Akana lingvo
La akana lingvo aŭ akanaj lingvoj estas lingvogrupo parolata en Ganao, Surinamo kaj orienta Ebur-Bordo de 19 milionoj da parolantoj. Ĝia ISO-kodo estas ak. Ekzistas Vikipedio en la tvia dialekto de akana lingvo.
Akanaj dialektoj
[redakti | redakti fonton]Ĉiuj dialektoj de akana lingvo estas reciproke kompreneblaj. Ĉeflingvoj inkluzivas:
- Akana aŭ Tvia - La plej granda grupo, parolita ĉefe en Ganao. Inkludas la Akuapemann, Asanta (Aŝantian) Bonon, kaj Akjeman dialektojn
- Fantea (Fanteoj, Mfantsoj) - Parolita en orienta marborda Ganao.
- Bronga - Parolita en okcidente centra Ganao kaj laŭ la limo de Ebur-Bordo
- Baŭla - Plejparte parolita en centra Ebur-Bordo, rilata al nzema.
- Nzema - Parolita plejparte en okcidente centra Ganao kaj orienta Ebur-Bordo
- Anjia - Parolita en orienta Ebur-Bordo
| ISO 639-1 | ISO 639-2 | ISO 639-3 | Lingvo | Angle | France |
|---|---|---|---|---|---|
| ak | aka | aka |
Akana lingvo | Akan languages | Langues akan |
| tw | twi | twi |
Tvia | Twi dialect | Twi |
| fat | fat |
Fantea | Fante language | Fanti | |
abr |
Abron | Abron language | Abron | ||
bci |
Baŭla | Baoulé language | Baoulé | ||
nzi |
Nzema | Nzema language | Nzema | ||
any |
Anjia | Anyin language | Agni |
La Bureau of Ghana Languages (Agentejo de Ganao-Lingvoj) kompilis unuigitan ortografion de 20 000 vortoj.
La adinkraj simboloj estas malnovaj ideogramoj.
La lingvo venis al Karibio kaj Sudameriko, precipe en Surinamo parolita de la Ndjukoj kaj en Jamajko de la Jamajkaj fuĝintaj sklavoj konataj kiel Kromantoj, kun la sklavoj. La posteuloj de eskapintaj sklavoj en la interno de Surinamo kaj la fuĝintaj sklavoj en Jamajko daŭre utiligas formon de tiu lingvo, inkluzive de Akan nomi kongreson, en kiuj infanoj estas nomitaj post la semajnotago en kiu ili estas naskitaj, ekz. Akwasi (por knabo) aŭ Akosuan (knabino) naskita dimanĉe. En Jamajko kaj Surinamo la araneorakontoj pri Anansi estas konataj.
Laŭ laboro farita de P K Agbedor el CASAS, Fanta (Mfantse) kaj Akana lingvo (kune konataj kiel Akanaj) apartenas al Areto 1 el la paroladoformoj de Ganao. Aretoj estas difinitaj laŭ la nivelo de reciproka kompreneblo. La Abronoj (Bono) kaj Wasa dialektoj estas konsideritaj parto de tiu areto.
Areto 1 inkluzivas:
- Akan (Niĝerio-Kongo - atlantika-Kongo - Volta Kongo - Kŭa - Nyo - Potou-Tano - Tano - Centra)
- Abronoj (Niĝerio-Kongo - atlantika-Kongo - Volta Kongo - Kŭa - Nyo - Potou-Tano - Tano - Centra - Akan)
- Wasa (Niĝerio-Kongo - atlantika-Kongo - Volta Kongo - Kŭa - Nyo - Potou-Tano - Tano - Centra - Akan).
Areto 1 povas pli bone esti nomita r-Akana (precipe Akuapem, Akyem, Fanteoj, Wasa, Bono, Asen, Akwamu, Akana lingvo, Kwahu parolita plejparte en Ganao kaj partoj de Togo) kiu ne eksplicite havas la literon "l" en ilia origina bonorda uzo. Aliflanke l-Akana, plusendas al la Akana areto konsistante el Nzema, Baŭla, kaj el aliaj dialektoj parolitaj plejparte en la Ebura Bordo, kies uzo de la litero "r" en bonorda uzokutimo estas tre malofta.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Informoj pri la Akana lingvo en la vikio de UEA esperante
- Pri Akana lingvo en Ethnologue (angle)
- Akana lingvo[rompita ligilo] ĉe Rosetta Project
- Rimedoj Arkivigite je 2008-06-02 per la retarkivo Wayback Machine por Akana lingvo
- Akana lingvo Arkivigite je 2011-04-29 per la retarkivo Wayback Machine en Gazeto pri Okcidentafrikaj lingvoj
- Akana Vortaro Arkivigite je 2008-10-13 per la retarkivo Wayback Machine kasahorow
Fonto
[redakti | redakti fonton]En tiu ĉi artikolo estas uzita maŝina traduko de WikiTrans de teksto el la artikolo Akan language en la angla Vikipedio.
