Edith Wharton

Edith Wharton
Ganwyd	Edith Newbold Jones  24 Ionawr 1862  Dinas Efrog Newydd
Bu farw	11 Awst 1937  Saint-Brice-sous-Forêt
Man preswyl	Dinas Efrog Newydd, The Mount, Castel Sainte-Claire
Dinasyddiaeth	Unol Daleithiau America
Galwedigaeth	llenor, nofelydd, bardd, cyfieithydd, rhyddieithwr, hanesydd celf
Adnabyddus am	The Mount, The Age of Innocence, The Touchstone, The House of Mirth, The Reef, The Custom of the Country, Summer, Roman Fever, The Decoration of Houses, The Greater Inclination, Crucial Instances, Old New York
Arddull	nofel ramant
Prif ddylanwad	Henry James, Vernon Lee
Tad	George Frederic Jones
Mam	Lucretia Stevens Rhinelander
Priod	Edward Robbins Wharton
Perthnasau	Mary Mason Jones
Gwobr/au	Chevalier de la Légion d'Honneur, 'Hall of Fame' Cendlaethol Menywod, Gwobr Pulitzer am Ffuglen
llofnod

Awdures Americanaidd o linach Gymreig oedd Edith Wharton neu i'w ffrindiau: Pussy Jones (24 Ionawr 1862 - 11 Awst 1937) sy'n cael ei hystyried yn nodigedig am ei gwaith fel nofelydd, bardd, cyfieithydd ac awdur rhyddiaith. Roedd o deulu cyfoethog iawn o Efrog Newydd a disgrifiodd y gymdeithas honno yn ei llyfrau. Hi oedd y fenyw gyntaf i ennill Gwobr Pulitzer am lenyddiaeth, a hynny yn 1921 a'r Hall of Fame yn 1996.^[1]

Ganed Edith Newbold Jones yn Ninas Efrog Newydd ar 24 Ionawr 1862; George Frederic Jones a Lucretia Stevens Rhinelander oedd ei rhieni. Dywedir fod y dywediad Saesneg "keeping up with the Joneses" yn wreiddiol yn cyfeirio at deulu ei thad.^[2][3]

Ganed a maged Wharton yn ystod y Rhyfel Cartref America (1861–1865); er nad yw Wharton ei hun, tra'n disgrifio bywyd ei theulu, nid yw'n crybwyll y Rhyfel - ac eithrio bod eu teithiau i Ewrop ar ôl y Rhyfel yn ganlyniad i ddibrisio arian cyfred America. O 1866 i 1872, ymwelodd y teulu Jones â Ffrainc, yr Eidal, yr Almaen a Sbaen. Yn ystod ei theithiau, daeth yr Edith ifanc yn rhugl mewn Ffrangeg, Almaeneg ac Eidaleg. Pan oedd yn naw oed, dioddefodd o dwymyn y teiffoid, a fu bron â'i lladd hi.

Bu farw yn Saint-Brice-sous-Forêt o strôc ac fe'i claddwyd yn Cimetière des Gonards.^{[4][5][6][7][8][9]}

Yn 15 oed, ymddangosodd cyhoeddodd gyfieithiad o gerdd Almaeneg "Was die Steine Erzählen" ("Yr Hyn a Ddywed y Cerrig") gan Heinrich Karl Brugsch, y talwyd iddi $50. Nid oedd ei theulu am i'w henw ymddangos mewn print gyda'r gerdd, gan nad oedd ysgrifennu yn cael ei ystyried yn alwedigaeth briodol i fenyw o gymdeithas ei chyfnod.

Ymhlith y gwaith pwysig a nodedig yr ysgrifennodd y mae: The Mount, The Age of Innocence, The Touchstone, The House of Mirth, The Reef, The Custom of the Country, Summer, Roman Fever, The Decoration of Houses, The Greater Inclination, Crucial Instances a Old New York.

Bu'n aelod o Academi Celfyddydau a Llythyrau America am rai blynyddoedd. ^[10][11]

• Dros y blynyddoedd, derbyniodd nifer o anrhydeddau, gan gynnwys: Chevalier de la Légion d'Honneur, 'Hall of Fame' Cendlaethol Menywod (1996), Gwobr Pulitzer am Ffuglen (1921)^[12][13] .

Ffynhonnell: Campbell, Donna M. "Works by Edith Wharton". Washington State University. Cyrchwyd 22 Ionawr 2018.