Pamięć i przeszłość w Kronice polskiej Anonima tzw. Galla

Data publikacji: 31.12.2024

Kultura Słowian, 2024, Tom XX, s. 79-93

https://doi.org/10.4467/25439561KSR.24.005.20752

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Pamięć i przeszłość w Kronice polskiej Anonima tzw. Galla

Abstrakt

Treść kroniki z zasady wyraża przedmiot oddanej kronikarzowi do dyspozycji i recypowanej przez niego pamięci (łac. memoria,-ae) i nie wymaga odwoływania się do niej. Mimo to piszący w języku łacińskim kronikarze czasami przywoływali na karty swych dzieł wyrazy takie, jak np.: memoro,-are, memor,-oris, czy memoria,-ae. To niejako dodatkowe odwoływanie się do pamięci w tekście będącym sprawozdaniem właśnie z pamięci prowadzi do pytania o naturę posługiwania się przez dziejopisarza kategorią pamiętania. Anonim tzw. Gall w swoim tekście posłużył się wyrazami z rdzeniem memor- aż 49 razy.
Analiza przedmiotów Gallowej memoriae prowadzi do odkrycia tendencji pisarskich istniejących w Cronica et gesta…, pomagając uchwycić przekonania historyczne kronikarza, wniknąć w świat jego wartości. Znajdująca się w tytule Kroniki zapowiedź, iż będzie ona poświęcona czynom władców Polaków (Polonorum) została tylko połowicznie spełniona. Osoby i zdarzenia historyczne mające być, zdaniem kronikarza, szczególnie digna memoriae niemal bez wyjątku współtworzą świat łaciński, naznaczony cesarskim uniwersalizmem. Kronikarz zapowiedział również pominięcie w relacji dziejów tych, których „błąd i idolatria splugawiły”, a więc zapewne także chrześcijan obrządku cyrylo-metodiańskiego.

The content of the chronicle, as a rule, expresses the subject of the memory (in Latin memoria,- ae) placed at the chronicler’s disposal and assimilated by him, but not necessarily referred directly to. Nevertheless, chroniclers writing in Latin tended to use in their works words such as: memoro,-are; memor,-oris; or just memoria,-ae. This kind of additional reference to memory in a text that is by its nature a report precisely from memory, leads to the question of the nature of the historian’s usage of remembering. Gallus Anonymous, used words with the root memor- 49 times in his text.
The analysis of memoriae in the Gallus’ chronicle leads us to discover tendencies present in Cronica et gesta..., helping to grasp the historical beliefs of the chronicler, to penetrate the world of his values. The Chronicle’s title may seem to suggest that it is going to describe mainly the deeds of Polish rulers (Polonorum), which is only partially true. Persons and historical events, which according to the author are considered digna memoriae, co-create, almost without exception, the Latin world, marked by imperial universalism. The chronicler announced that his account would omit the history of those who were “defiled by error and idolatry”, which probably included Christians of the Cyril-Methodian rite.

Słowa kluczowe

pamięć, przeszłość, Anonim Gall, obrządek cyrylo-metodiański

memory, past, Gallus Anonymous, Cyril-Methodian rite

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Abraham W., Organizacya Kościoła w Polsce do połowy wieku XII [The Organization of the Church in Poland Until the Middle of 12th Century], Lwów, nakładem Księgarni Gubrynowicza i Schmidta, 1893.

Anonim tzw. Gall, Kronika polska [The Polish Chronicle], trans. R. Grodecki, ed. M. Plezia, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.

Banaszkiewicz J., Bolesław i Peredsława. Uwagi o uroczystości stanowienia władcy w związku z wejściem Chrobrego do Kijowa [Bolesław and Peredsława. Notes on the Ceremony of Establishing the Ruler in Connection with Chrobry’s Entry into Kiev], “Kwartalnik Historyczny” [Historical Quarterly] 1990, vol. 97, no. 3–4, pp. 3–35.

Galli Anonymi Cronica et gesta ducum sive principum Polonorum [Gallus Anonymus Chronicle and Deeds of the Dukes or Princes of the Poles], ed. K. Maleczyński, Kraków, Polska Akademia Umiejętności, 1952 (Monumenta Poloniae Historica. Series Nova, vol. 2).

Historya Bolesława III króla polskiego przez Polaka bezimiennego rytmem łacińskim napisana ok. r. 1115 [The History of Boleslaw III, King of Poland, Written in Latin Verse by an Anonymous Pole Around 1115], trans. H. Kownacki, Warszawa, Drukarnia xx. Piiarów, 1821.

Hýsek O., Vybrane kroniky tzw. zobecneneho humanizmu a jejich autori v kontextu doby [Selected Chronicles of the So-called Common Humanism and Their Authors in the Context of the Time], Brno, Masarykiana Universitas, 2013.

Kronika Marcina Galla przełożona na język polski i objaśniona przez Zygmunta Komarnickiego [The Chronicle of Marcin Gallus, Translated into Polish and Explained by Zygmunt Komarnicki], Warszawa, Drukarnia Józefa Sikorskiego, 1873.

Lanckorońska K., Studies on the Roman-Slavonic Rite in Poland, Rome, Pontificium Institutum Orientalium Studiorum, 1961.

Łowmiański H., The Slavic Rite in Poland and St. Adalbert, “Acta Poloniae Historica” 1971, vol. 24, pp. 5–21.

Milewski T., Język starocerkiewno-słowiański w średniowiecznej Polsce [The Old Church Slavonic Language in Medieval Poland], “Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze” [Academic Journals of the Jagiellonian University. Linguistic Journal] 1965, vol. 15, pp. 7–21.

Magistri Vincenti dicti Kadłubek Chronica Polonorum [Magister Vincent’s, also known as Kadlubek, Chronicle of the Poles], ed. M. Plezia, Kraków, Polska Akademia Umiejętności, 1994 (Monumenta Poloniae Historica. Series Nova, vol. 11).

Mistrza Wincentego Kronika polska [The Polish Chronicle of Master Vincent], trans. and ed. K. Abgarowicz, B. Kürbis, Warszawa, PWN, 1974.

Najdawniejsze roczniki krakowskie i kalendarz [The Oldest Annals of Cracow and Calendar], ed. Z. Kozłowska-Budkowa, Warszawa, PWN, 1978 (Monumenta Poloniae Historica, vol. 5).

Modzelewski K., Kto postrzygł Siemowita? Słowiańscy dioskurowie w micie dynastycznym Piastów [Who Did the Ritual Cutting of Siemowit’s Hair? Slavonic Dioscuri in the Dynastic Myth of the Piasts], “Kwartalnik Historyczny” [Historical Quarterly] 2017, vol. 124, no. 4, pp. 661–675.

Peisker J., Koje su vjere bili stari Sloveni prije krstenja? [What Were the Religions of the Old Slavs Before Christianity?], “Starohrvatska prosvjeta” [Old Croatian Education]1928, vol. 2, no. 1–2, pp. 55–86.

Sobieski W., Święty Stanisław a święty Piotr [Saint Stanislaus, and Saint Peter], “Ateneum. Pismo Naukowe i Literackie” [Ateneum. Scientific and Literary Magazine] April 1899, vol. 2, z. 1, pp. 49–79.

Widajewicz J., Prohor i Prokulf, najdawniejsi biskupi krakowscy [Prohor and Prokulf, the Oldest Bishops of Cracow], “Nasza Przeszłość” [Our Past] 1948, vol. 4, pp. 17–32.

Informacje

Informacje: Kultura Słowian, 2024, Tom XX, s. 79-93

DOI: https://doi.org/10.4467/25439561KSR.24.005.20752

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Pamięć i przeszłość w Kronice polskiej Anonima tzw. Galla

Angielski: Memory and the Past in the Polish Chronicle by Gallus Anonymous

Autorzy

Jarosław T. Jagiełło

https://orcid.org/0000-0002-0433-2120

Publikacja: 31.12.2024

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Jarosław T. Jagiełło (Autor) - 100%

Informacje o autorze:

Jarosław T. Jagiełło – magister historyk, niezależny badacz, w pracach podejmujący problematykę wczesnej historii Polski, odrębności w rozwoju kulturowym ziem dorzeczy Odry i Wisły w okresie IX–XI wieku oraz dziejów obrządku cyrylo-metodiańskiego na ziemiach polskich. Autor publikacji: Lechia i Lechici w „Kronice polskiej” mistrza Wincentego tzw. Kadłubka (2021), Stosunki narodowościowe i etniczne na Suwalszczyźnie i Kowieńszczyźnie w dobie kształtowania się koncepcji granic odrodzonego państwa polskiego (2020) oraz referatów wygłoszonych na konferencjach naukowych: Konflikt łacińsko-cyrylometodejski osią wczesnej historii Polski. Czy dominium Piastów do 1102 r. było państwem dwuwyznaniowym? (2024), Pamięć jako wartość w „Kronice” Anonima tzw. Galla (2024), Linia czy linie Dmowskiego? Między zasadą narodową a polityczną kreślenia granic Polski (2019).

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 104

Liczba pobrań: 64

Pamięć i przeszłość w <em>Kronice polskiej</em> Anonima tzw. Galla

Pobierz xml