Akhenaten

Akhenaten
Ganwyd	Thebes
Bu farw	1336 CC  Amarna
Dinasyddiaeth	yr Hen Aifft
Blodeuodd	14 g CC
Swydd	Pharo
Tad	Amenhotep III
Mam	Tiye
Priod	Nefertiti, Kiya, The Younger Lady, Tadukhipa
Plant	Meritaten Tasherit, Ankhesenpaaten Tasherit, Setepenre, Neferneferure, Neferneferuaten Tasherit, Ankhesenamun, Meketaten, Tutankhamun, Meritaten
Llinach	Eighteenth Dynasty of Egypt

Roedd Akhenaten (yn golygu Ysbryd effeithiol yr Aten), enw gwreiddiol Amenhotep IV, yn frenin Yr Hen Aifft o'r 18fed Brenhinllin. Nid yw dyddiadau ei deyrnasiad yn hollol sicr, ond awgrymwyd 1353 CC-1336 CC neu 1351 CC - 1334 CC.

Ganed Akhenaten yn fab ieuengaf i'r brenin Amenhotep III a'i Brif Wraig, Tiye. Nid ef oedd wedi ei fwriadu i ddilyn ei dad ar yr orsedd, ond bu farw ei frawd Thutmose yn ieuanc a daeth Akhenaten i'r orsedd fel Amenhotep IV . Yn y bedwerydd flwyddyn o'i deyrnasiad, dechreuodd grefydd newydd, addoliad yr Aten, yr haul, fel prif dduw, ac yn fuan fel unig dduw. Newidiodd ei enw o "Amenhotep" ("Mae Amun yn fodlon") i Akhenaten. Yn ei bumed flwyddyn, creodd brifddinas newydd, Akhetaten ("Gorwel yr Aten"), ar y safle a adwaenir yn awr fel Amarna.

Prif wraig Akhenaten oedd Nefertiti, sy'n enwog oherwydd y cerflun ohoni sy'n awr yn Amgueddfa Berlin. Un o'i wragedd eraill oedd Kiya). Cafodd chwe merch gan Nefertiti, ac mae llawer o gerfluniau'r cyfnod yn eu dangos fel teulu. Awgrymwyd hefyd fod y ddau frenin a'i dilynodd, Smenkhkare ac wedyn Tutankhamun, yn feibion iddo gan wragedd eraill, ond nid oes sicrwydd o hyn.

Yn dilyn marwolaeth Akhenaten, symudodd y llys o Akhetaten gan adael y ddinas i adfeilio. Yn fuan yn nheyrnasiad Tutankhamun adferwyd y grefydd draddodiadol.

Akhenaten yn hieroglyffau