بررسی وضعیت کمی و شاخص های آلودگی برخی عناصر آلاینده در خاک های سطحی، متاثر از سد باطله معدن (مطالعه موردی: معدن مس چهارگنبد)

سدهای باطله معادن به عنوان یکی از ارکان مهم و غیرقابل اجتناب هر معدن، به عنوان یکی از منابع آلوده کننده محیط زیست نواحی مجاور هر معدن محسوب می شوند که از دیدگاه زیست­محیطی توجه کمتری به آن شده است. پژوهش حاضر به منظور بررسی اثرات زیست­محیطی سد باطله معدن مس چهارگنبد سیرجان، بر تغییرات مقادیر کمی برخی آلاینده های خاک های مجاور سد باطله این معدن انجام گرفت. در این پژوهش، با توجه به موقعیت منطقه، شش نمونه رسوب از سد باطله و نه نمونه خاک سطحی برداشت و مقادیر کمی آلاینده های سرب، آنتیموان، روی، کادمیم، آرسنیک و مس اندازه گیری و شاخص های آلودگی هر عنصر (فاکتور غنی­شدگی،فاکتور زمین انباشت و فاکتور آلودگی) انجام شد و مقادیر کمی هر عنصر در خاک با استاندارد حفاظت محیط زیست مقایسه گردید. نتایج مقادیر آلاینده ها در رسوبات، نشان از غنی­شدگی قابل توجه عناصر مس و آنتیموان در نمونه های رسوبات سد باطله داشت. بر اساس مقادیر استاندارد آلایندگی خاک، به استثنا مقادیر بالای مس (۳۸-۱۲۵ میلی گرم بر کیلوگرم) و آرسنیک (۲/۷-۸/۱۷ میلی گرم بر کیلوگرم) در برخی نمونه ها، مقادیر مشاهده شده سرب، روی، کادمیم و آنتیموان در همه نمونه های خاک ، پایین تر از حد استاندارد حفاظت محیط زیست مشاهده شد. با توجه به نتایج شاخص های آلودگی خاک، دو عنصر آنتیموان و آرسنیک دارای غنی­شدگی و انباشتگی بالاتری نسبت به سایر عناصر بودند که دخالت عوامل انسان زا (سد باطله) بر مقادیر کمی این عناصر را نشان می دهد. نتایج این پژوهش نشان داد، علی رغم مقادیر بالای مس در نمونه های خاک های سطحی (با توجه به ماهیت کانسار رگه ای مس منطقه)، منطقه مجاور سد، آلوده به سایر عناصر بالقوه آلاینده نمی باشد، هرچند که غنی­شدگی دو عنصر آرسنیک (۴-۳/۱۵) و آنتیموان (۳-۹/۵) می تواند زنگ خطری جدی برای آلودگی منطقه به این عناصر در سال های آتی باشد. بر اساس نتایج بدست آمده، پیشنهاد می گردد که تغییرات آلودگی سدهای باطله به عنوان یکی از منابع آلاینده محیط زیست نواحی مجاور معادن، به صورت مستمر بررسی و تمهیدات مدیریتی مناسبی اعمال گردد.