Maśica Serbska

Maśica Serbska jo wědomnostne a kulturne serbske towaristwo, kótarež jo myslone za źěło w cełej Łužycy.

Južo w 18. stolěśu jo dało procowanja za wuchowanje a zběranje serbskich pismow na pśikład wót J. B. Rezaka (prjatkaŕ we serbskej cerkwi w Chóśebuzu) a fararja Petra Poniche z Budyšyna. Wobstatki su se pśepówdali studentskemu zjadnośenjeju „Sorabia”. Te su se znicyli pśez drugu swětowu wójnu. Něźi wót 1920 ako 1929 jo eksistěrowało „Wendenarchiv” ze sedłom w Budyšynje. To jo było pótajmny archiw ze statnym zběranim pókładow wót dokumentow a žrědłow wó Serbach. Pokład eksistěrujo hyšći źinsa.

1847 jo se załožyło zjadnośeństwo za wudaśe wót serbskich knigłow a casopisow: Maćica Serbska w Budyšynje ze sedłom w Budyšynje. To jo źinsa górnoserbske wótźělenje Maśice Serbskeje.

Dolnoserbske wótźělenje jo se załožowało 1880 w Chóśebuzu ze sedłom w Chóśebuzu dla póstarka wót pólskego pšawiznika A. Parczewskego ze zgromadnym źěłom wót Heinricha Jordana (wucabnik w Popojcach) a Kita Šwjele (wucabnik a kantor w Skjarbošcu).

Prědny pśedsedaŕ Maśice Serbskeje jo był Jan Bjedrich Tešnaŕ (1829-1898). Cłonki slěźe wó rěcywěźe, literariskich stawiznach, ludowěźe a demografiji Serbow. Maśica Serbska jo pśedstajała organizatoriski centrum za dolnoserbskich Serbow, kótarež su wobgrozyju wót germanizaciji a wutamanja. Teke cłonki su pódpěrali studěrujucych Serbow a su zběrali zawóstanki cłonkow zjadnośenja ako kulturne pokłady.

W lěśe 1880 jo wudała Maśica Serbska prědnu Serbsku Pratyju a wót 1880 až do 1925 58 knigłow a casopisow. Wjeliki wuznam jo měł casopis „Bramborski Casnik”. Wusokosć cełkownego nakłada jo wucyniła někak 70.000 eksemplarow.

W załožeńskich lětach jo měła Maśica Serbska 191 cłonkow (150 Dolnołužycanarjow, 41 Górnołužycanarjow). 1905 towaristwo jo měło južo 206 cłonki (165 Dolnołužycanarjow, 41 Górnołužycanarjow). Socialne zestajenje cłonkow Maśice Serbskeje (108 burow, 6 rucnikarjow, 5 gmejnskich zastupnikow a 3 samostatne luźe) pokazujo, až wěcej luźi jo było luźe z burskeje warsty a rozjasnijo procowanje burow na organizatoriske zjadnośenje, dokulaž njejo dało specialne serbske burske zjadnośenje w dolnoserbskej Łužycy.

W lěśe 1904 filologiske wótźělenje Maśice Serbskeje jo se załožowało wót Heinricha Jordana. Pśedsedaŕ jo był Kito Šwjela. Cłonki su se zmakali kuždy mjasec a su wobradowali wšykno, co jo pótrjefiło serbsku rěc. Nadawk na zachopjeńku jo był slěźenje a pótom cłonki wótźělenja su dejali wědu wó serbskich stawiznach a kulturach do luda wunjasć. Togodla jo organizěrowała Maśica Serbska zarědowanje ze serbskeju muziku a poeziju a źiwadłowymi graśami a wšakimi pśednoskami w serbskich jsach a městach. Tak serbske narodne cuśe jo se pósrědniło, luźe su se rozwjaselili a su se powucyli. Prědny wustup jo był na 29. septemberje 1905 w Chóśebuzu z wjelikim serbskim koncertom pśi góźbje slobranego jubileuma Maśice Serbskeje. Šwjela jo wustup pśigótował. Wón jo cesćił wšyknych cłonkow, kenž su pśisłušali Maśicy wót zachopjeńka.

Pśez darow wót serbskich staśanow a wukrajnych pśijaśelow jo se natwarił Serbski Dom w Budyšynje. 1904 jo był swěźeń wuswěśenja. Serbski Dom jo słužył ako muzeum, archiw, biblioteka a galerija. Maśica Serbska jo wužyła Serbski Dom, na pśikład cłonki su tam wugótowali swěźenje.

1930 jo se swěśiło 50lětne wobstaśe Maśice Serbskeje we Wětošowje. Na jubileju jo se wobźěliło 25.000 luźi ze serbskich jsow Dolneje Łužyce. W toś tom casu jo Maśica Serbska se w nimskej rěcy ako „Verein sorbischer Buchfreunde” pomjeniła.

W casu fašizma w Nimskej wót 1933 až do 1945 nacionalsocialisty su zakazali 1937 wšykne zjawne aktiwnosći Maśice Serbskeje. 1941 jo se zamóženje zebrało a towaristwo jo musało se rozpušćiś. Biblioteka w ludowej bance w Chóśebuzu jo se schowała w Depsku. Ale nacije su serbsku biblioteku w lěśe 1943 wuslěźili a znicyli. Serbski dom w Budyšynje jo se znicył cełycki 1945 pśi wójowanjach.

Pó wojnje jo Maśica Serbska statkowanje na fachowem pólu rěcywědy a stawiznow pókšacowała. Na wukazowanje sowjetskeje wušyny w Nimskej demokratiskej republice Maśica Serbska jo musała samostatnosć spušćiś a Domowinje pśistupiś.

Pó politiskem zawrośenju 1990 cłonki su wopytali towaristwo zasej wótžywiś. 1993 jo se Maśica Serbska nowo załožyła w Dolnej Łužycy. Prědny pśedsedaŕ jo był Měto Pernak z Barlinja až do lěta 2006. Statut wót 1993 póstajijo, až Maśica Serbska jo dolnoserbske wótźělenje Maśice Serbskeje.

Pśi góźbje „850 lět Chośebuz” jo Maśica Serbska kolokwium z temu „To serbske w Chośebuzu-něga a źinsa” a ze zgromadnym źěłom z Bramborskeju uniwersitu a Dolnoserbskim gymnaziumom forum k aktualnym problemam serbskego žywjenja w Dolnej Łužycy pśiwjadła.

Pśedsedaŕ Maśice Serbskeje za lěta 2008-2010 jo dr. Pětš Šurman, won jo historikaŕ ze Serbskego instituta. W pśedsedarstwje jo teke Antje Kellowa, ceptaŕka Dolnoserbskego gymnaziuma.

Cłonki Maśice Serbskeje gronje, až nejwažnjejšy nadawk towaristwa jo zběraś, rozšyrjaś a dalej daś wědu wó Serbach a jich stawiznach, rěcy a kulturje. Dalšne nadawki su w interneśe w dolnoserbskej rěcy wó Maśicem towaristwje informěrowaś, źěło Dolnoserbskeje rěcneje komisije aktiwěrowaś a wabiś nowych, wósebnje młodych cłonkow. Maśica Serbska organizěrujo restawrěrowanje pomnikow a planujo nowe pomniki wó serbskich kulturnych stawiznach. Na pśikład ma Tšupc něnto pomnik za Mollerusa a Kórjeń pomnik za Fabriciusa. Teke w Chóśebuzu, źož jo była Serbska ludowa banka, jo spomnjeńska tofla něnto.

Teke Maśica Serbska ma kontakty z towaristwami ako Matica Slezská, Matica moravská, Matice Slovenska, Matice Srpska a z nimskimi organizacijami.

Aktualna licba cłonkow Maśice Serbskeje jo 22.

• Maśica Serbska