Municipo Talsi
| municipo Talsi | ||
| latve Talsu novads | ||
| municipo | ||
 Kolkasrags, la plej norda punkto de la Kurzeme duoninsulo
| ||
|
||
| Lando |  Latvio
| |
|---|---|---|
| Historia regiono | Kuronio | |
| Ŝoseo | E22/A10 Rigo-Ventspils | |
| - Ŝoseo | P120 Talsi-Kuldīga | |
| - Ŝoseo | P128 Talsi-Jūrmala | |
| - Ŝoseo | P131 Tukums-Kolka | |
| Urboj | Talsi, Stende, Sabile, Valdemārpils | |
| Riveroj | Abava, Roja, Stende, Grīva | |
| Ĉefurbo | Talsi | |
| Plej alta punkto | Kamparkalns | |
| - alteco | 175 m s. m. | |
| Plej malalta punkto | Marbordo | |
| - alteco | 0 m s. m. | |
| Areo | 2 744 km² (274 400 ha) | |
| Loĝantaro | 35 699 (2021[1]) | |
| Denseco | 13,01 loĝ./km² | |
| Estiĝo | 2021 | |
| Horzono | EET (UTC+2) | |
| - somera tempo | EEST (UTC+3) | |
| ISO 3166-2:LV | LV-097 | |
 | ||
 | ||
 Vikimedia Komunejo: Talsi Municipality
| ||
| Retpaĝo: talsunovads.lv | ||
La distrikto > municipo Talsi (latve Talsu novads) estas distrikto en nordokcidenta Latvio. La distrikto estis kreita en 2021 en la lastaj limoj de iama distrikto Talsi (latve Talsu rajons, 1950-2009), per unuiĝo de ekzistantaj en 2009-2021 4 iamaj pli malgrandaj komunumoj (latve Talsu novads, Dundagas novads, Mērsraga novads, Rojas novads). La centro de la distrikto situas en Talsi.
Ĝiaj najbaraj distriktoj estas sudoriente distrikto Tukums, sudokcidente distrikto Kuldīga kaj okcidente distrikto Ventspils. Norde estas Balta Maro, kaj oriente Golfo de Rigo.
Historio
[redakti | redakti fonton]La loĝantito de la distrikto estas konata ekde ŝtonepoko en la 3-a jarmilo a.K. En la 9.-10.-aj jarcentoj, la teritorio de la distrikto estis loĝita ĉefe de livonoj, en la suda parto miksita kun la kuronoj. Ekde la 13-a jarcento kuronoj penetris pli profunde en la regionon de la okcidento kaj sudo, kreante miksitan loĝantaron de tero Vanema. Kiel rezulto de la invado de la krucistoj en la 13-a jarcento Vanema iĝis parto de Livonio, la suda parto de la hodiaŭa distrikto Talsi apartenis al la Livonia Ordeno, sed la nordo unue al la Diocezo de Rigo, tiam al la Diocezo de Kuronia. Post la kolapso de Livonio, la antaŭa parto de la ordeno estis parto de Duklando Kuronio kaj Zemgalio, sed parto de la diocezo venis al aŭtonoma distrikto Piltene. La evoluo de la areo estis interrompita per la Dua Nordia Milito (1655-1660) kaj la posta pesto. La areo estis malbone difektita kaj la ekonomio kolapsis. La rezultinta Granda Nordia Milito (1700-1721) kaŭzis eĉ pli da damaĝo; En 1710, nur 10 loĝantoj restis en Talsi. En 1795 la regiono inkludita en la Rusia Imperio, en 1797 - en la Rusia provinco Kuronio (Kurlando). Dum la Unua Mondmilito la teritorio estis okupita de Germanio ekde la mezo de 1915. En 1918 la distrikto estis inkludita en la Respubliko de Latvio.
Geografio
[redakti | redakti fonton]La plej granda parto de la distrikto situas en la norda parto de la Orienta Kuronia altebenaĵo (latve Austrumkurzemes augstiene). Marborde - Marborda malaltebenaĵo. Arbaroj ĉirkaŭ 55% de la teritorio, okcidente multaj marĉoj. Mineraloj - sablo kaj gruzo (Kurzeme, Vīdale), dolĉakva kalkoŝtono, dolomito, argilo, torfo. En paroĥo Valdgale estis trovita urania erco. La plej multaj el la mineralenpagoj en la distrikto ne estas evoluigitaj.
Averaĝa temperaturo: -3 - −4 °C en januaro, +16,5 - +17 °C en julio. Precipitaĵo 550–700 mm jare.[2]
La distrikto situas en la basenoj de Venta kaj pluraj marbordaj riveroj. Gravaj riveroj: Abava kun alfluanto Virbupe, Roja, Stende kun Silupe, Vidusupe, Šķēde, Dursupe, Dzedrupe, Pāce.
Grandaj lagoj estas nur parte inkluditaj en la distrikto - la norda parto de lago Engure kaj la nordorienta parto de lago Usma. El la aliaj lagoj, la plej rimarkindaj estas Sasmakas, Spāres, Laidzes, Gulbju, Pāces, Plunču, Lubezers kaj Mordanga.[3]
Loĝantaro
[redakti | redakti fonton]Distrikto Talsi havas 35 699 loĝantojn (2021) kaj la denseco estas 13 loĝantoj por kvadratkilometro.
| N# | Setlejo | Statuso | Paroĥo | Loĝantaro (2021)[4][5] |
|---|---|---|---|---|
| 1. | Talsi | Urbo | — | 9571 |
| 2. | Roja | Vilaĝo | Rojas | 2140 |
| 3. | Stende | Urbo | — | 1652 |
| 4. | Sabile | Urbo | — | 1471 |
| 5. | Dundaga | Vilaĝo | Dundagas | 1400 |
| 6. | Mērsrags | Vilaĝo | Mērsraga | 1332 |
| 7. | Valdemārpils | Urbo | — | 1269 |
| 8. | Lauciene | Vilaĝo | Laucienes | 727 |
| 9. | Pastende | Vilaĝo | Ģibuļu | 681 |
| 10. | Kolka | Vilaĝo | Kolkas | 640 |
| 11. | Laidze | Vilaĝo | Laidzes | 547 |
| 12. | Vandzene | Vilaĝo | Vandzenes | 535 |
Etna konsisto: 92% latvoj, 3% rusoj, 5% aliaj naciecoj.
Administraj unuoj
[redakti | redakti fonton]Urboj (pilsēta)
[redakti | redakti fonton]Sabiles pilsēta, Stendes pilsēta, Talsu pilsēta, Valdemārpils pilsēta.
Paroĥoj (pagasts)
[redakti | redakti fonton]Abavas pagasts, Ārlavas pagasts, Balgales pagasts, Dundagas pagasts, Ģibuļu pagasts, Īves pagasts, Kolkas pagasts, Ķūļciema pagasts, Laidzes pagasts, Laucienes pagasts, Lībagu pagasts, Lubes pagasts, Mērsraga pagasts, Rojas pagasts, Strazdes pagasts, Valdgales pagasts, Vandzenes pagasts, Virbu pagasts.
Galerio
[redakti | redakti fonton]-
Mērsrags haveno.
-
Šlītere Nacia parko.
-
Dundaga kastelo.
-
Monumento al tiuj, kiuj pereis sur la maro.
-
Maro proksime de Mērsrags.
-
Lago Engure.
-
Sabla kaj gruza ŝtonminejo "Kurzeme".
-
Akvofalo sur Veģupīte.
-
Malnova entombigo.
-
Bordo de lago Talsi
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ stat.gov.lv
- ↑ Latvijas ģeogrāfijas atlants - Latvia geografia atlaso. "Jāņa sēta", 2020
- ↑ Latvijas PSR Mazā Enciklopēdija - Latva Malgranda Enciklopedio, v. 3, p. 480.
- ↑ PMLP.gov.lv Latvijas iedzīvotāju skaits pašvaldībās (latve)
- ↑ LĢIA.gov.lv Vietvārdu datubāze 29.01.2021 (latve)