Tegai
| Tegai | |
|---|---|
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | arweinydd crefyddol  |
| Priod | Caradog Freichfras |
- Erthygl am y sant yw hon. Gweler hefyd Hugh Hughes (Tegai).
Sant o Gymro oedd Tegai neu Tygái (fl. 6g). Ef yw sefydlwr traoddiadol a nawddsant plwyf Llandygái, yn Arllechwedd, Gwynedd.[1] Ceir amrysedd ynglŷn â'r ffurf gywir ar ei enw. Ceir y ddwy ffurf, Tegai a Tygái, yn yr achau. Ceir y ffurf Tegau fel enw merch (cf. Tegau Eurfron). Ni chofnodwyd ei wylmabsant.
Hanes a thraddodiad
[golygu | golygu cod]Dywed traddodiad ei fod yn fab i Ithel Hael. Ceir dwy achrestr o blant Ithel. Yn y gyntaf cyfeirir at y seintiau Tanwg, Gredifael, a Fflewyn fel plant iddo. Cysylltir yr rhain â Gwynedd. Mae'r achrestr arall yn ei wneud yn frawd i'r seintiau Fflewyn, Tecwyn, Trillo, Twrog, Llechid, a Baglan.[1]
Sefydlodd Tegai eglwys Llandegai/Llandygái, ger Bangor, mewn llecyn a elwir yn Faes Glasawg mewn hen gofnodion. Yn ôl traddodiad roedd ganddo drigfan ym Maes y Llan, gerllaw'r eglwys bresennol. Cedwir darnau o groes sy'n dwyn ei enw ac arch garreg yn yr eglwys.[1]
Ceir llecyn o'r enw Cors Dygái ym mhlwyf Llangristiolus lle bu gan y sant gell feudwy, yn ôl traddodiad.[1]