ISO 9
La ISO internacia normo ISO 9 establas sistemon por la transliterumo en latinaj karakteroj de cirilaj karakteroj konstituantaj la alfabetojn de multaj slavaj kaj ne-slavaj lingvoj.[1]
La ĉefa avantaĝo kiun ISO 9 havas pli ol aliaj konkurencaj sistemoj estas ĝia unuvokala sistemo de unu-litero-por-unu-literaj ekvivalentoj (uzante diakritojn), kiu fidele reprezentas la originalan literumadon kaj permesas inversan transliterigon, eĉ se la lingvo estas nekonata.
Antaŭaj versioj de la normo, ISO/R 9:1954, ISO/R 9:1968 kaj ISO 9:1986, estis pli strikte bazitaj sur la internacia scienca sistemo por lingvistiko (scienca transliterado), sed diskonigis por senduba transliterigo sur la vidpunkto de fonema reprezento. La eldono de 1995 anstataŭis la eldonon de 1986.[1]
ISO 9:1995, aŭ GOST 7.79[2]
[redakti | redakti fonton]La normo enhavas tri surĵetajn tabelojn: la unua kovras nuntempajn slavajn lingvojn, la dua pli malnovajn slavajn ortografiojn (ne enhavante leterojn de la unua), kaj la tria ne-slavajn lingvojn (enhavante preskaŭajn literojn de la unua). Pluraj cirilaj karakteroj enhavitaj en ISO 9 ne estas disponeblaj kiel antaŭkreitaj karakteroj en Unikodo, nek estas kelkaj el la transliterumoj; kombinaj diakriaj markoj estas uzenda en ĉi tiuj kazoj. Unikodo, aliflanke, inkludas kelkajn historiajn literojn, kiuj ne estas traktitaj en ISO 9.
La jena kombina tabelo montras karakterojn por diversaj slavaj, iranaj, latinidaj, tjurkaj, uralaj, mongolaj, kaŭkazaj, tungus-manĉuraj, prasiberiaj kaj aliaj lingvoj de la eksa Sovetunio, kiuj estas skribitaj en cirila.
| Cirila | Latina | Unikodo | Priskribo | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| А | а | A | a | ||||
| Ӓ | ӓ | Ä | ä | 00C4 |
00E4
|
a kun tremao | |
| Ӓ̄ | ӓ̄ | Ạ̈ | ạ̈ | 00C4+0323 |
00E4+0323
|
a kun tremao kaj dot subpunkto | |
| Ӑ | ӑ | Ă | ă | 0102 |
0103
|
a kun ronda hoketo | |
| А̄ | а̄ | Ā | ā | 0100 |
0101
|
a kun makrono | |
| Ӕ | ӕ | Æ | æ | 00C6 |
00E6
|
ae ligatura | |
| А́ | а́ | Á | á | 00C1 |
00E1
|
a kun dekstra korno | |
| А̊ | а̊ | Å | å | 00C5 |
00E5
|
a kun ringo | |
| Б | б | B | b | ||||
| В | в | V | v | ||||
| Г | г | G | g | ||||
| Ѓ | ѓ | Ǵ | ǵ | 01F4 |
01F5
|
g kun dekstra korno | |
| Ғ | ғ | Ġ | ġ | 0120 |
0121
|
g kun superpunkto | |
| Ҕ | ҕ | Ğ | ğ | 011E |
011F
|
g kun ronda hoketo | |
| Һ | һ | Ḥ | ḥ | 1E24 |
1E25
|
h kun subpunkto | |
| Д | д | D | d | ||||
| Ђ | ђ | Đ | đ | 0110 |
0111
|
d kun makrono | |
| Е | е | E | e | ||||
| Ӗ | ӗ | Ĕ | ĕ | 0114 |
0115
|
e kun ronda hoketo | |
| Ё | ё | Ë | ë | 00CB |
00EB
|
e kun tremao | |
| Є | є | Ê | ê | 00CA |
00EA
|
e kun ĉapelo | |
| Ж | ж | Ž | ž | 017D |
017E
|
z kun pinta hoketo | |
| Җ | җ | Ž̦ | ž̦ | 017D+0326 |
017E+0326
|
z kun pinta hoketo kaj komo[3] | |
| Ӝ | ӝ | Z̄ | z̄ | Z+0304 |
z+0304
|
z kun makrono | |
| Ӂ | ӂ | Z̆ | z̆ | Z+0306 |
z+0306
|
z kun ronda hoketo | |
| З | з | Z | z | ||||
| Ӟ | ӟ | Z̈ | z̈ | Z+0308 |
z+0308
|
z kun tremao | |
| Ӡ | ӡ | Ź | ź | 0179 |
017A
|
z kun dekstra korno | |
| Ѕ | ѕ | Ẑ | ẑ | 1E90 |
1E91
|
z kun ĉapelo | |
| И | и | I | i | ||||
| Ӣ | ӣ | Ī | ī | 012A |
012B
|
i kun makrono | |
| И́ | и́ | Í | í | 00CD |
00ED
|
i kun dekstra korno | |
| Ӥ | ӥ | Î | î | 00CE |
00EE
|
i kun ĉapelo | |
| Й | й | J | j | ||||
| І | і | Ì | ì | 00CC |
00EC
|
i kun maldekstra korno | |
| Ї | ї | Ï | ï | 00CF |
00EF
|
i kun tremao | |
| І̄ | і̄ | Ǐ | ǐ | 01CF (012C) |
01D0 (012D)
|
i kun hoketo | |
| Ј | ј | J̌ | ǰ | J+030C |
01F0
|
j kun pinta hoketo | |
| Ј̵ | ј̵ | J́ | j́ | J+0301 |
j+0301
|
j kun dekstra korno | |
| К | к | K | k | ||||
| Ќ | ќ | Ḱ | ḱ | 1E30 |
1E31
|
k kun dekstra korno | |
| Ӄ | ӄ | Ḳ | ḳ | 1E32 |
1E33
|
k kun subpunkto | |
| Ҝ | ҝ | K̂ | k̂ | K+0302 |
k+0302
|
k kun ĉapelo | |
| Ҡ | ҡ | Ǩ | ǩ | 01E8 |
01E9
|
k kun pinta hoketo | |
| Ҟ | ҟ | K̄ | k̄ | K+0304 |
k+0304
|
k kun makrono | |
| Қ | қ | K̦ | k̦ | K+0326 |
0326
|
k kun komo[3] | |
| К̨ | к̨ | K̀ | k̀ | K+0300 |
k+0300
|
k kun maldekstra korno | |
| Ԛ | ԛ | Q | q | ||||
| Л | л | L | l | ||||
| Љ | љ | L̂ | l̂ | L+0302 |
l+0302
|
l kun ĉapelo | |
| Л’ | Л’ | Ĺ | ĺ | 0139 |
013A
|
l kun dekstra korno | |
| Ԡ | ԡ | L̦ | l̦ | L+0326 |
l+0326
|
l kun komo[3] | |
| М | м | M | m | ||||
| Н | н | N | n | ||||
| Њ | њ | N̂ | n̂ | N+0302 |
n+0302
|
n kun ĉapelo | |
| Ң | ң | N̦ | n̦ | N+0326 |
n+0326
|
n kun komo[3] | |
| Ӊ | ӊ | Ṇ | ṇ | 1E46 |
1E47
|
n kun subpunkto | |
| Ҥ | ҥ | Ṅ | ṅ | 1E44 |
1E45
|
n kun superpunkto | |
| Ԋ | ԋ | Ǹ | ǹ | 01F8 |
01F9
|
n kun maldekstra korno | |
| Ԣ | ԣ | Ń | ń | 0143 |
0144
|
n kun dekstra korno | |
| Ӈ | ӈ | Ň | ň | 0147 |
0148
|
n kun pinta hoketo | |
| Н̄ | н̄ | N̄ | n̄ | N+0304 |
n+0304
|
n kun makrono | |
| О | о | O | o | ||||
| Ӧ | ӧ | Ö | ö | 00D6 |
00F6
|
o kun tremao | |
| Ө | ө | Ô | ô | 00D4 |
00F4
|
o kun ĉapelo | |
| Ӫ | ӫ | Ő | ő | 0150 |
0151
|
o kun duobla korno | |
| Ӧ̄ | о̄̈ | Ọ̈ | ọ̈ | 00D6+0323 |
00F6+0323
|
o kun tremao kaj subpunkto | |
| Ҩ | ҩ | Ò | ò | 00D2 |
00F2
|
o kun maldekstra korno | |
| О́ | о́ | Ó | ó | 00D3 |
00F3
|
o kun dekstra korno | |
| О̄ | о̄ | Ō | ō | 014C |
014D
|
o kun makrono | |
| Œ | œ | Œ | œ | 0152 |
0153
|
oe ligature | |
| П | п | P | p | ||||
| Ҧ | ҧ | Ṕ | ṕ | 1E54 |
1E55
|
p kun dekstra korno | |
| Ԥ | ԥ | P̀ | p̀ | P+0300 |
p+0300
|
p kun maldekstra korno | |
| Р | р | R | r | ||||
| С | с | S | s | ||||
| Ҫ | ҫ | Ş | ş | S+0326 |
s+0326
|
s kun komo[3] | |
| С̀ | с̀ | S̀ | s̀ | S+0300 |
s+0300
|
s kun maldekstra korno | |
| Т | т | T | t | ||||
| Ћ | ћ | Ć | ć | 0106 |
0107
|
c kun dekstra korno | |
| Ԏ | ԏ | T̀ | t̀ | T+0300 |
t+0300
|
t kun maldekstra korno | |
| Т̌ | т̌ | Ť | ť | 0164 |
0165
|
t kun pinta hoketo | |
| Ҭ | ҭ | Ț | ț | T+0326 |
0326
|
t kun komo[3] | |
| У | у | U | u | ||||
| Ӱ | ӱ | Ü | ü | 00DC |
00FC
|
u kun tremao | |
| Ӯ | ӯ | Ū | ū | 016A |
016B
|
u kun makrono | |
| Ў | ў | Ŭ | ŭ | 016C |
016D
|
u kun ronda hoketo | |
| Ӳ | ӳ | Ű | ű | 0170 |
0171
|
u kun duobla korno | |
| У́ | у́ | Ú | ú | 00DA |
00FA
|
u kun dekstra korno | |
| Ӱ̄ | ӱ̄ | Ụ̈ | ụ̈ | 00DC+0323 |
00FC+0323
|
u kun tremao kaj subpunkto | |
| Ү | ү | Ù | ù | 00D9 |
00F9
|
u kun maldekstra korno | |
| Ұ | ұ | U̇ | u̇ | U+0307 |
u+0307
|
u kun subpunkto | |
| Ӱ̄ | ӱ̄ | Ụ̄ | ụ̄ | 016A+0323 |
016B+0323
|
u kun makrono kaj subpunkto | |
| Ԝ | ԝ | W | w | ||||
| Ф | ф | F | f | ||||
| Х | х | H | h | ||||
| Ҳ | ҳ | H̦ | h̦ | H+0326 |
h+0326
|
h kun komo[3] | |
| Ц | ц | C | c | ||||
| Ҵ | ҵ | C̄ | c̄ | C+0304 |
c+0304
|
c kun makrono | |
| Џ | џ | D̂ | d̂ | D+0302 |
d+0302
|
d kun ĉapelo | |
| Ч | ч | Č | č | 010C |
010D
|
c kun pinta hoketo | |
| Ҷ | ҷ | C̦ | c̦ | C+0326 |
c+0326
|
c kun komo[3] | |
| Ӌ | ӌ | C̣ | c̣ | C+0323 |
c+0323
|
c kun subpunkto | |
| Ӵ | ӵ | C̈ | c̈ | C+0308 |
c+0308
|
c kun tremao | |
| Ҹ | ҹ | Ĉ | ĉ | 0108 |
0109
|
c kun ĉapelo | |
| Ч̀ | ч̀ | C̀ | c̀ | C+0300 |
c+0300
|
c kun maldekstra korno | |
| Ҽ | ҽ | C̆ | c̆ | C+0306 |
c+0306
|
c kun ronda hoketo | |
| Ҿ | ҿ | C̨̆ | c̨̆ | C+0328+0306 |
c+0328+0306
|
c kun komo kaj ogoneko[3] and breve | |
| Ш | ш | Š | š | 0160 |
0161
|
s kun pinta hoketo | |
| Щ | щ | Ŝ | ŝ | 015C |
015D
|
s kun ĉapelo | |
| Ъ | ъ | ʺ | 02BA
|
||||
| Ы | ы | Y | y | ||||
| Ӹ | ӹ | Ÿ | ÿ | 0178 |
00FF
|
y knu tremao | |
| Ы̄ | ы̄ | Ȳ | ȳ | 0232 |
0233
|
y kun makrono | |
| Ь | ь | ʹ | 02B9
|
||||
| Э | э | È | è | 00C8 |
00E8
|
e kun maldekstra korno | |
| Ә | ә | A̋ | a̋ | A+030B |
a+030B
|
a kun duobla korno | |
| Ӛ | ӛ | À | à | 00C0 |
00E0
|
a kun maldekstra korno | |
| Ю | ю | Û | û | 00DB |
00FB
|
u kun ĉapelo | |
| Ю̄ | ю̄ | Û̄ | û̄ | 00DB+0304 |
00FB+0304
|
u kun ĉapelo kaj makrono | |
| Я | я | Â | â | 00C2 |
00E2
|
a kun ĉapelo | |
| Ґ | ґ | G̀ | g̀ | G+0300 |
g+0300
|
g kun maldekstra korno | |
| Ѣ | ѣ | Ě | ě | 011A |
011B
|
e kun pinta hoketo | |
| Ѫ | ѫ | Ǎ | ǎ | 01CD |
01CE
|
a kun pinta hoketo | |
| Ѳ | ѳ | F̀ | f̀ | F+0300 |
f+0300
|
f kun maldekstra korno | |
| Ѵ | ѵ | Ỳ | ỳ | 1EF2 |
1EF3
|
y kun maldekstra korno | |
| Ӏ | ‡ | 2021
|
|||||
| ’ | ` | ` | |||||
| ˮ | ¨ | 00A8
|
|||||
Ekzemplo
[redakti | redakti fonton]Jen estas ekzempla transliterumado. La teksto en cirila estas la ĥoro de la Nacia Himno de la Rusia Federacio:
| Cirila | ISO 9 |
|---|---|
| Славься, Отечество наше свободное, Братских народов союз вековой, Предками данная мудрость народная! Славься, страна! Мы гордимся тобой! |
Slavʹsâ, Otečestvo naše svobodnoe, Bratskih narodov soûz vekovoj, Predkami dannaâ mudrostʹ narodnaâ! Slavʹsâ, strana! My gordimsâ toboj! |
Landaj adoptoj
[redakti | redakti fonton]La laŭvorte tradukita teksto de ISO 9 estas adoptita kiel interŝtata normo en la landoj listigitaj sube (la nacia nomado estas en krampoj). Tamen, aliaj transskriba skemoj estas ankaŭ uzataj en praktiko.
Rusio (GOST 7.79)
Armenio (GOST 7.79)
Azerbajĝano (GOST 7.79)
Belorusio (GOST 7.79–2000)[4]
Kazaĥio (GOST 7.79)
Kirgizio (GOST 7.79)
Taĝikio (GOST 7.79)
Turkmenio (GOST 7.79)
Uzbekio (GOST 7.79)
ISO 9 kaj Esperanto
[redakti | redakti fonton]Jen estas la komparo de transliterumo per ISO 9 kun Esperantigo de cirilaj fontaj vortoj.
| Cirila | ISO 9 | Esperantigo |
|---|---|---|
| Ни́жний Но́вгород | Nížnij Nóvgorod | Niĵni-Novgorodo[5] |
| Львів | L'vìv | Lvovo[5] |
| Душанбе | Dušanbe | Duŝanbo[5] |
| колхо́з | kolhóz | kolĥozo[5] |
| шрот | šrot | ŝroto[5] |
| самовар | samovar | samovaro[5] |
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]- Vikipedio:Esperantigo de rusaj nomoj en Esperanta Vikipedio
- Cirila transliterumo de Esperanto
- Internacia Organizaĵo por Normigado
- GOST
Notoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ 1,0 1,1 ISO 9:1995: Information and documentation -- Transliteration of Cyrillic characters into Latin characters -- Slavic and non-Slavic languages (angle). International Organization for Standardization.
- ↑ ГОСТ 7.79-2000: Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу. Правила транслитерации кирилловского письма латинским алфавитом (ruse). Arkivita el la originalo je 2013-06-03. Alirita 2013-07-14 . Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2013-06-03. Alirita 2013-07-14 . - aŭtentika rusa versio de ISO 9
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 3,8 ISO 5426
- ↑ "Система стандартов по информации, библиотечному и издательскому делу (СИБИД), действующих в Республике Беларусь", item 55 (Sistema standartov po informacii, bibliotečnomu i izdatel'skomu delu (SIBID), dejstvuûŝih v Respublike Belarus')
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 PIV
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Aŭtomata transliterigilo de la rusa
- CyrAcademisator Du-direkta reta transliterigo de la rusa por ALA-LC (diakrito), scientific, ISO/R 9, ISO 9, GOST 7.79B kaj aliaj. Ĝi elportas malnovajn slavajn literojn.