سابقه و هدف:
راناس (Prunus microcarpa C.A.M.) از خانواده Rosaceae جزء گونه های ارزشمند جنگل های نیمه خشک ناحیه ایرانو- تورانی بوده و کارکردهای اکولوژیکی فراوانی در این مناطق دارد. در دهه های اخیر تبدیل کاربری، چرای دام، آتش سوزی و برداشت میوه آن موجب تخریب رویشگاه های این گونه شده است. بنایراین، برای احیاء رویشگاهای این گونه از طریق جنگلکاری و تولید بهینه نهال آن از اهمیت زیادی برخوردار است. از آنجایی که بذر راناس، به دلیل دشوار بودن شرایط جوانه زنی در طبیعت، نرخ جوانه زنی اندکی دارد، این پژوهش، با هدف بررسی راه های شکست خواب بذر و تعیین صفات جوانه زنی بذر این گونه انجام شد. مواد و روش ها: اواخر مردادماه ۱۴۰۱، میوه های رسیده
راناس از ۱۰درختچه سالم با ویژگی های یکسان از نظر قطر و ارتفاع واقع در رویشگاه کندرق، ۳۵ کیلومتری شهرستان خلخال، جمع آوری شدند. سپس بذرهای با پوسته و بدون پوسته در ماسه مرطوب و در یخچال (دمای ۱± ۵ درجه سانتی گراد) به مدت ۰، ۳ ، ۴ و ۵ ماه در چهار تکرار۵۰ تایی در شرایط پیش تیمار لایه گذاری سرد واقع شدند. بعد از اتمام مدت لایه گذاری سرد، بذرها در اتاقک رشد با رطوبت نسبی ۶۵ درصد و دمای ۱±۲۵ درجه سانتی گراد قرار گرفتند. شمارش جوانه زنی بذرها در اتاقک رشد به صورت روزانه و در طی مدت ۶۰ روز ثبت شد. بذرهایی که جوانه زده و از بستر کاشت (ماسه استریل شده) بیرون آمدند، به عنوان بذر جوانه زده محسوب شدند. در پایان دوره آزمایش، درصد جوانه-زنی، سرعت جوانه زنی، رشد اولیه نونهال ها و شاخص بنیه تعیین شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد.یافته ها: نتایج نشان داد که اثر متقابل پیش تیمار لایه گذاری سرد × پوسته بر همه صفات جوانه زنی بذرهای
راناس در سطح یک درصد و پنج درصد معنی دار است. در شرایط طبیعی (بدون پیش تیمار سرمادهی)، بذرها در دو حالت با پوسته و بدون پوسته اساسا جوانه زنی نداشتند. طول دوره جوانه زنی ۲۵ روز طول کشید و تیمار بذرهای بدون پوسته با سرمادهی پنج ماهه، روند جوانه زنی سریع تری در مقایسه با سایر تیمار ها داشتند. بیشترین جوانه زنی (۵۰/۵۰ درصد)،
سرعت جوانه زنی (۵۸/۱ عدد در روز)، طول ریشه چه (۸۵/۲ سانتی متر) طول ساقه چه (۵۴/۳ سانتی متر) و شاخص بنیه (۳/۳۲۴) به بذرهای بدون پوسته که پنج ماه سرمادهی شده بودند تعلق داشت. البته بذرهای با پوسته و پیش تیمار لایه گذاری پنج ماه نیز از درصد جوانه زنی (۳۸ درصد) و شاخص بنیه (۵/۲۴۱) قابل قبولی برخوردار بودند. نتیجه گیری: به طور کلی، با افزایش دوره سرمادهی، هم در حالت با پوسته و هم بدون پوسته کلیه صفات مورد بررسی بذرها افزایش یافت. از یافته های این پژوهش می توان نتیجه گیری کرد اگرچه صفات جوانه زنی در بذور بدون پوسته بیشتر است، لیکن با توجه به وقت گیر و هزینه بر بودن عملیات حذف پوسته و به عبارتی دشوار بودن اجرای آن در شرایط نهالستان، پیشنهاد می-گردد برای تولید انبوه نهال، از بذرهای با پوسته و پیش تیمار لایه گذاری سرد پنج ماهه استفاده شود.