Bertha von Suttner

Bertha von Suttner
Nobel-premiito
Bertha von Suttner en 1906
Persona informo
Bertha von Suttner
Naskonomo	Berta Gräfin Kinsky von Wchinitz und Tettau
Naskiĝo	9-an de junio 1843 (1843-06-09) en Prago,  Aŭstra imperio
Morto	21-an de junio 1914 (1914-06-21) (71-jaraĝa) en Vieno
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Mortis per	Stomaka kancero vd
Tombo	Ĉeftombejo de Gotha vd
Lingvoj	germana vd
Ŝtataneco	Aŭstra imperio Cislajtio vd
Subskribo
Memorigilo
Familio
Dinastio	Kinsky vd
Patro	Franz Joseph Kinsky (en) vd
Patrino	Sophie Wilhelmine Koerner (en) vd
Edz(in)o	Arthur Gundaccar von Suttner (en) (1876–nekonata valoro) vd
Profesio
Alia nomo	B. Oulot, Jemand vd
Okupo	verkisto pacifisto sciencfikcia verkisto ĵurnalisto romanisto tradukisto redaktisto vd
Honorigoj Honorigoj (1905)  Nobel-premio pri paco vd
Membrecoj Membrecoj Verein der Schriftstellerinnen und Künstlerinnen Wien (en) vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Bertha von SUTTNER [BERta fon SUTne], plennome Bertha Sophia Felicita Freifrau von Suttner (naskiĝis kiel Gräfin Kinsky von Wchinitz und Tettau la 9-an de junio 1843, mortis la 21-an de junio 1914) estis aŭstra pacistino, verkistino kaj la unua virino kiu ricevis la Nobelpremion pri paco en 1905.

Bertha von Suttner naskiĝis en Prago, parton de la infanaĝo ŝi travivis en Brno kun la patrino Sofia ĉe sia zorganto, grafo Fürstenberg, en ŝia 13-a jaro ili transloĝiĝis al Vieno. Kiel juna virino ŝi laboris kiel edukistino en la familio von Suttner kaj enamiĝis al ties plej juna filo Arthur von Suttner. Sen la scio de la familianoj la paro geedziĝis en Vieno en la jaro 1875. La geedzoj dum naŭ jaroj (1876–1885) vivis en la Kaŭkazo kaj komencis vivteni sin per verkado.

Reveninte al Vieno Bertha von Suttner ekinteresiĝis pri pacifismaj temoj. En la jaro 1886 ŝi en Parizo rerenkontis la inventiston Alfred Nobel, kiun ŝi dek jarojn antaŭe ekkonis kaj kiu subtenis ŝiajn pacifismajn idealojn.

En 1887 ekestis ŝia kontraŭmilita romano Die Waffen nieder!, For la batalilojn!, kiu fariĝis la plej granda sukceso en ŝia literatura kariero. Komence pluraj eldonistoj rifuzis la eldonadon kaj nur en la jaro 1889 ĝi publikiĝis en tre malgranda eldonkvanto – kaj vendiĝis tiel bone, ke baldaŭ sekvis pliaj eldonoj kaj tradukoj al pluraj lingvoj. Ĝis nun la libro estis publikigita en 37 eldonoj, kaj tradukita al 12 lingvoj.

Inter la jaroj 1892–1899 von Suttner akiris internacian reputacion kiel redaktoro de la pacisma gazeto Die Waffen nieder!, nomata laŭ ŝia libro. En 1897 ŝi prezentis al la aŭstra imperiestro Francisko Jozefo la 1-a peticion de subskriboj instigantaj lin fondi internacian tribunalon. Ŝi ankaŭ partoprenis internacian konferencon por paco en Hago kaj en la formulado de la unua Haga traktato en 1899, sed ŝiaj altaj atendoj ne realiĝis.

En 1907 ŝi ĉeestis la Duan Pacan Konferencon en Hago, kiu diskutis diversajn aspektojn de la militaj leĝoj. Sojle de Unua Mondmilito, Suttner daŭre argumentis kontraŭ internaciaj armilaroj. En 1911 ŝi estis nomumita membro de la Konsilio-Paco de Carnegie.

En 1891 von Suttner instigis la fondon de la Österreichische Friedensgesellschaft (Aŭstra Societo de Pacamantoj), kies prezidantino ŝi fariĝis, kaj unu jaron poste ŝi fondis similan societon en Germanio. En 1905 ŝi gajnis la Nobelpremion pri paco. La 21-an de junio 1914 – mallonge antaŭ la komenco de la Unua Mondmilito – ŝi mortis en Vieno.

Nobel-premiito pri paco Alfred Hermann Fried estis la plej intima kunlaborinto de von Suttner.

”La pacifismo kaj Esperanto estas kuzoj” estis la teksto de telegramo, kiun von Suttner foje sendis al la Dresdena Esperanto-Societo.

La verko Die Waffen nieder! de von Suttner aperis ankaŭ en Esperanto sub la titolo For la batalilojn!, unue tradukita de Armand Caumont en 1914.^[1] En la antaŭparolo de la libro skribis D-ro Heinrich Arnhold ke von Suttner en 1906, gastante ĉe liaj gepatroj, rekomendis al li lernadon de Esperanto, kaj ke li havis ”la plej karajn memorojn” pro la lingvo.

Kiam la germana poeto Peter Rosegger la unuan fojon legis Die Waffen nieder!, li diris: ”Kiel la Biblio, tiu ĉi libro estas tradukota en ĉiujn lingvojn de la mondo”, kaj baldaŭ la libro komencis sian vojaĝon, tradukita en multajn naciajn lingvojn, varbanta novajn anojn por la granda ideo de la paco kaj de la interkompreno inter la popoloj.

Sur la soklo de la monumento Bertha von Suttner en la korto de la Viena Pacomuzeo videblas la titolo de la verko Die Waffen nieder! en pluraj lingvoj, interalie esperante ’For la Batalilojn!’. La monumento estis skulptita de Ingrid Rollema kaj desegnita de Guus Boudestein 2014.

Ŝiaj manuskriptoj troviĝas ĉe Peace Archives ^[2] en la biblioteko de la United Nations Library en Ĝenevo (Svislando).^[3]

Ekde 1999 ŝia portreto aperas sur la nacia flanko de la 2 eŭro aŭstraj moneroj.

• Ein schlechter Mensch (Malbona homo), München 1885
• Daniela Dormes (München), 1886
• Das Maschinenalter (Epoko de maŝinoj), 1889
• Die Waffen nieder! (esperanta traduko For la batalilojn!),^[1] 1889
• Vor dem Gewitter (Antaŭ ŝtormo), Wien 1894
• Einsam und arm (Sola kaj malriĉa), Dresden 1896
• Die Haager Friedenskonferenz (Packonferenco en Hago), Leipzig 1900
• Marthas Kinder (La infanoj de Martha, For la Batalilojn! – volumo 2, 1902)
• Franzl und Mirzl (Franzl kaj Mirzl), Leipzig 1905
• Die Entwicklung der Friedensbewegung (Evoluo de la pac-movado), Leipzig 1907
• Randglossen zur Zeitgeschichte (Marĝene pri la nuna historio), 1892–1900 kaj 1907–1914
• Rüstung und Überrüstung (Vetarmado kaj troa vetarmado), Berlino, 1909
• Der Menschheit Hochgedanken (Altpensite pri la homaro), Berlino, 1911
• Die Barbarisierung der Luft (Barbarigo de la aero), Berlino, 1912

• For la bataliloj. Trad. Armand Caumont. Eld. Ader & Borel, Dresden.

• 
  Monumento de juna von Suttner kun infanoj
• 
  Soklo de la skulpturo en Vieno kun la teksto For la batalilojn, i.a. en Esperanto
• 
  Gimnazio Bertha von Suttner sur Danubo en Vieno
• 
  Lernejoŝipo Bertha von Suttner sur Danubo

• Petr Chrdle, Sen laco por paco - vivo kaj verko de Bertha von Stuttner, KAVA-PECH, 153 paĝoj, Dobřichovice, 2019, ISBN 9788088326045
• Claus Bernet: Bertha von Suttner, en: BBKL, 24, 2005, 1435-1471, online: http://www.bbkl.de/s/s4/suttner_s_f.shtml

Trovu « Bertha von Suttner » inter la Vizaĝoj de homoj rilataj al la ideo «Internacia Lingvo»

Premiitoj de la Nobel-premio pri paco 1901–1925 1901: Henry Dunant, Frédéric Passy 1902: Élie Ducommun, Charles Gobat 1903: Randal Cremer 1904: Instituto de Internacia Juro 1905: Bertha von Suttner 1906: Theodore Roosevelt 1907: Ernesto Moneta, Louis Renault 1908: Klas Arnoldson, Fredrik Bajer 1909: A. M. F. Beernaert, Paul Estournelles de Constant 1910: Konstanta Internacia Packomitato 1911: Tobias Asser, Alfred Fried (esperantisto) 1912: Elihu Root 1913: Henri La Fontaine 1914 1915 1916 1917: Internacia Ruĝa Kruco 1918 1919: Woodrow Wilson 1920: Léon Bourgeois 1921: Hjalmar Branting, Christian Lange 1922: Fridtjof Nansen 1923 1924 1925: Austen Chamberlain, Charles Dawes 1926–1950 1926: Aristide Briand, Gustav Stresemann 1927: Ferdinand Buisson, Ludwig Quidde 1928 1929: Frank B. Kellogg 1930: Nathan Söderblom 1931: Jane Addams, Nicholas Butler 1932 1933: Norman Angell 1934: Arthur Henderson 1935: Carl von Ossietzky 1936: Carlos Saavedra Lamas 1937: Robert Cecil 1938: Internacia Ofico Nansen por Rifuĝintoj 1939 1940 1941 1942 1943 1944: Internacia Ruĝa Kruco 1945: Cordell Hull 1946: Emily Balch, John Mott 1947: Kvakeroj 1948 1949: John Boyd Orr 1950: Ralph Bunche 1951–1975 1951: Léon Jouhaux 1952: Albert Schweitzer 1953: George Marshall 1954: Ofico de UN por rifuĝintoj 1955 1956 1957: Lester B. Pearson 1958: Georges Pire 1959: Philip Noel-Baker 1960: Albert Lutuli 1961: Dag Hammarskjöld 1962: Linus Pauling 1963: Ruĝa Kruco kaj Ruĝa Krescento 1964: Martin Luther King Jr. 1965: UNICEF 1966 1967 1968: René Cassin 1969: International Labour Organization 1970: Norman Borlaug 1971: Willy Brandt 1972 1973: Lê Ðức Thọ (Li rifuzis premion) Henry Kissinger 1974: Seán MacBride, Eisaku Satō 1975: Andrej Saĥarov 1976–2000 1976: Betty Williams kaj Mairead Corrigan 1977: Amnestio Internacia 1978: Anŭar as-Sadat kaj Menaĥem Begin 1979: Patrino Teresa 1980: Adolfo Pérez Esquivel 1979: Patrino Teresa 1980: Adolfo Pérez Esquivel 1981: Alta Komisiito de Unuiĝintaj Nacioj por Rifuĝintoj 1982: Alva Myrdal, Alfonso García Robles 1983: Lech Wałęsa 1984: Desmond Tutu 1985: Internacia Asocio de Kuracistoj por la Evitado de Nuklea Milito 1986: Elie Wiesel 1987: Óscar Arias 1988: Pactrupoj de Unuiĝintaj Nacioj 1989: Tenzin Gyatso, Dalai-Lamao 1990: Miĥail Gorbaĉov 1991: Aung San Suu Kyi 1992: Rigoberta Menchú 1993: Nelson Mandela kaj Frederik Willem de Klerk 1994: Jaser Arafat, Jicĥak Rabin kaj Ŝimon Peres 1995: Joseph Rotblat kaj la Konferencoj Pugwash 1996: Carlos Filipe Ximenes Belo kaj José Ramos-Horta 1997: Internacia Kampanjo por la Malpermeso de Grundminoj kaj Jody Williams 1998: David Trimble kaj John Hume 1999: Kuracistoj sen landlimoj 2000: Kim Dae-Jung 2001–nun 2001: United Nations, Kofi Annan 2002: Jimmy Carter 2003: Ŝirin Ebadi 2004: Wangari Maathai 2005: Internacia Atomenergia Organizo kaj Mohamed ElBaradei 2006: Muhammed Yunus kaj la Gramin Banko fondita de li 2007: La Interregistara Spertularo pri Klimata Ŝanĝiĝo (IPCC) kaj Al Gore 2008: Martti Ahtisaari 2009: Barack Obama 2010: Liu Xiaobo 2011: Ellen Johnson Sirleaf, Leymah Gbowee, Tawakkol Karman 2012: Eŭropa Unio 2013: Organizaĵo por la malpermeso de kemiaj armiloj 2014: Kailash Satyarthi, Malala Yousafzai 2015: Tunisian National Dialogue Quartet 2016: Juan Manuel Santos 2017: Internacia Kampanjo por Nuklea Senarmigado (ICAN) 2018: Denis Mukwege, Nadia Murad 2019: Abiy Ahmed 2020: Monda Nutraĵa Programo (WFP) 2021: Maria Ressa kaj Dmitrij Muratov 2022: Ales Bjaljacki, Memorial kaj Centro por civilaj liberecoj 2023: Narges Mohammadi 2024: Nihon Hidankjo