Jagelonowie
Jagelonowie (lët. Jogailaičiai) – wietew lëtewsczi dinastie Gedëminowiczów, jakô wëwòdzy sã òd Władisława II Jagełłë. Je to trzecô dinastiô, chtërna rządzëła w Pòlsce (w latach 1386-1572). Jagelonowie rzãdzëlë téż w Lëtewsczi (w latach 1377-1401 i 1440-1572), Czechach (w latach 1471-1526) i w Madżarsczi (w latach 1440-1444 i 1490-1526).
Jagelonowie na pòlsczim sadawiszczu
[edicëjô | editëjë zdrój]| Herb | Pòrtrét | Miono | Data ùrodzeniô | Data smiercë | Cząd panowaniô | Ùwôdżi |
|---|---|---|---|---|---|---|
 |
 |
Władisłôw II Jagełło | kòle 1362 | 1434 | 1386-1434 | Miôł dwùch sënów z òstatną, czwôrtą białką Zofią Holszańską – Władisława i Kadzmierza. W czasù jegò panowaniô bëła biôtka z Krzeżôkama pòd Grunwaldã w rokù 1410. Pòlôcë òdnioslë dobëcé. |
 |
 |
Władisłôw III Warneńczik | 1424 | 1444 | 1434-1444 Pòlskô 1440-1444 Madżarskô |
Zdżinął w biôtce z Turkama pòd Warną. Jegò cało nigdy nie bëło nalazłé. |
 |
 |
Kadzmiérz IV Jagelończik | 1427 | 1492 | 1447-1492 | Ze swòją białką miôł trzënôsce dzecy. Sztërëch sënów bëło królama (trzech w Pòlsce i jeden w Madżarsczi). Biôtkòwôł sã z Krzëżôkama w wòjnie chtërnô zwią 13-latną. Pòlôcë mielë dobëté i dostelë Gdùńsczé Pòmòrze. |
 |
 |
Jón I Òlbracht | 1459 | 1501 | 1492-1501 | Ni miôł dzecy i nie béł żeniałi. |
 |
 |
Aleksander Jagelończik | 1461 | 1506 | 1501-1506 | Rządzył na Lëtwie, pózni – pò smiercë swòjegò brata – òstôł królã Pòlsczi w rokù 1501. Ùmarł w 1506 rokù. Żeniałi béł z córką Iwana III – póna Mòskiewsczégò Ksyżëstwa. |
 |
 |
Zygmùnd I Stôri | 1467 | 1548 | 1507-1548 | Jegò białką bëła italskô ksyżënka Bona Sforza. Czasë jegò i sëna panowaniô pòzéwô sã „złotim stalatim”. Pòlskô stała sã mòcnym i znaczącym państwã. Zygmùnd Stôri òdbudowôł Zómk Królów na Wawelu w Krakòwie. Pòdpòrządkòwôł Pòlsce Krzëżôków. |
 |
 |
Zygmùnd II Agùst | 1520 | 1572 | 1530/1548-1572 | Jesz za zëcô swòjégò òjca béł téż królã. Sóm rządzył pò smiercë òjca òd rokù 1548. W 1569 rokù doszło do sparłãczeniô Lëtwë i Pòlsczi (ùniô realnô). Zygmùnd Agùst béł slédny z Jagelonów. Ni miôł sëna. |
|
|
Ana Jagelonka | 1523 | 1596 | 1575-1587
(fòrmalno do 1596) |
Ji kòrónacjô bëło w 1576. Pò prôwdze rzãdził ji slëbnik, Sztefón Batory z Sétmegardu. |
Bibliografiô
[edicëjô | editëjë zdrój]- T. Biber, M. Leszczyński, Poczet władców Polski, Poznań 1997.