Catalina Bárcena

Catalina Bárcena
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Catalina Julia María de la Paz de la Cotera y París de Bárcena
Jaiotza	Cienfuegos, 1888ko abenduaren 10a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Madril, 1978ko abuztuaren 3a (89 urte)
Familia
Ezkontidea(k)	Ricardo Vargas (en) (1909 - 1932)
Bikotekidea(k)	ikusi Gregorio Martínez Sierra;
Seme-alabak	ikusi Fernando Vargas (en) ; Katia Martínez-Sierra (en) ;
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	antzerki aktorea eta zinema aktorea

Catalina Bárcena (Cienfuegos, Kuba, 1888ko abenduaren 10a – Madril, 1978ko abuztuaren 3a) Espainiako antzerki eta zinemako aktorea izan zen. Margarita Xirgu eta María Guerrerorekin batera, garai hartako hiru aktore handietako bat izan zela esan izan da. Beste enpresa batzuez gain, Gregorio Martínez Sierrarekin batera Arte Antzokia sortzen lan egin zuen.^[1]

Biografia

Kuba uhartean jaioa eta "Catalina de la Cotera eta París de Bárcena" izenarekin bataiatua, espainiarren alaba zen eta, haurra zela, 1900ean, gurasoen jaioterrian bizitzera joan zen Espainiara, Santa María de Lebeñara (Liebana, Kantabria).

Aktorea, Alfonso Muñozekin batera, Benaventeren *Ametsetako lauza* filmeko eszena batean. Diego Calvacheren konposizioa.

Gero Madrilera joan ziren, eta han, familiako harremanen bidez, antzerkian debuta egitea lortu zuen María Guerreroren Konpainian. Harekin, besteak beste, lan hauek estreinatu zituen: Jenio alaia (1906) eta Maitasun kontuak (1908), biak Alvarez Quintero anaienak, Ángel Guimaráren ^[2]Armiarma (1908), Eduardo Marquinaren Cid-en alabak (1908), María ausarta (1909) eta En Flandesen eguzkia jarri da (1910) eta Manuel Linares Rivasen Iturri mikatza (1910).

Handik gutxira, bere konpainia sortu zuen. Jacinto Benaventeren Ametsetako lauza (1911) eta Linares Rivasen Pazoetako lorea (1912) lanen arrakastaren ondoren, 1916tik aurrera batez ere Madrilgo Eslava Antzokian izan zuen arrakasta. Bertan, besteak beste, Carlos Arnichesen Ez zaitez mindu, Beatriz (1920) eta Katudun neska (1921) estreinatu zituen.

Eszenatokietara Benito Pérez Galdos, Jacinto Benavente eta Catalinaren aholkulari eta maitale zen Gregorio Martínez Sierraren lanak ere eraman zituen. Azken horrekin alaba bat izan zuen, Katia, 1922an.^[3]^[4] Ibsenen antzekian (Panpinen etxea, 1917) eta George Bernard Shawen (Pigmalión, 1920) lanetan ere parte hartu zuen, eta Tximeletaren begizkoa estreinatu zuen, Federico García Lorcaren lehen lana, Rafael Barradasen jantziekin eta Mignoniren dekoratuekin.

Beste lan aipagarri batzuk ere interpretatu zituen: Martínez Sierraren Ama, Udaberria udazkenean (1911), Jaungoikoaren erreinua (1916) eta Haur-kanta (1928); Luis Fernández Ardavínen Justinaren izarra (1925); Alvarez Quintero anaien Azken loreak (1908), Emakumeen herrixka (1912) eta Mariquilla Terremotoa (1930). Pantomima bezalako generoa ere probatu zuen, urte haietan oso modan baitzegoen, 1916an Gabonak lana antzeztuz, Gregorio Martínez Sierraren konpainiarentzat. Haren lehen bi ekitaldiak pantomima gisa idatzita zeuden, Joaquín Turinaren musikarekin eta azken ekitaldia ahozko antzerkiarekin.

Carolinaren josla zen Antonia Garcíarekin batera, Hispanoamerikan barrena bira handia egin zuen. Bira luze horrek, hiru urtez Espainiatik urrun eduki ondoren, bere herrialdera itzuli zen. Momentu horretan antzerki-krisia bere intentsitate osoan nabaritzen zen, zinemagintza mututik ahots mundurako transizioaren eragin traumatikoak zirela eta.^[5]

1927an estreinatu zen zineman, eta urte batzuetan Fox konpainia estatubatuarrarekin Hollywooden filmatu zituen gaztelaniazko filmak, besteak beste, Haur-kanta eta Alargun alaia. Federico García Lorcak Catalina Bárcenari poema eskaini zion.

Ricardo de la Vegarekin batera, Agustin Moretoren *Adultero penitentea* lehen ekitaldian, 1917.

Espainiako Gerra Zibilean, itsasoz erbesteratu zen Espainiatik Maria Luisa de la Cotera ahizparekin, Bartzelonako Juan Antonio Molinas Soler ingeniariaren semea zen merkataritza-ontzidiko kapitain batekin ezkonduta zegoenarekin. Koinatua, Ontzigintzako Merituaren Gurutzearekin kondekoratu zuten urte berean, Bartzelonako Portuko, Nuevo Vulcano ontziolako, Bureau Veritas España sozietateko eta Bartzelonako Ingeniarien Elkarteko presidentea zen.

Koinatuaren kontaktuei esker, Coteraren familia Oranen lehorreratu eta Tetuanera joan zen 1936an, gerraren arriskuetatik salbu, baina Catalina ez zen denbora luzean egon han, laster, 1937an hain zuzen ere, Marseillara, Parisera eta, azkenik, Buenos Airesera joan baitzen. 1947an itzuli zen Madrilera..

1948an, Catalinak sortu zuen Compañía Cómico-Dramática Españolako lehen aktore gisa, eta Madrilgo Teatro de la Comedian egin zuen debuta, George Bernard Shaw-en Pigmalión lanarekin, eta, ondoren, Berrogeita hamar urte zoriontsu (1949). 1954an, Madrilgo Infanta Isabel antzokiko Bizitza baten leienda antzeztu zuen. 1961ean ¡Agur, Mimí Pompon! filmatu zuen. Fernando Fernán Gómez eta José Luis López Vázquezekin batera. 1972an Antzerki Sari Nazionala jaso zuen.