Teileascóp

Ionstraim optúil chun íomhánna formhéadaithe a dhéanamh de réada cianda. Seans go raibh a leithéid ann níos luaithe, ach tháinig sé in úsáid fhorleathan san Eoraip go luath sa 17ú céad tar éis do Galileo is Lippershey samplaí rathúla a dhéanamh timpeall 1608.

Cruthaíonn teileascóp réalteolaíoch íomhá inbhéartaithe den fhrithne ach le réimse níos mó radhairc is formhéadú níos mó ná teileascóip dhomhanda (le híomhá ingearach).

I dteileascóp athraonta, úsáidtear lionsa chun na gathanna solais a fhócasú, modh oibre a d'úsáid Galileo den chéad uair sa réalteolaíocht. Ina fhoirm nua-aoiseach le hiomrall crómatach na lionsaí ceartaithe, bíonn an teileascóp seo in úsáid fhorleathan, i measc amaitéarach go háirithe.

I dteileascóp frithchaiteach, is le scáthán parabóileach a fhócasaítear na gathanna solais, modh oibre a d'úsáid Newton sa réalteolaíocht den chéad uair, de bhrí gur thuig sé gur réiteach é ar iomrall crómatach na lionsaí.

D'fhorbair William Herschel (1738-1822) bealaí chun scátháin mhóra phríomhúla a theilgean i 1783. Is teileascóip mar seo na teileascóip is mó ar Domhan go léir.

Nuair a bhíonn gnóthaí ar leith le déanamh, cosúil le grianghrafadóireacht, bíonn córas lionsaí is scáthán in úsáid, mar áta i gceamara Schmidt. Bailíonn radaiteileascóip astaíochtaí raidió cosmacha ó fhoinsí neamhaí agus déanann anailís orthu. Mias pharabólóideach bhailithe instiúrtha a bhíonn sa teileascóp seo, le brathadóir lárnach atá ceangailte le haimplitheoirí.

Is féidir foinsí na dtonnta raidió a léiriú trí chóras anailíse íomhánna mar phictiúir cosúil le grianghrafanna. I radathrasnamhéadar bíonn grúpa aeróg instiúrtha a tharchuireann a gcomharthaí chuig comhghlacadóir, agus is féidir íomhánna d'fhoinsí tonnta raidió sa chosmas le híogaire is cruinneas níos fearr a fháil leis seo.

Bíonn teileascóip do shaghsanna eile radaíochta (infridhearg, ultraivialait, X-ghathach is eile) in úsáid freisin, cuid acu ar shatailítí os cionn atmaisféar an Domhain.^[1]

Tá a thuilleadh meán ag Cómhaoin Wikimedia a bhaineann le: Telescope.

Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir.

Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh.