Polemoniacoj

Polemoniacoj
blua polemonio (Polemonium caeruleum)
Biologia klasado
Regno: plantoj Plantae Subregno: trakeofitoj Tracheophyta Superdivizio: spermatofitoj Spermatophyta Divizio: angiospermoj Angiospermae Klaso: dukotiledonoj Magnoliopsida Subklaso: asteredoj Asteridae Ordo: erikaloj Ericales Familio: polemoniacoj Polemoniaceae Juss. [1]
Tipa genro
polemonio Polemonium L.
Subfamilioj
Acanthogilioideae Nandinoideae Polemonioideae
Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Polemoniacoj
v • d • r

La polemoniacoj^[2] (latine Polemoniaceae) estas planta familio el la dukotiledonaj angiospermoj. Tiu familio apartenas al la ordo erikaloj (Ericales). Ĝi enhavas ĉirkaŭ 30 genrojn kaj pli ol 450 speciojn^[1],[3]. Ĝia tipa genro estas polemonio^[2].

La taksono de la familio polemoniacoj estas plej ofte unujaraj aŭ multjaraj herbaj plantoj, kelkaj specioj estas grimpplantoj, malofte lignaj plantoj: duonarbustoj, arbustoj aŭ arboj (Cantua). Kelkaj specioj havas koloran laktosukon. Ofte ili odoras malagrable.

La folioj estas alternestarantaj kaj spiralformaj, kontraustarantaj aŭ verticile (gimnostere) starantaj. La folioj havas pedunklon aŭ ne havas. La foliplato estas simpla aŭ kunmetita; se la foliplato estas kunmetita, ĝi estas pinata aŭ manforme entranĉita. La folirando estas glata, denta aŭ segilforme denta. Mankas stipuloj.

La floroj malofte staras unuope, plej ofte en diversformaj floraroj, plej ofte en cumoj aŭ korimboj ofte kapece kuniĝintaj. La duseksaj floroj estas plej ofte kvinnombraj, malofte kvarnombraj kun duobla perianto. Ili povas esti radisimetriaj ĝis malforte dusimetriaj. La malofte kvar aŭ pli ofte kvin sepaloj estas cilindre ĝis sonorilforme kunkreskintaj. La petaloj estas kunkreskintaj. Ekzistas nur unu cirklo kun kvin liberaj, fekundaj stamenoj. plej ofte tri (du ĝis kvin) karpeloj estas kunkreskintaj al epigina ovario. En ĉiu ovaria fako estas unu ĝis multaj ovoloj. La pistilo finas en triloba stigmo.

Formiĝas kapsulfruktoj. La semoj estas globaj, ov- aŭ spindelformaj kaj kelkfoje flugilhavaj.

Oftas triterpensaponinoj.

Insektoj (entomofilio) kiel muŝoj, skaraboj, abeloj aŭ papilioj (sfingidoj) aŭ kolibroj (ornitofilio) kaj ankaŭ vespertoj (kiropterofilio) polenigas la plantojn. La flokso-specioj kaj la en Eŭropo hejmaj polemonioj estas polenigataj nur de insektoj.

La taksonoj de la Polemoniacoj precipe hejmiĝas en Nordameriko. Tre multaj specioj estas de la nordokcidento de Usono. Malmultaj specioj kreskas en Sudameriko. Malmultaj specioj estas disvastigitaj en Eŭrazio.

Kelkaj specioj kaj iliaj kultivaroj estas uzataj kiel ornamplantoj, ekzemple Ipomopsis aggregata, Cobaea scandens, Phlox- kaj Polemonium-kultivaroj. Nur ĉe malmultaj la medicina efiko estas konataj, aliaj uzeblecoj por la homo preskaŭ ne ekzistas ^[4].

La familio Polemoniaceae estis unuafoje publikigita en la jaro 1789 fare de Antoine Laurent de Jussieu, sub la nomo „Polemonia“, en Genera Plantarum, 136. Tipogenro estas Polemonium L.. Ekzistas ankoraŭ nur unu sinonimo por Polemoniaceae JUSS. estas Cobaeaceae D.DON. Molekulgenetikaj esploroj montras, ke la familio de la Polemoniacoj nur estas monofila, kiam la taksonoj de la iamaj Cobaeaceae estis enordigitaj. Dum longa tempo la familio estis engrupigita en propra ordo Polemonialoj aŭ en Solanaloj, sed hodiaŭ ĝi estas en la ordo Erikaloj. Ene de la Erikaloj la Polemoniacoj plej parencas al Fouquieriaceae.

La familio de la Polemoniacoj (Polemoniaceae) estas dividita laŭ PRATHER ET AL. 2000 en du kaj nun en tri subfamilio kaj ĉirkaŭ 18 ĝis 25 genroj ^[5]. Al la familio apartenas ĉirkaŭ 350 bis 385 specioj:

• Acanthogilioideae J.M.PORTER & L.A.JOHNSON: nur unu genro:
  • Acanthogilia A.G.DAY & MORAN: nur unu specio:
    • Acanthogilia gloriosa (BRANDEGEE) A. DAY & R. C. MORAN: el Malsupra Kalifornio.

• Cobaeoideae ARNOTT: la baza kromosomnombro estas plej ofte n = 15, 26, 27. Kun kvar genroj kaj 34 specioj en la Neotropiso:
  • Bonplandia CAV.: kun nur unu specio^[6]:
    • Bonplandia geminiflora CAV.: en Meksikio.
  • Cantua J.JUSS. EX LAM.: kun 12 specioj^[6]; estas arbustoj en la Andoj, inter ili:
    • Cantua bŭifolia J.JUSS. EX LAM., (Qantu, Kantuta)
  • Cobaea CAV.; kun ĉirkaŭ 18 specioj en tropika A Ameriko^[6], inter ili:
    • grimpanta kobeo (Cobaea scandens CAV.).
  • Huthia BRAND: kun du ĝis du specioj,sed ankaŭ al Cantua J.JUSS. EX LAM.^[6] .

• Polemonioideae ARNOTT: La baza kromosomonombro estas plej ofte n = 7 aŭ 9, malofte n = 6 aŭ 8. Kun 13 ĝis 22 gernroj kaj ĉirkaŭ 350 specioj:
  • Aliciella BRAND (kelkfoje al Gilia Ruiz & Pav.): kun ĉirkaŭ 20 specioj; el okcidenta Nordameriko. ^[7]
  • Allophyllum (NUTT.) A.D.GRANT & V.E.GRANT: la nur du unujaraj specioj kreskas en la montaroj de la okcidenta Usono.
  • Collomia NUTT.: kun ĉirkaŭ 13 specioj, el Norda aŭ suda Ameriko^[6]; ekzemple:
    • Großblumige Leimsaat (Collomia grandiflora DOUGLAS EX LINDL.)
  • Eriastrum WOOTON & STANDL.: ĉirkaŭ 14 specioj; ĝis unu multjara specio ĉiuj estas unujaraj kaj kreskas en sekaj regionoj de la okcidenta Usono ^[6].
  • Gilia RUIZ & PAV. s.str.: kun ĉirkaŭ 39 specioj; el Nordameriko^[6].
  • Giliastrum (BRAND) RYDB. (kelkfoje al Gilia Ruiz & Pav.): ĉirkaŭ naŭ specioj; el Nord- kaj Mezameriko ^[6].
  • Gymnosteris GREENE: ĉirkaŭ du specioj; el okcidenta Usono^[6].
  • Ipomopsis MICHX.: ĉirkaŭ 29 specioj; krom unu sudamerika specio, ĉiuj en Nordameriko. ^[8]
  • Langloisia GREENE (inklude Loeseliastrum (BRAND) TIMBROOK); tri specioj; el la sekaj regionoj de la okcidenta Nordameriko^[6]
  • Lathrocasis L.A.JOHNSON (kelkfoje en Gilia RUIZ & PAV.): kun nur unu specio:
    • Lathrocasis tenerrima (A.GRAY) L.A.Johnson; nur en okcidenta Nordameriko^[6]
  • Leptodactylon HOOK. & ARN. (ankaŭ al Linanthus Benth. ); kun du aŭ pliaj specioj
  • Linanthus Benth.: kun ĉirkaŭ 35 specioj (inklude de Leptodactylon HOOK. & ARN. ĉirkaŭ 55 specioj^[6]) ^[9]
  • Loeselia L.: ĉirkaŭ 3-14 specioj; el Kalifornio ĝis Venezuelo^[6].
  • Maculigilia V.E.Grant: kun nur unu specio (kelkfoje en Gilia Ruiz & Pav. aŭ Linanthus BENTH.)
    • Maculigilia maculata (PARISH) V.E.GRANT; el Kalifornio.
  • Microsteris Greene (ofte ankaŭ al Phlox L.): kun 2 aŭ pliaj specioj
  • Navarretia RUIZ & PAV.: ĉirkaŭ 30 specioj;el la okcidenta Nordameriko, en Ĉilio kaj Argentino^[6]
  • Flokso aŭ Phlox L.: kun ĉirkaŭ 67 ĝis 70 specioj; el Nordameriko kaj Nordazio^[6] ĝis la eŭropa Rusujo ^[10] .
  • Polemonioj (Polemonium L.): ĉirkaŭ 20 ĝis 50 specioj.
  • Saltugilia (V.E.GRANT) L.A.JOHNSON: PORTER & JOHNSON donis 2000 Gilia RUIZ & PAV. sect. Saltugilia V.E.GRANT & A.D.GRANT rangon de genro. hodiaŭ kvar specioj. ^[11]
  • Tintinabulum Rydb. (kelkfoje en Gilia RUIZ & PAV. aŭ Linanthus BENTH.): ĝis kvar specioj.

Laŭ World Flora Online kaj The Plant List (17 jun. 2020)^[1],[3], jen ĉi-sube la listo de la akceptitaj taksonoj, kaj ties Esperantaj nomoj^[12]:

*genro akceptita en TPL sed ne en WFO, kiu tamen akceptas ĝiajn speciojn.

• Die Familie der Polemoniaceae ĉe APWebsite.
• Ruizheng Fang & Dieter H. Wilkins: Polemoniaceae in der Flora of China, Volume 16, S. 326: Online.
• Verne Grant: Primary Classification and Phylogeny of the Polemoniaceae, with Comments on Molecular Cladistics, in American Journal of Botany, 85, 1998, S. 741.
• L. Alan Prather, Carolyn J. Ferguson & Robert K. Jansen: Polemoniaceae phylogeny and classification: implications of sequence data from the chloroplast gene ndhF, in American Journal of Botany, 2000, 87(9), S. 1300-1308: Online.
• J. M. Porter & Leigh A. Johnson: A phylogenetic classification of Polemoniaceae, in Aliso, 19, 2000, S. 55-91.
• Leigh A. Johnson, L. M. Chan, T. L. Weese, L. D. Busby & S. McMurry: Nuclear and cpDNA sequences combined provide strong inference of higher phylogenetic relationships in the phlox family (Polemoniaceae)., in Molecular Phylogenetics and Evolution, 48, 2008, S. 997-1012.
• Jürg Schönenberger: Comparative Floral Structure and Systematics of Fouquieriaceae and Polemoniaceae (Ericales), in International Journal of Plant Sciences, Volume 170, No. 9, 2009, S. 1132-1167.

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} Polemoniaceae ĉe World Flora Online
2. ↑ ^{2,0 2,1} polemonio en PIV ĉe vortaro.net
3. ↑ ^{3,0 3,1} Polemoniaceae ĉe The Plant List
4. ↑ [[[:Ŝablono:PFAF]] Eintrag bei Plants for a Future.]
5. ↑ Polemoniacoj en Germplasm Resources Information Network (GRIN), Agrikultura ministerio de Usono (USDA), Agrikultura esplora servo (ARS), National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Marilando.
6. ↑ ^{6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14} David John Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. A portable dictionary of plants, their classification and uses. 3. ed. Cambridge University Press 2008. ISBN 978-0-521-82071-4
7. ↑ J. M. PORTER: Aliciella, a recircumscribed genus of Polemoniaceae., in Aliso 17, 1, 1998, 23-46.
8. ↑ J. MARK PORTER, LEIGH A. JOHNSON & DIETER WILKEN: Phylogenetic Systematics of Ipomopsis (Polemoniaceae): Relationships and Divergence - Times Estimated from Chloroplast and Nuclear DNA sequences: PDF-Online. Arkivigite je 2009-09-20 per la retarkivo Wayback Machine
9. ↑ C. D. BELL & R. PATTERSON: Molecular Phylogeny of Linanthus (Polemoniaceae), in American Journal of Botany, 87(12), 2000, S. 1857-1870.
10. ↑ Polemoniacoj en Germplasm Resources Information Network (GRIN), Agrikultura ministerio de Usono (USDA), Agrikultura esplora servo (ARS), National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Marilando. elŝutita la 25an de januaro 2014
11. ↑ Leigh A. Johnson: Transfer of the Western North American Species Gilia splendens to Saltugilia (Polemoniaceae), and the taxonomic affinities of Gilia scopulorum, Gilia stellata, and Gilia yorkii., in Novon, 17, 2007, p. 193-197: PDF_Online. Arkivigite je 2008-09-08 per la retarkivo Wayback Machine
12. ↑ Listo de plantoj baza ĉe Google Sheets
13. ↑ kobeo en PIV ĉe vortaro.net
14. ↑ flokso en PIV ĉe vortaro.net

Portalo pri Biologio

• Die Familie der Polemoniaceae Arkivigite je 2006-11-01 per la retarkivo Wayback Machine kaj
• die Familie der Cobaeaceae ĉe DELTA von L. Watson & M. J. Dallwitz. Arkivigite je 2007-01-03 per la retarkivo Wayback Machine

Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri botaniko. Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).