Τήλεφος

Τήλεφος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Τήλεφος (Αρχαία Ελληνικά)
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Ιέρα Λαοδίκη της Τροίας Αργιόπη Αστυόχη
Τέκνα	Ευρύπυλος Κυπάρισσος (μυθολογία) Τάρχωνας Τυρρηνός
Γονείς	Ηρακλής[1] και Corythus και Αύγη[2][1]
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	βασιλιάς της ελληνικής μυθολογίας
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Στην Αρχαία ελληνική μυθολογία ο Τήλεφος (το όνομα του σημαίνει "λαμπρός") ήταν γιος από παράνομο έρωτα του Ηρακλέους και της Αυγής, της κόρης του βασιλιά της Τεγέας ή του τιτάνα Ιαπετού και της Τιτανίδας Θείας. Σύμφωνα με τον μύθο γεννήθηκε στην Αρκαδία και πιο συγκεκριμένα κοντά στον ποταμό Άλεο.^[3] Τον υιοθέτησε ο βασιλιάς της Μυσίας Τεύθρας που τον διαδέχθηκε ως βασιλιάς. Ο Τήλεφος τραυματίστηκε από τον Αχιλλέα την εποχή που οι Ομηρικοί Αχαιοί προχώρησαν σε εκστρατεία στην Τροία για να φέρουν πίσω την Ωραία Ελένη που είχε κλαπεί από την Αρχαία Σπάρτη και θεραπεύθηκε από τον ίδιο τον Αχιλλέα. Ο γιος του Ευρύπυλος όταν ξέσπασε ο Τρωικός Πόλεμος πολέμησε γενναία στο πλευρό των Τρώων. Η ιστορία του Τήλεφου ήταν πασίγνωστη στην Αρχαία Ελλάδα και στην Αρχαία Ρώμη σε εικονογραφίες και Τραγωδίες. Το όνομα του ήταν γνωστό και στην μυθολογία των Χετταίων όπου λατρευόταν ως ο θεός Τελιπίνου.^[4]

Μόλις γεννήθηκε, ο Τήλεφος αφέθηκε από τον παππού του Αλέο στο όρος Παρθένιο για να πεθάνει. Σώθηκε όμως με την επέμβαση των θεών: Θήλασε από ελάφι και στη συνέχεια ανατράφηκε από τους βουκόλους που τον βρήκαν.

Μόλις ο Τήλεφος ενηλικιώθηκε πήγε στη Μυσία, μετά από χρησμό που του έδωσε το Μαντείο των Δελφών. Εκεί συνάντησε τη μητέρα του Αύγη, η οποία είχε παντρευτεί τον βασιλιά Τεύθραντα μετά τη διάσωσή της από την οργή του πατέρα της. Στην αρχή την ερωτεύθηκε και ήθελε να την πάρει για γυναίκα του χωρίς να γνωρίζει ότι είναι μητέρα του, αλλά με τη θεϊκή επέμβαση αποκαλύφθηκε η συγγένεια και ο Τήλεφος τελικώς έλαβε ως σύζυγό του την κόρη του Τεύθραντα, την Ιέρα, και διαδέχθηκε έτσι τον Τεύθραντα στον θρόνο της Μυσίας. Ως γιος του Τηλέφου αναφέρεται ο Ευρύπυλος.

Στον Τρωικό Πόλεμο ο Τήλεφος ήταν σύμμαχος με τους Τρώες και τραυματίσθηκε μονομαχώντας με τον Αχιλλέα. Για τη θεραπεία της πληγής του πήγε στις Μυκήνες (βλέπε Τηλέφεια τραύματα), όπου και έγινε καλά. Κατόπιν από ευγνωμοσύνη έδωσε οδηγίες στους Αχαιούς για την κατάληψη της Τροίας.

Υπήρχε ναός του Τηλέφου στο Παρθένιο Όρος και στην Πέργαμο, ενώ η ιστορία του ενέπνευσε αρχαίους τραγικούς ποιητές και καλλιτέχνες.
Η ζωή του Τηλέφου είναι το θέμα της μικρότερης από τις δύο ζωφόρους του Βωμού της Περγάμου που εκτίθεται στο Μουσείο Περγάμου του Βερολίνου. Η κατασκευή της ζωφόρου υπολογίζεται ότι άρχισε το 165 π.Χ. Τα τμήματα της ζωφόρου βρέθηκαν διάσπαρτα στη βάση του Βωμού. Μετά από δεκαετίες μελέτης και αναστήλωσης μεταφέρθηκαν στο Βερολίνο με συμφωνία με την τότε Οθωμανική κυβέρνηση και τοποθετήθηκαν σε ένα παλαιότερο μουσείο το 1901-1908. Αργότερα μεταφέρθηκαν στο σύγχρονο μουσείο που εγκαινιάστηκε το 1930. Μεταφέρθηκαν για προστασία στη διάρκεια του Β' ΠΠ και σε διάφορα μέρη μετά τον πόλεμο. Η ζωφόρος επανατοποθετήθηκε το 1994/95.^[5]

Δεν υπάρχει αναφορά στην Ιλιάδα ή την Οδύσσεια για μάχη στο έδαφος της Μυσίας.^[6] Τα Κύπρια Έπη ωστόσο που γράφτηκαν τον 8ο αιώνα π.Χ. αναφέρουν σε ποίημα την ιστορία ότι οι Αχαιοί έφτασαν στην Μυσία επειδή την μπέρδεψαν με τον Τροία, ο Τήλεφος σκότωσε τον Θέρσανδρο αλλά τραυματίστηκε από τον Αχιλλέα. Ο Τήλεφος μετά από συμβουλή που πήρε από κάποιο όραμα ήρθε στο Άργος, με την επιστροφή του ο Αχιλλέας τον θεράπευσε από τα τραύματα με αντάλλαγμα να τους οδηγήσει στην Τροία.^[7] Ο Πίνδαρος περιγράφει την ιστορία με την οποία ο Αχιλλέας τραυμάτισε τον Τήλεφο με την φράση "ο Αχιλλέας στάθηκε στις αμπελοκαλλιέργειες της Μυσίας και τις ράντισε με το σκοτεινό αίμα του Τήλεφου".^[8] Ο καθένας από τους τρεις Τραγικούς ποιητές Αισχύλος, Σοφοκλής, Ευριπίδης έγραψαν πολλά έργα σχετικά με την ιστορία του Τήλεφου αλλά χάθηκαν όλα.^[8] Ο Ευριπίδης έγραψε Δράμα (438 π.Χ.) με το οποίο ο Τήλεφος ταξίδευσε στο Άργος για να θεραπεύσει τα τραύματα του ντυμένος ζητιάνος. Όταν αποκαλύφθηκε η βασιλική του καταγωγή συνελήφθη όμηρος από τον Τήλεφο ο γιος του Αγαμέμνονα Ορέστης με στόχο να τους πιέσει έντονα να τον θεραπεύσουν. Ο Τήλεφος συμφώνησε να οδηγήσει τους Αχαιούς στην Τροία με αντάλλαγμα να τον θεραπεύσουν από τα τραύματα του Αχιλλέα.^[9] Η αιχμαλωσία του Ορέστη από τον Τήλεφο απεικονίζεται σε ένα Ερυθρόμορφο αγγείο που κατασκευάστηκε στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ.^[10] Η σκηνή απεικονίζει την απαγωγή του Ορέστη όπως την περιγράφει παλιότερη ιστορία του Αισχύλου.^[11] Ένας Ετρουσκικός πίνακας το 2ο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και ένα ανάγλυφο του 1ου αιώνα π.Χ. από το Ερκολάνο που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης απεικονίζουν την θεραπεία του Τήλεφου από τον Αχιλλέα με το δόρυ του.^[12][13] Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος περιγράφει τον 1ο αιώνα μ.Χ. άγνωστο παλιότερο πίνακα που απεικονίζει τον Αχιλλέα να θεραπεύει τον Τήλεφο ρίχνοντας στην πληγή την σκουριά του βέλους του.^[10] Μια παρόμοια απεικόνιση δημιούργησε τον 5ο αιώνα π.Χ. ο Αθηναίος καλλιτέχνης Παρράσιος ο Εφέσιος.^[14] Τα πρώτα λογοτεχνικά κείμενα που σχετίζονται με την θεραπεία του Τήλεφου από το βέλος του Αχιλλέα έγραψαν τον 1ο αιώνα π.Χ. οι Ρωμαίοι συγγραφείς Προπέρτιος και Οβίδιος.^[10]

Η Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου περιγράφει αναλυτικά την ιστορία με πληροφορίες που στηρίχτηκαν στα Κύπρια Έπη.^[10] Ο Τήλεφος θανάτωσε πολλούς Αχαιούς όπως τον Θέρσανδρο αλλά όταν βρέθηκε στις αμπελοκαλλιέργειες έπεσε στην παγίδα και τραυματίστηκε από τον Αχιλλέα. Ο Απόλλων έδωσε συμβουλή στον Τήλεφο "ο μόνος ικανός να τον θεραπεύσει θα είναι ο ίδιος που τον τραυμάτισε". Ο Τήλεφος κατέφυγε στο Άργος και προσφέρθηκε να τους οδηγήσει ο ίδιος στην Τροία, σε αντάλλαγμα θα τον θεράπευε ο Αχιλλέας με την σκόνη του βέλους του, κατόπιν έδειξε στους Αχαιούς τον δρόμο. Ακούγεται ότι όταν βρέθηκε στα αμπέλια τον έριξε στην παγίδα του Αχιλλέα ο Διόνυσος, ήταν εξοργισμένος μαζί του επειδή δεν έκανε τις προσφορές που του είχε υποσχεθεί. Ο Τήμενος υποσχέθηκε επιπλέον ότι όχι μόνο θα βοηθήσει τους Αχαιούς να πάνε στην Τροία αλλά δεν θα πολεμήσει ούτε ο ίδιος στο πλευρό των Τρώων.^[10] Ο Ρωμαίος Υγίνος στηρίχθηκε στις τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη και τόνισε επίσης το γεγονός με την φράση "ο Απόλλων του έδωσε συμβουλή ότι θα τον θεραπεύσει μόνο ο άνθρωπος που τον τραυμάτισε".^[10][15] Ο Τήλεφος σύμφωνα με τον Υγίνο μετέβη στο Άργος, με συμβουλή της Κλυταιμνήστρας πήρε όμηρο τον μικρό Ορέστη και απείλησε τους Αχαιούς ότι θα τον σκοτώσει αν δεν ζητήσουν από τον Αχιλλέα να τον θεραπεύσει. Οι Αχαιοί δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά επειδή είχαν πάρει και οι ίδιοι χρησμό ότι μόνο ο Τήλεφος θα μπορούσε να τους οδηγήσει στην Τροία. Ο Αχιλλέας δήλωσε αδυναμία επειδή δεν είχε ιατρικές γνώσεις, ο Οδυσσέας του εξήγησε ότι δεν θα τον θεραπεύσει ο ίδιος αλλά η σκόνη του βέλους που τον τραυμάτισε κάτι που έγινε. Οι Αχαιοί ζήτησαν κατόπιν από τον Τήλεφο την συμμετοχή του στην πολιορκία της Τροίας αλλά τους εξήγησε ότι ήταν αδύνατο αυτό επειδή η σύζυγος του Λαοδίκη ήταν κόρη του βασιλιά Πριάμου, το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να τους οδηγήσει.^[16]

H αρχαιότερη αναφορά για τον Τήλεφο βρίσκεται στην Οδύσσεια που έγραψε ο Όμηρος, καταγράφει τον γιο του Ευρύπυλο που πέθανε στην Τροία.^[17] Δεν υπάρχει καμιά αναφορά στην Οδύσσεια για το όνομα της μητέρας του αλλά οι υπόλοιπες πηγές συμφωνούν ότι ήταν η Αστυόχη αδελφή του Πριάμου.^[18] Ο Ευρύπυλος είχε μιά μεγάλη στρατιωτική δύναμη από Μυσούς που την εποχή που ξέσπασε ο Τρωικός Πόλεμος βρέθηκε στο πλευρό των Τρώων.^[19] Ο Ευρύπυλος ήταν γενναίος πολεμιστής, σκότωσε πολλούς αντιπάλους όπως ο Μαχάων, ο Νιρέας αλλά βρήκε και ο ίδιος τον θάνατο από τον γιο του Αχιλλέα Νεοπτόλεμο.^[17][20][21] Η ειρωνεία είναι ότι τον σκότωσε με το ίδιο σπαθί με το οποίο ο πατέρας του Αχιλλέας τον τραυμάτισε και τον θεράπευσε, την ιστορία περιγράφει ο Σοφοκλής στην τραγωδία του Ευρύπυλος.^[22] Ο Μαύρος Σέρβιος Ονοράτος καταγράφει ότι ο Ευρύπυλος είχε έναν γιο τον Γρύνειο που έγινε βασιλιάς της Μυσίας, έγινε επώνυμος στο Γρύνειον και ίδρυσε την Πέργαμο.^[23]

Σε τρεις άλλες συζύγους του Τήλεφου δεν αναφέρονται παιδιά, μία από αυτές όπως καταγράφει ο Γάιος Ιούλιος Υγίνος ήταν η Λαοδίκη της Τροίας κόρη του Πριάμου. ^[15] Ο Διόδωρος Σικελιώτης γράφει ότι παντρεύτηκε την Αγριόπη, κόρη του Τεύθραντα.^[24] Ο Φλάβιος Φιλόστρατος καταγράφει άλλη μία σύζυγο του την Ίερα, οδηγούσε ένα σύνταγμα γυναικών Μυσών ιππέων, σκοτώθηκε σε μάχη από τον Νιρέα.^[25] Η Αμαζόνα Ίερα που οδήγησε τις γυναίκες ιππείς της Μυσίας παριστάνεται τον 2ο αιώνα π.Χ. στην Ζώνη του Τήλεφου στον Βωμό της Περγάμου.^[26] Άλλα τρια παιδιά του Τήλεφου είναι συνδεδεμένα με Ιταλικούς μύθους.^[27] Ο Λυκόφρων ο Χαλκιδεύς στο έργο του Αλεξάνδρα καταγράφει σαν γιους του τους θρυλικούς ιδρυτές της Ετρουσκικής Δωδεκάπολης: Τάρχωνας και Τυρρηνός.^[28] Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς καταγράφει επίσης τον Τυρρηνό σαν γιο του Τήλεφου. ^[29] Δεν υπάρχει καμιά αναφορά για το όνομα της μητέρας τους αλλά θεωρείται δεδομένο ότι ήταν η Ίερα.^[30] Ο Πλούταρχος τέλος αναφέρει ότι είχε μια κόρη την Ρώμα από τον οποίον πήρε το όνομα της η πόλη της Ρώμης.^[31]

• Ο αστεροειδής 5264 Τήλεφος (5264 Telephus) της Τρωικής Ομάδας, που ανακαλύφθηκε το 1991, πήρε το όνομά του από τον ήρωα αυτό.

• Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969
• Aelian. On Animals, Volume I: Books 1-5. Translated by A. F. Scholfield. Loeb Classical Library No. 446. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1958.
• Aeschylus, The Eumenides in Aeschylus, with an English translation by Herbert Weir Smyth, Ph. D. in two volumes. Vol 2. Cambridge, Massachusetts. Harvard University Press. 1926.
• Apollodorus, Apollodorus, The Library, with an English Translation by Sir James George Frazer, F.B.A., F.R.S. in 2 Volumes. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1921.
• Aristophanes, Acharnians, in Acharnians. Knights. Edited and translated by Jeffrey Henderson. Loeb Classical Library No. 178. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1998.
• Aristophanes, Women at the Thesmophoria in Birds. Lysistrata. Women at the Thesmophoria. Edited and translated by Jeffrey Henderson. Loeb Classical Library No. 179. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2000.
• Aristotle, Poetics in Aristotle in 23 Volumes, Vol. 23, translated by W.H. Fyfe. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1932.
• Athenaeus, The Deipnosophists or Banquet of the Learned of Athenaeus, translated by C.D. Yonge, London 1854, 3 volumes. Internet Archive
• Bauchhenss-Thüriedl, Christa, "Auge" in Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae (LIMC) III.1 Artemis Verlag, Zürich and Munich, 1981.
• Collard, Christopher and Martin Cropp (2008a), Euripides Fragments: Aegeus–Meleanger, Loeb Classical Library No. 504. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2008.
• Collard, Christopher and Martin Cropp (2008b), Euripides Fragments: Oedipus-Chrysippus: Other Fragments, Loeb Classical Library No. 506. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2008.
• Deiss, Joseph Jay, Herculaneum, Italy's Buried Treasure, Getty Publications, 1989.
• Dictys Cretensis, The Trojan War. The Chronicles of Dictys of Crete and Dares the Phrygian, translated by R. M. Frazer (Jr.). Indiana University Press. 1966.
• Dignas, Beate, "Rituals and the Construction of Identy in Atallid Pergamon" in Historical and Religious Memory in the Ancient World, editors Beate Dignas, R. R. R. Smith, OUP Oxford, 2012.
• Diodorus Siculus, Diodorus Siculus: The Library of History. Translated by C. H. Oldfather. Twelve volumes. Loeb Classical Library. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. 1989.
• Dionysius of Halicarnassus. Roman Antiquities, Volume I: Books 1-2. Translated by Earnest Cary. Loeb Classical Library No. 319. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1937.
• Dowden, Ken, "Telling the Mythology: From Hesiod to the Fifth Century" in A Companion to Greek Mythology, edited by Ken Dowden and Niall Livingstone. Wiley-Blackwell; 1 edition (January 28, 2014).
• Dreyfus, Renée, "Introduction" in Pergamon: The Telephos Frieze from the Great Altar, Volume 1, Renée Dreyfus and Ellen Schraudolph, editors, Fine Arts Museums of San Francisco, 1996.
• Fowler, R. L. (2000), Early Greek Mythography: Volume 1: Text and Introduction, Oxford University Press, 2000.
• Fowler, R. L. (2013), Early Greek Mythography: Volume 2: Commentary, Oxford University Press, 2013.
• Fullerton, Mark D., Greek Sculpture, John Wiley & Sons, 2016. =
• Gantz, Timothy, Early Greek Myth: A Guide to Literary and Artistic Sources, Johns Hopkins University Press, 1996.
• Garagin, M., P. Woodruff, Early Greek Political thought from Homer to the Sophists, Cambridge 1995.
• Goldberg, Sander M., Gesine Manuwald, Fragmentary Republican Latin, Volume II: Ennius, Dramatic Fragments. Minor Works, Edited and translated by Sander M. Goldberg, Gesine Manuwald. Loeb Classical Library No. 537. Cambridge, MA: Harvard University Press, 2018.
• Grenfell, Bernard P., Arthur S, Hunt, The Oxyrhynchus Papyri Part XI, London, Egypt Exploration Fund, 1915.
• Grimal, Pierre, The Dictionary of Classical Mythology, Wiley-Blackwell, 1996.
• Hard, Robin, The Routledge Handbook of Greek Mythology: Based on H.J. Rose's "Handbook of Greek Mythology", Psychology Press, 2004.
• Heres, Huberta, "The Myth of Telephos in Pergamon" in Pergamon: The Telephos Frieze from the Great Altar, Volume 2, Renée Dreyfus and Ellen Schraudolph, editors, Fine Arts Museums of San Francisco, 1996.
• Heres, Huberta, Matthias Strauss, "Telephos" in Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae (LIMC) VII.1 Artemis Verlag, Zürich and Munich, 1994.
• Herodotus; Histories, A. D. Godley (translator), Cambridge: Harvard University Press, 1920.
• Homer, The Iliad with an English Translation by A.T. Murray, Ph.D. in two volumes. Cambridge, Massachusetts., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1924.
• Homer, The Odyssey with an English Translation by A.T. Murray, PH.D. in two volumes. Cambridge, Massachusetts., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1919.
• Horace. Odes and Epodes. Edited and translated by Niall Rudd. Loeb Classical Library No. 33. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2004.
• Huys, Marc, The Tale of the Hero Who Was Exposed at Birth in Euripidean Tragedy: A Study of Motifs, Cornell University Press (December 1995).
• Hyginus, Gaius Julius, Fabulae in Apollodorus' Library and Hyginus' Fabulae: Two Handbooks of Greek Mythology, Translated, with Introductions by R. Scott Smith and Stephen M. Trzaskoma, Hackett Publishing Company, 2007.
• Jebb, Richard Claverhouse, W. G. Headlam, A. C. Pearson, The Fragments of Sophocles, Cambridge University Press, 2010 (first published 1917).
• Jouanna, Jacques, Sophocles: A Study of His Theater in Its Political and Social Context, translated by Steven Rendall, Princeton University Press, 2018.
• Kerényi, Carl, The Heroes of the Greeks, Thames and Hudson, London, 1959.
• Knight, Richard Payne, The symbolical language of ancient art and mythology, Kessinger Publishing, 1892
• Kotlinska-Toma, Agnieszka, Hellenistic Tragedy: Texts, Translations and a Critical Survey, Bloomsbury Publishing, 2014.
• Lloyd-Jones, Hugh, Sophocles: Fragments, Edited and translated by Hugh Lloyd-Jones, Loeb Classical Library No. 483. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1996.
• Kästner, Volker, "The Architecture of the Great Altar and the Telephos Frieze" in Pergamon: The Telephos Frieze from the Great Altar, Volume 2, Renée Dreyfus and Ellen Schraudolph, editors, Fine Arts Museums of San Francisco, 1996.
• Leutsch, Ernst Ludvig von, and Friedrich Wilhelm Schneidewin (editors), Corpus Paroemiographorum Graecorum, Volume 1, Vandenhoeck et Ruprecht, 1839. Internet Archive
• Lycophron, Alexandra (or Cassandra) in Callimachus and Lycophron with an English translation by A. W. Mair; Aratus, with an English translation by G. R. Mair, London: W. Heinemann, New York: G. P. Putnam 1921. Internet Archive
• Margoliouth, David Samuel, The Poetics of Aristotle, Hodder and Stoughton, London, New York, Toronto, 1911.
• Most, G.W., Hesiod: The Shield, Catalogue of Women, Other Fragments, Loeb Classical Library, No. 503, Cambridge, Massachusetts, 2007.
• Ovid, Tristia. Ex Ponto. Translated by A. L. Wheeler. Revised by G. P. Goold. Loeb Classical Library NO. 151. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1924.
• Ovid, Ibis in Art of Love. Cosmetics. Remedies for Love. Ibis. Walnut-tree. Sea Fishing. Consolation. Translated by J. H. Mozley. Revised by G. P. Goold. Loeb Classical Library No. 232, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1929. Online version at Harvard University Press.
• Ovid. Metamorphoses, Volume II: Books 9-15. Translated by Frank Justus Miller. Revised by G. P. Goold. Loeb Classical Library No. 43. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1916.
• Page, Denys Lionel, Sir, Select Papyri, Volume III: Poetry. Translated by Denys L. Page. Loeb Classical Library No. 360. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1941.
• Parada, Carlos, Genealogical Guide to Greek Mythology, Jonsered, Paul Åströms Förlag, 1993.
• Paton, W. R. (ed.), Greek Anthology, Volume I: Book 1: Christian Epigrams. Book 2: Description of the Statues in the Gymnasium of Zeuxippus. Book 3: Epigrams in the Temple of Apollonis at Cyzicus. Book 4: Prefaces to the Various Anthologies. Book 5: Erotic Epigrams. Translated by W. R. Paton. Revised by Michael A. Tueller. Loeb Classical Library No. 67. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2014. Online version at Harvard University Press.
• Pausanias, Pausanias Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1918.
• Pentadius, De Fortuna (On Fortune) in Minor Latin Poets, Volume II: Florus. Hadrian. Nemesianus. Reposianus. Tiberianus. Dicta Catonis. Phoenix. Avianus. Rutilius Namatianus. Others. Translated by J. Wight Duff, Arnold M. Duff. Loeb Classical Library No. 434. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1934, 1935 revised.
• Philostratus, On Heroes, editors Jennifer K. Berenson MacLean, Ellen Bradshaw Aitken, BRILL, 2003, ISBN 9789004127012. Online version at Harvard University Center for Hellenic Studies
• Pindar, Odes, Diane Arnson Svarlien. 1990.
• Platter, Aristophanes and the Carnival of Genres, JHU Press, 2007.
• Pliny the Elder, Natural History, Volume VII: Books 24-27. Translated W. H. S. Jones, A. C. Andrews. Loeb Classical Library No. 393. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1956.
• Pliny the Elder, Natural History, Volume IX: Books 33-35. Translated by H. Rackham. Loeb Classical Library No. 394. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1952.
• Plutarch, Romulus in Lives, Volume I: Theseus and Romulus. Lycurgus and Numa. Solon and Publicola. Translated by Bernadotte Perrin. Loeb Classical Library No. 46. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1914.
• Post, Chandler Rathfon, "The Dramatic Art of Sophocles as Revealed by Fragments of Lost Plays" in Harvard Studies in Classical Philology, Volume 33, Harvard University Press, 1922.
• Proclus, The Epic Cycle, translated by Gregory Nagy, revised by Eugenia Lao, Harvard University's Center for Hellenic Studies, Washington DC, November 2, 2020.
• Propertius, Elegies Edited and translated by G. P. Goold. Loeb Classical Library 18. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1990.
• Quintus Smyrnaeus, Quintus Smyrnaeus: The Fall of Troy, Translator: A.S. Way; Harvard University Press, Cambridge MA, 1913. Internet Archive
• Rosivach, Vincent J., When a Young Man Falls in Love: The Sexual Exploitation of Women in New Comedy, Psychology Press, 1998.
• Schraudolph, Ellen, "Catalogue" in Pergamon: The Telephos Frieze from the Great Altar, Volume 1, Renée Dreyfus and Ellen Schraudolph, editors, Fine Arts Museums of San Francisco, 1996.
• Seneca, Troades, in Seneca's Tragedies. With an English translation by Frank Justus Miller. Vol. I, Harvard University Press 1938. Internet Archive
• Servius, Commentary on the Eclogues of Vergil, Georgius Thilo, Ed. 1881. Online version at the Perseus Digital Library (Latin).
• Sommerstein, Alan H., Aeschylus: Fragments. Edited and translated by Alan H. Sommerstein. Loeb Classical Library No. 505. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2009.
• Stewart, Andrew, "Telephos/Telepinu and Dionysos: A Distant Light on an Ancient Myth" in Pergamon: The Telephos Frieze from the Great Altar, Volume 2, Renée Dreyfus and Ellen Schraudolph, editors, Fine Arts Museums of San Francisco, 1996.
• Strabo, Geography, translated by Horace Leonard Jones; Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. (1924).
• Warmington, E. H., Remains of Old Latin, Volume II: Livius Andronicus. Naevius. Pacuvius. Accius. Translated by E. H. Warmington. Loeb Classical Library No. 314. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1936.
• Webster, Thomas Bertram Lonsdale, The Tragedies of Euripides, Methuen & Co, 1967.
• West, M. L. (2003), Greek Epic Fragments: From the Seventh to the Fifth Centuries BC. Edited and translated by Martin L. West. Loeb Classical Library No. 497. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 2003.
• Winnington-Ingram, Reginald Pepy, Sophocles: An Interpretation, Cambridge University Press, 1980.
• Wright, Matthew, The Lost Plays of Greek Tragedy (Volume 1): Neglected Authors, Bloomsbury Publishing, 2016.