, siciliano granatu).

Porén, no latín clásico o nome da froita era malum punicum ou malum granatum, é dicir, mazá dos cartaxineses ou mazá graúda (de mālum, -i, 'mazá'). Isto deu lugar a nomes como o galego milgranda, ou milgrá no valego^[11], que se aplica tanto á árbore como ao froito, o inglés pomegranate, o alemán Granatapfel, o italiano melograno, o catalán magrana, o aragonés minglana ou mengrana, o corso mela granata, o sardo melagranada e os vénetos malgaragno, magragno, pomoingranà e pomogranà.

Outra raíz para "granada" é a exipcia e semítica rmn. Así, encóntrase no antigo exipcio e no hebreo rimmôn, e no árabe rummân. Do árabe pasou a a gran número de linguas, entre elas ao portugués (romã) e ao romanés (rodie).

A milgrandeira é unha pequena árbore caducifolia de porte arbustivo que pode alcanzar de 5 a 8 m de altura. Pode vivir até 200 anos, pero é máis produtiva en froitas nos primeiros 20 anos de frutificación. A casca do tronco é de cor cinsenta apardazada e tende a gretar e escamar coa idade.

As follas, caedizas, son opostas ou subopostas, brillantes, oblongas, estreitas, enteiras, de 3 a 7 cm de lonxitude e 2 cm de largo. Nalgunhas rexións a árbore non perde as súas follas no inverno.

As flores son de cor vermella brillante, de 3 cm de diámetro, con cinco pétalos (normalmente máis nas plantas cultivadas). Algunhas variedades estériles cultívanse só polas flores.

O froito, a milgranda, é unha baga globular de tamaño entre o dun pomelo e o dun limón, de 5 a 12 cm de diámetro e pel grosa e coriácea de cor avermellada, dividida internamente en varios lobos que conteñen numerosas sementes, cuxo número pode oscilar entre unhas 200 e unhas 1.400 (por termo medio, unhas 600), en contra dalgunhas crenzas que afirman que as milgrandas teñen todas exactamente o mesmo número de sementes.^[12] Cada semente está arrodeada por unha polpa cargada de auga —o arilo, a parte comestíbel— de cor que varía entre a branca e á vermella escura ou púrpura, segundo as variedades, revestida por unha tona, a sarcotesta ou testa carnosa de cor branca, esponxosa, adstrinxente.^[13][14]

A milgranda abre espontaneamente ao chegar á madureza por fendas que deixan ao descuberto o contido de cada lóculo. As aves, atraídas pola viva cor das sarcotestas, consómenas e, así, as sementes son espalladas, transportadas polas aves e depositadas coas súas feces; é un caso notábel de dispersión endozoócora.

• 
  Milgrandas novas.
• 
  Milgranda cultivada en Israel.
• 
  Follas, flores e froito (novo) de milgranda. Tunisia.
• 
  Flor de milgranda cultivada.
• 
  Flor dunha milgranda ornamental no Springs Preserve Garden, Las Vegas, Nevada, EE.UU..
• 
  Milgranda na árbore.
• 
  Gran de milgranda.
• 
  Milgranda bonsai.

A milgranda é orixinaria dunha vasta rexión que abarcaba os actuais Irán e Iraq, e cultivada desde a máis remota Antigüidade. Desde tempos moi antigos o seu cultivo estendeuse a outras zonas asiáticas, Oriente Medio e Mediterráneo, alcanzando até o Himalaia, no norte da India.^[15]

O seu froito era moi apreciado nas zonas desérticas, debido a que está protexido do desecamento pola súa pela grosa e coriácea, o que permitía que as caravanas a puidesen transportar a grandes distancias sen que que iso afectase á conservación das súas calidades, tan apreciadas.

Achamos as súas pegadas en numerosos textos antigos, como no Libro do Éxodo,^[16] nos Himnos homéricos e no Corán.

Sábese que a milgranda se cultivou desde hai polo menos 5000 anos en Asia occidental e no Norte de África. Encontrábase nos xardíns colgantes de Babilonia, e aparece representada en baixorrelevos exipcios.

Os antigos exipcios preparaban co zume do granada un viño lixeiro con sabor a framboesa.

Hipócrates recomendaba o zume de milgranda contra a febre e como fortificante contra as enfermidades.

A Biblia fai referencia en numerosas ocasións ás milgrandas, e sempre na súa defensa.

Os romanos coñeceron a milgranda grazas aos fenicios, que a levaron de Fenicia a Cartago e, estes, despois, a Roma (de aí o seu nome científico de Punica, como vimos).

Os bérberes introduciron a milgranda en Europa, a través de Al-Ándalus, e a cidade de Granada, fundada no século X, recibiu o seu nome, segundo algúns, a partir do froito desta árbore.

Coa colonización española, a milgranda chegou ao Caribe e a toda a América hispana.

Tamén chegou na súa expansión até o Extremo Oriente.

Moitos pobos viron a granada como un símbolo do amor, da fertilidade e da prosperidade:

• Os antigos exipcios eran enterrados con granadas.
• Os babilonios crían que mastigar os seus grans antes das batallas facíaos invencíbeis.
• Segundo a mitoloxía grega, o primeiro granado foi plantado por Afrodita, a deusa grega do amor e da beleza.
• Hades, deus dos infernos, raptou a Perséfone, filla da deusa Deméter, para facela súa muller. Deméter esixiu a Zeus a volta da filla, e así ordenouno Zeus, pero Hades deulle a comer un gran de milgrandeira e conseguiu deste xeito que quedase con el tres meses ao ano, podendo ascender aos ceos o resto do ano (Pseudo-Apolodoro, Biblioteca mitológica, I, 5, 3). Ovidio e Virxilio afirman que pasa medio ano no ceo e outro medio ano no Hades.
• A granada ten un cáliz con forma de coroa. Na tradición xudía esta forma inspirou o deseño para facer as coroas.
• En Xava a granada está asociada a certos ritos que se observan durante o embarazo.
• Segundo Shakespeare, baixo a súa follaxe ocultouse Romeo para cantarlle unha serenata a Xulieta.
• Na China hai o costume de ofrecerlle unha granada aos noivos na voda como auspicio dunha descendencia numerosa (a cor vermella desta froita está considerada na tradición chinesa como unha cor que atrae a boa fortuna).
• No islam considérase o granado como unha das árbores do Paraíso, conforme a referencias coránicas e ás tradicións do profeta Muhammad ou Mahoma.
• En Irán, na festa da noite do Ialda (solsticio de inverno), ofrécense granadas frescas.

Os principais países produtores son: Israel, Líbano, Exipto, Tunisia, España e Italia.

• Froiteiras: Fine Tendral, Gabès, Mekens, Mollar d'Elx, Mollar de València, Tendral de Xàtiva, Provence, Maroc, Gafsa, Seedless, Wonderfull, Sweet, Plentiflora, Flavescnes e Albescent, entre outras menos coñecidas.
• Plantas decorativas: sen froitos ou ananas, Flore Pleno, Luteum Plenum, Legrelliae, Maxima Rubra, Nana.

A especie tolera a seca e pode soportar curtos períodos de xeada (até -15 °C) pero prefire os climas secos. En zonas húmidas a milgranda frutifica mal, porque necesita fortes calores durante todo o período de frutificación, xa que, senón, é atacada por doenzas fúnxicas das que non se recupera.

A milgranda cultivada non se reproduce por sementes e soporta mal os enxertos. Os cultivares propáganse, por tanto, xeralmente por pólas de 30 a 40 cm de lonxitude recollidas no inverno dos brotes. A estas quítaselles a xema terminal, úntase a base da póla con auxina e plántanse deseguido directamente na terra, non deixando máis que uns 3 cm no exterior.

A froita consómese natural gran a gran, apartando a codia e as lamelas amargas que separan as celas onde se encontran.

Utilízase para facer sorbetes, bebidas e xaropes artesanais, que entran como ingredientes de varios pratos cociñados.

Na cociña libanesa, o xarope de milgranda, chamado Rab er´remane confecciónase a partir das variedades ácidas que lle dan un sabor doce e lixeiramente acidulado. O xarope de granada utilízase en numerosos pratos salgados para darlles unha agradable acidez, tales como as (mtabba), as berenxenas enfornadas á crema de sésamo, puré de berenxena enfornado ao allo (baba ghannouj) e a lahm b´ajine (pizza libanesa con gornición).

Na cociña de Punjab, ao norte da India, os seus grans secos utilízanse como especia nos pratos vexetarianos, aos que proporcionan un sabor agridoce.

A milgranda tamén ten un lugar importante na cociña iraniana.

A milgranda é un ingrediente no prato mexicano dos chiles en nogada, onde a cor dos grans vermellos contrasta coa verde dos chiles recheos e a salsa de noz branca, polo que resulta un prato coas cores da bandeira nacional.

A granadina ou xarope de granadina é unha bebida elaborada con auga, grans de granada e azucre, que non contén alcohol. Debido a que adoita utilizarse para a preparación de cócteles para adozar e dá cor, moitos confúndena cunha bebida alcohólica. Tamén pode tomarse como refresco, combinándoa con soda ou auga. Así mesmo emprégase para darlle sabor a xeados e outras sobremesas.

Granadina e tamén o nome dunha bebida típica de Xalisco (México), que se fabrica con grans de milgranda que se envolven en tea e se prensan. O zume que solta a froita déixase repousar e tómase posteriormente cun chorro de bebida alcólica, ou ben sen este.

A granada é unha das chamadas, por algúns, "superfroitas" por conter varias substancias químicas que teñen accións positivas sobre a saúde: é rica en antioxidantes e en potasio, calcio, magnesio, ferro, manganeso, cobre, zinc e vitaminas C, B, E.

Na medicina tradicional utilízase para facer gargarismos (alivia a tose persistente), contra a febre, as diarreas, os cólicoe tamén se usa como vermífugo. Ten lixeiras propiedades diuréticas e antihipertensivas.

As flores frescas das milgrandas utilízanse en infusión para a asma; a pel da froita, para a disentería e a infusión da codia da raíz, colmo vermífugo contra as tenias.

As fibras da granada, a maioría insolúbeis, son irritantes e están contraindicadas nas persoas que padecen de diverticulites ou de colon irritábel, aínda que son moi beneficiosas para os propensos a retraementos, diarreas e ao tránsito intestinal lento.

Dos grans rosas da granada extráese unha bebida, o sambu, utilizada nas curas de rexeneración e de limpeza interna que, segundo os seus preparadores, permite, ademais, axudar a perder sobrepeso.^{[Cómpre referencia]}

Milgrandeira crúa

Valor nutricional por 100 g
Enerxía	346 kJ (83 kcal)
Carbohidratos	18.7 g
Azucres	13.67 g
Fibra alimentaria	4 g
Graxas	1.17 g
Proteínas	1.67 g
Vitaminas	Cantidade %DV†
Tiamina (B1)	6% 0.067 mg
Riboflavina (B2)	4% 0.053 mg
Niacina (B3)	2% 0.293 mg
Ácido pantoteico (B5)	8% 0.377 mg
Vitamina B6	6% 0.075 mg
Ácido fólico (B9)	10% 38 μg
Colina	2% 7.6 mg
Vitamina C	12% 10.2 mg
Vitamina E	4% 0.6 mg
Vitamina K	16% 16.4 μg
Minerais	Cantidade %DV†
Calcio	1% 10 mg
Ferro	2% 0.3 mg
Magnesio	3% 12 mg
Manganeso	6% 0.119 mg
Fósforo	5% 36 mg
Potasio	5% 236 mg
Sodio	0% 3 mg
Cinc	4% 0.35 mg
Ligazón á base de datos USDA
Units μg = microgramos • mg = miligramos IU = Unidades internacionais
†As porcentaxes son aproximadas empregando a recomendación de US para os adultos. Fonte: Base de datos USDA Nutrient

A milgranda é unha boa fonte de fibras alimentarias e de ácido fólico (vitamina B9), e unha fonte moi boa de vitamina C.^[17]

A parte comestíbel do froito fresco é o arilo, a envoltura carnosa vermella que arrodea a semente, mais o zume de milgranda comercial obtense esmagando a froita na súa totalidade, coa pela.^[18]. A táboa aquí abaixo dá os compostos fenólicos do zume de milgranda, excepción feita das procianidinas B1 e B2, nas que as concentracións están medidas no zume dos arilos.

• Os arilos das milgrandas conteñen flavanois (ou catequinas) como as cereixas ou as ameixas, aínda que en menor cantidade .^[19] Tamén están nelas presentes dímeros de flavanois (procianidois) en pequenas cantidades.
• A coloración vermella das milgrandas responde á presenza de antocianósidos, pigmentos naturais tamén chamados antocianos. O vermello vivo típico das milgrandas resulta dunha combinación de 3-glicósidos e 3,5-diglicósidos, delfinidol, cianidol e pelargonidol.
• A pela do froito é moi rica en elaxitaninas (glicosa ligada a varios ácidos HHDP) e galotaninas (glicosa ligada a varios ácidos gálicos). A análise cromatografía en fase líquida de alto rendemento (HPLC) detecta ^[18] isómeros de punicalaxina ^[20], ausentes no arilo. A punicalaxina é unha elaxitanina complexa, característica da pela da milgranda, formada por unha molécula de glicosa ligada aos ácidos ellacio e galáxico.

Varias flavonas (como os glicósidos de apixenol e luteolol) encontráronse nas follas.

Composición fenólica do zume de milgranda puro segundo Phenol-Explore [19] ÁCIDOS-FENOIS en mg/100g MF ÁCIDOS HIDROXIBENZOICOS cida eláxico: 2,06 glicósido de ácido eláxico: 3,97 ácido gálico: 0,45 galoil glicosa: 4,81 punicalaxina: 43,60 ÁCIDOS HIDROXYCINÁMICOS ácido 5-cafeilquínico: 0,12 ácido cafeico: 0,07 ácido o-cumárico 0,01
FLAVONOIDES, en mg/100g MF FLAVANOIS (+)-catecol: 0,37 (-)-epicatecol (-)-epicalocatecol (+)-galocatequina ANTOCIANIDOIS (inestábeis) delfinidol cianidol perlargonidol DIHIDROCALCONAS (baixo forma de heterósidos) floridzina: 0,10 　 PROANTOCIANIDOIS oligómeros (mg/100 g de arilo) (adstrinxentes) Procianidol B1: 0,13 Procianidol B3: 0,16 　 ANTOCIANÓSIDOS (pigmentos vermellos) delfinidol 3-glicósido: 1,36 delfinidol 3,5-diglicósido: 1,56 cianidol 3-glicósido: 3,43 cianidol 3,5-diglicósido: 3,39 pelargonidol 3-glicósido: 0,33 pelargonidol 3,5-diglicósido: 0,06 FLAVONOL 　 quercetol : 0,25

A medida do contido fenólico total (Gil et al.^[18] 2000), calculado polo método Folin-Ciocalteu, dá valores da mesma orde de magnitude para o zume de arilo das milgrandas, o zume comercial de milgranda ou un viño tinto californiano (máis de 2000 mg/L) máis do duplo do dunha cunca de infusión de té verde (de cualidade non precisada).

Segundo as medidas de Gil et al. (2000), a actividade antioxidante é tres veces superior para un zume comercial (18-20 TEAC) ^[21] de granada que a dun viño tinto cabernet sauvignon californiano ou da infusión de té verde (6-8 TEAC). O zume comercial elaborado por presión de froitas enteiras ten tamén unha capacidade antioxidante superior á do zume obtido a partir dos arilos sós.

Gil et al. (2000) explican esta grande actividade antioxidante pola presenza de taninos hidrolizábeis (entre eles a punicalaxina) extraídos da pel da granada no procesos de presión das froitas.

Porén estes resultados foron temperados pola análise de Borges et al'^[22] que acharon unha moi gran variabilidade na actividade antioxidante dos zumes comerciais. A análise de seis zumes comerciais puros dá índices TEAC que varian até o duplo (de 40,5 a 17,9 mmol/L) e un índice ORAC ^[23]

Unha ampla variedade de alimentos foron analizados utilizando esta metodoloxía con certas especias, bagas e legumes, obtendo valores elevados.^[24]

A correlación entre a alta capacidade antioxidante das froitas e legumes, e o impacto positivo dunha alimentación rica en froitas e legumes, suponse que xoga un papel importante na teoría dos radicais libres do envellecemento.

Segundo a Base USDA de índice ORAC de produtos alimentarios, a granada sitúase entre a ameixa e o amorodo

Actividade antioxidante ORAC de diversas plantas, segundo USDA[25]
Parte consumida	Planta (nome científico)	ORAC medio ( μmol TE/100g)
Noz	Juglans regia	13 541
Alcachofa crúa	Cynara scolymus	6 552
Ameixa fresca	Prunus domestica	6 100
Viño tinto cabernet sauvignon	Vitis vinifera	4 523
Milgranda, fresca	Punica granatum	4 479
Amorodo fresco	Fragaria × ananassa	4 302
Mazá granny smith, fresca, coa pela	Malus pumila	3 898
Repolo vermello, cocido	Brassica oleracea var. capitata f. rubra	3 145
Té verde, infusión de follas	Camellia sinensis	1 253

Wikispecies posúe unha páxina sobre:  Milgrandeira

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Milgrandeira

Vexa a entrada do Galizionario acerca de  milgranda

• Balaustia
• Milgranda (froito)

• Bilderback, Leslie (2007): The Complete Idiot's Guide to Spices and Herbs. Penguin Group. ISBN 1-59257-674-5. [3].
• Graham, S. A.; J. Hall; K. Sytsma e S. Shi (2005): "Phylogenetic analysis of the Lythraceae based on four gene regions and morphology!. Int. J. Pl. Sci. 166: 995–1017.
• Janick, Jules e Robert E. Paull (2008): The encyclopedia of fruit & nuts. CABI. p. 610. ISBN 978-0-85199-638-7.
• Manica, I (2007): Frutas Nativas e Exóticas 4. Romã. Porto Alegre, RS (Brasil): Cinco Continentes.
• Seerman, Navindra P.; Risa N. Schulman e David Heber (2006): Pomegranates: Ancient Roots to Modern Medicine (Medicinal and Aromatic Plants – Industrial Profiles), CRC Press Inc. ISBN 978-0-8493-9812-4.

• Tropilab Inc. (en inglés) consultada o 9/4/2012.
• Grenadier (Punica granatum) (en francés) consultada o 9/4/2012.
• Pomegranate Fruit Facts Arquivado 19 de xuño de 2012 en Wayback Machine. (en inglés) consultada o 9/4/2012.
• Pomegranates: Jewels in the Fruit Crown (en inglés) consultada o 9/4/2012.
• How many seeds does a pomegranate have? (análise {estatística) (en inglés).
• O maior descubrimento en alimentación funcional do século XXI (en castelán), consultada o 9/4/2012.