تبیین پدیده غافلگیری با استفاده ازنظریه پردازی داده بنیاد

غافلگیری پدیده­ای است که همه سیستم­ها با ماهیت­­ها و سطوح مختلف با آن مواجه می­شوند و در بسیاری از موارد می­تواند بقای آن را با مخاطره روبرو سازد. غافلگیری، حالتی شناختی است که درنتیجه وقوع رویدادهای غیرمنتظره رخ داده و به دلیل داشتن ویژگی­هایی مانند شتاب بالا و ناسازگاری شناختی، می­تواند ساز­وکار تصمیم­گیری را دچار اختلال نماید. هدف این پژوهش، ارائه الگویی برای درک پدیده غافلگیری است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش­های بنیادی با رویکرد کیفی و با استفاده ازنظریه­پردازی داده بنیاد انجام شده است. بر این اساس، ۳۵ مصاحبه عمیق با متخصصان و خبرگان در حوزه­های مختلف درزمینه چگونگی وقوع غافلگیری انجام و پس از تحلیل داده­ها؛ تعداد ۶۲۱۵ کدباز، ۲۰۰ مولفه و ۳۰ مقوله فرعی شناسایی و درنهایت با استفاده از الگوی پارادایمی نظریه­پردازی داده بنیاد، مدل سازی شدند. نتایج نشان می­دهد سه دسته مولفه­های قابلیت محور، قصد محور و محیط محور ازجمله شرایط علی تبیین­کننده پدیده غافلگیری هستند. مولفه­های فضا- زمان و بستر- سرعت جزو شرایط زمینه­ای و مولفه­های لایه­ بیرونی و عدم قطعیت نیز ازجمله شرایط مداخله­گر هستند. بر این اساس راهبردهای اصلی درک غافلگیری شامل استفاده از تفکر سیستمی در توجه به شرایط علی و به کارگیری هوشمندی راهبردی است که می­تواند به پیامدهایی ازجمله شناسایی نشانه­های ضعیف و پردازش سناریوهای مرتبط با رفتار سیستم و درنتیجه کاهش غافلگیری از رویدادهای نادر منجر شود.