ارزیابی شروط خاص قراردادهای استفاده از بازارگا ه های درواز ه بان از منظر حقوق رقابت درو ن پلتفرمی*

در بازار های دیجیتال، شاهد پیدایش بازارگاه هایی بوده ایم که قابل تشبیه به دروازه هایی هستند که برای فروش بهینه ی کالا و محتواهای دیجیتال بر بستر اینترنت، عبور از این دروازه ها اجتناب ناپذیر است و مبادی ورود به بازار پایین دست، تحت نظارت آن ها است. برخی بازارگاه های دروازه بان، علاوه بر فعالیت در بازار پلتفرمی مربوطه ، در بازار پایین دست نیز حضور مستقیم داشته و با کاربران تجاری بازارگاه، رقابت می کنند. این احتمال وجود دارد که چنین بازارگاهی با استفاده از جایگاه دروازه بانی خود، شروطی در قرارداد خود با کاربران تجاری پیش بینی کند که جریان رقابت در بازار پایین دست را به نفع خود تغییر دهد. مهم ترین نمونه های این شروط، ممنوعیت هدایت کاربران نهایی به خارج از پلتفرم، الزام به استفاده از درگاه پرداخت متعلق به بازارگاه و حق بازارگاه بر استفاده از داده های کاربران است که در عین حال که محملی برای حفاظت از منافع بازارگاه ها هستند، تحت شرایطی می توانند آثاری ضدرقابتی نیز به همراه داشته باشند. نظر به استفاده ی روزافزون کسب وکارها و مصرف کنندگان از بازارگاه هایی نظیر «دیجی کالا»، «کافه بازار»، «علی بابا» و «اسنپ فود» در ایران، این مقاله درنظر دارد تا ضمن توجه به دیدگاه ها و رویه های رقابتی نظام های پیشرو، شروط فوق را در پرتو انگاره های حقوق رقابت ایران و با توجه توامان به تضمین رقابت پذیری درون پلتفرمی و حفظ منافع مشروع مالکان بازارگاه ها، تحلیل کند. نتایج مطالعه نشان می دهد که اگرچه این ترتیبات گاه محدودکننده رقابت هستند ولی همواره نمی توان آن ها را مصداق سوءاستفاده از موقعیت مسلط دانست و صرفا تحمیل آن ها به کسب وکارهای بهره بردار که در حال رقابت مستقیم درون پلتفرمی با صاحب بازارگاه هستند، در مواردی ضدرقابتی محسوب می شود.