Plateno

; ; Pt ; ;	plateno
	Pt
	78
kemia elemento
valormetalo • platena grupo
Ĝeneralaj informoj
Nomo (latine), simbolo, numero	plateno (platinum), Pt, 78
Karakteriza grupo	(nespecifita)
Atomaj ecoj
Fizikaj ecoj
Diversaj
Elektronegativeco	2.28 (Pauling-skalo)
Se ne estas indikite alie, estas uzitaj unuoj de SI kaj SVP.

Plateno estas kemia elemento, kiu havas la simbolon Pt kaj la atomnumeron 78. Ĝi estas peza, dratigebla, altvalora grizblanka transirmetalo kaj unu el la ses elementoj de la platena familio. Ĝi estas utiligata en juveloj, elektraj kontaktaĵoj, kataliziloj^[1]^[2] kaj dentprotezoj. Pro ĝia rezisto al korodo uziĝas en alojoj.

La norma difino de metro estis longtempe bazita sur la distanco inter du markoj sur gravurita stango el iridiplateno (90% plateno kaj 10% iridio) konservita ĉe Buroo Internacia pri Pezoj kaj Mezuroj (BIPM) en Sèvres en Francujo. Hodiaŭ, cilindro el iridiplateno, ankaŭ en la BIPM servas kiel prototipo de kilogramo.^[3]

Pt - plateno

Simbolo: Pt
Atomnumero: 78
Atompezo: 195,09 u
Kemia serio: transirmetalo
Bolpunkto: ĉirkaŭ 4010 °C
Fandpunkto: 1769 °C
Denso: 21,45 g/cm³

Kombinaĵoj

Amonia heksafluoro-platenato

Vortformoj

En la Unua Libro (1887), la metalo nomiĝis "platino", kaj tiu formo restis populara ĝis hodiaŭ. En la Fundamento de Esperanto (1905), tiu plej internacia formo estis ŝanĝita al "plateno" pro tendenco rezervi la finaĵon "in" al inseksuloj. Kiam malplifortiĝis tiu tendenco, la vorto "platino" estis ree enkondukita (en PIV), sed nun por nomi certan platan parton de presmaŝino. Kelkaj trovas la uzadon de la vorto "platino" en tiu signifo evitinda.^[4]

Produktado

Anglo American plc estas multnacia minkompanio bazita en Johanesburgo kaj Londono. Ĝi estas la plej granda produktanto de la mondo de plateno, kun proksimume 40 procentoj de produktado.

Referencoj

↑ Gerhard Ertl (2008). Reactions at Surfaces: From Atoms to Complexity (Nobel Lecture) 19-a eld., vol. n-ro 47 paĝoj 385–407. Angewandte Chemie International Edition. (angle)
↑ Petrucci, Ralph H. (2007). General Chemistry: Principles & Modern Applications p. 606. Prentice Hall 9-a eld.. ISBN 0-13-149330-2 (angle).
↑ S.V. Gupta (2010). Konvencio kaj evoluo de bazaj unuoj, kapitolo 4. Springer Series in Materials Science vol. 122 p. 47. (angle)
↑ André Albault (1972) "Unika konflikto inter niaj du fundamentoj"^{[rompita ligilo]} Scienca Revuo 23: 189-196.

Vidu ankaŭ

Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri kemio.

Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).

Plateno en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Plateno en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

[1] Gerhard Ertl (2008). Reactions at Surfaces: From Atoms to Complexity (Nobel Lecture) 19-a eld., vol. n-ro 47 paĝoj 385–407. Angewandte Chemie International Edition. (angle)

[2] Petrucci, Ralph H. (2007). General Chemistry: Principles & Modern Applications p. 606. Prentice Hall 9-a eld.. ISBN 0-13-149330-2 (angle).

[3] S.V. Gupta (2010). Konvencio kaj evoluo de bazaj unuoj, kapitolo 4. Springer Series in Materials Science vol. 122 p. 47. (angle)

[4] André Albault (1972) "Unika konflikto inter niaj du fundamentoj"^{[rompita ligilo]} Scienca Revuo 23: 189-196.

[1]

[2]

[3]

[4]