Rijeka

Rijeka Rijeka Fiume Fiume Fiume
town in Croatia (en)
Irudi gehiago
Administrazioa
Herrialdea	Kroazia
Eskualdea	Primorje-Gorski Kotar
Alkatea	Vojko Obersnel
Izen ofiziala	Rijeka
Jatorrizko izena	Rijeka Fiume Fiume
Posta kodea	51000
Geografia
Koordenatuak	45°20′N 14°26′E / 45.33°N 14.43°E / 45.33; 14.43
Azalera	44 km²
Altuera	0 m
Demografia
Biztanleria	107.964 (2021eko abuztuaren 31) −20.660 (2011)
Dentsitatea	3.273 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	051
Ordu eremua	UTC+01:00
Hiri senidetuak	Bitola, Faenza, Este, Genova, Rostock, Neuss, Ljubljana, Kawasaki, Jalta, Cetinje, Qingdao, Pittsburgh, Palermo, Metropolitan City of Genoa (en) , Gdańsk eta Burgas
Matrikula	RI
http://www.rijeka.hr/

Rijeka (italieraz Fiume), Primorje-Gorski Kotar eskualdearen hiriburua da eta 128.735 biztanle ditu (hiri barrutian 213.842). Kroaziako itsas portu garrantzitsuena da eta, Zagreb eta Spliten ondoren, herrialdeko hirugarren hiri handiena.

Itsaso Adriatikoaren kostalean kokatuta, Rječina ibaia itsasoratzen da bertan.

Bi herri zeltaren aztarnak aurkitu dira, Tarsatica Rijekako muinoan eta Liburni itsasertzean. Erromatarrek Tarsatica municipium bihurtu zuten eta Flumen izena ezarri zioten. XIII mendeko dokumentuetan Flumen eta Rika izenak agertzen dira, biek ere "ibaia" esan nahi dute, nahiz eta izen ofiziala Flumen Sancti Viti izan.

V. mendetik aurrera, hainbat herriren eskuetan egon zen: ostrogodoak, bizantziarrak, lonbardoak, avaroak, frankoak, kroaziarrak eta hungariarrak izan ziren hiriaren jabe, baina 1466an Habsburgotarren esku geratu zen, 1870ean hungariarrei eskuetan utzi arte. Kroaziak Austria-Hungariako inperioan autonomia bazuen ere, hungariarrek zuzenean kontrolatuko zuten, inperioaren nazio arteko itsas portu bakarra baitzen.

Lehen Mundu Gerran, Austria-Hungariako inperioa zatitutakoan, hiriaren kontrola eskatu zuten italiarrek eta jugoslaviarrek. Italiarrek zioten hiriaren % 88 italiarra zela, eta jugoslaviarrek, aldiz, inguru guztian kroaziarrak zirela nagusi. 1920an errepublika autonomoa izan zen 1924ean Mussolinik Italiarentzat konkistatu arte.

1947an baina, Jugoslaviaren esku geratu zen eta 1991n Kroaziako hiri bihurtu zen. 2020an izendatu zuten Europako kultura-hiriburu.

Rijeka hiri industriala da. Itsas portu erraldoia dauka eta ontzigintzak garrantzia handia du hiriaren ekonomian.

Datu klimatikoak (Rijeka)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	20.0	21.4	24.0	27.3	33.7	36.7	40.0	38.1	34.8	28.8	25.5	20.4	40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.7	9.5	12.4	16.1	20.9	24.6	27.7	27.6	23.6	18.6	13.4	10.0	17.8
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.6	6.2	8.8	12.6	17.1	20.8	23.4	23.1	19.1	14.5	10.1	6.9	14
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	2.7	3.2	5.5	8.8	12.0	16.2	18.6	18.5	15.3	11.1	7.1	4.1	10.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-11.4	-12.8	-7.7	-0.2	2.1	7.4	10.4	9.1	4.8	0.6	-4.5	-8.9	-12.8
Pilatutako prezipitazioa (mm)	134.9	114.3	104.0	110.7	102.4	110.8	82.0	100.2	165.3	175.7	183.4	154.2	1537.9
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	11	9	10	12	12	12	10	9	9	10	12	12	128
Elur egunak (≥ 1 mm)	1	1	1	0	0	0	0	0	0	0	0	1	4
Eguzki orduak	108.9	124.5	149.9	176.3	235.4	252.3	298.4	274.6	204.2	163.9	102.8	96.9	2188.1
Iturria (1): World Meteorological Organisation (UN)[1]
Iturria (2): National Meteorological and Hydrological Service (Croatia) [2]

• Riva pasealekua: Rijekako itsasertzeko pasealekua da. Bertan kroaziar, vienar eta italiar arkitektoek palazio ugari eraiki zituzten 1870 eta 1914 artean. Bertan daude, halaber, Antzoki Nazionala eta Estalitako merkatua.
• San Vito katedrala (kroazieraz Katedrala Svetog Vida): Erdi Aroko elizaren gainean gaur egungo katedrala eraiki zuten jesuitek 1638an.
• Rijekako unibertsitatea (kroazieraz Sveučilište u Rijeci): 1632. urtean sortu zen unibertsitatea Rijekan, nahiz eta orain dagoena 1973koa izan.
• "Ivan pl. Zajc" Kroaziako Antzoki Nazionala: 1765ean eraiki zen.
• Museoak: Arte Garaikidearen museoa eta Itsasgintzaren historiaren museoa garrantzitsuenak dira.

NK Rijeka hiriko futbol talde nagusia da. Jugoslaviako Kopa birritan eta Kroaziakoa ere birritan irabazi ditu.

Beste kirol nabarmenak eskubaloia, saskibaloia, waterpoloa eta voleibola dira.

• János Kádár (1912-1989), politikari hungariarra.
• Mladen Mladenović (1964-), futbolaria.

Munduko beste hiri batzuen artean, hauekin dago senidetuta Rijeka:

• Ljubljana
• Novi Sad
• Erroma
• Trieste
• Genova
• Hanburgo
• Kawasaki
• Jalta
• Pittsburg

• 
  San Vito katedrala.
• 
  Erlojuaren dorrea.
• 
  Ivan pl. Zajc Antzoki Nazionala.
• 
  Adriatikoko jauregia.
• 
  Modello jauregia.
• 
  Kanala.

• (Ingelesez) Rijeka - Wikivoyage
• (Kroazieraz) Rijekako Hiria

	Europako kultura-hiriburuak
1985 Atenas  • 1986 Florentzia  • 1987 Amsterdam  • 1988 Mendebaldeko Berlin  • 1989 Paris  • 1990 Glasgow  • 1991 Dublin  • 1992 Madril  • 1993 Anberes  • 1994 Lisboa  • 1995 Luxenburgo hiria  • 1996 Kopenhage  • 1997 Tesalonika  • 1998 Stockholm  • 1999 Weimar  • 2000 Reykjavik  • Bergen  • Helsinki  • Brusela  • Praga  • Krakovia  • Santiago de Compostela  • Avignon  • Bolonia  • 2001 Rotterdam  • Porto  • 2002 Brujas  • Salamanca  • 2003 Graz  • 2004 Genova  • Lille  • 2005 Cork  • 2006 Patras  • 2007 Luxenburgo hiria eta Eskualde Handia  • Sibiu  • 2008 Liverpool  • Stavanger  • 2009 Linz  • Vilnius  • 2010 Essen  • Istanbul  • Pécs  • 2011 Turku  • Tallinn  • 2012 Maribor  • Guimarães  • 2013 Košice  • Marseilla  • 2014 Umeå  • Riga  • 2015 Mons  • Plzeň/Pilsen  • 2016 Donostia  • Wrocław  • 2017 Aarhus  • Pafos  • 2018 Leeuwarden  • Valletta  • 2019 Matera  • Plovdiv 2020-2021eko apirila Rijeka  • Galway  • 2022 Kaunas  • Esch-sur-Alzette  • Novi Sad  • 2023 Veszprém  • Timișoara  • Eleusis  • 2024 Tartu  • Bad Ischl  • Bodø 2025 Chemnitz