بررسی وابستگی عوامل اقلیمی و خیزش گردوغبار ازکانون های داخلی خوزستان

در استان خوزستان هفت کانون گردوغبار با مساحت ۳۴۳۱۵۲ هکتار شناسایی شده است که ۶۷ درصد از این سطح در حوضه جراحی واقع شده است که با وزش بادهای جنوبی و شرقی در پاییز و زمستان باعث تشکیل توده های گردوغبار می­گردد که به ویژه شهر اهواز را تحت تاثیر قرار می­ دهد. این پژوهش به منظور سنجش میزان وابستگی بروز توفان های گردوغبار با منشاء کانون های حوضه جراحی و عوامل اقلیمی این حوضه انجام شده است. در این مطالعه با استفاده از آمار عوامل اقلیمی و هم چنین فراوانی وقوع گردوغبار با منشاء کانون های داخلی، محاسبه شاخص SPI در سه بخش شمالی، مرکزی و ساحلی حوضه (شهرستان های رامهرمز، امیدیه و بندر ماهشهر) مورد بررسی قرار گرفت. روند خطی در داده ­های اقلیمی با استفاده از آزمون من – کندال بررسی شد. سپس با استفاده از هم بستگی پیرسون میزان وابستگی توفان گردوغبار به عوامل اقلیمی مشخص شد. در نهایت با استفاده از تحلیل مسیر میزان وزن بتا و یا مشارکت هر عامل در تبیین واریانس متغیر وابسته آزمون گردید. نتایج نشان داد که در بروز پدیده گردوغبار با منشاء کانون های داخلی روند خطی مثبت با شیب دو روز در ۱۰ سال مشاهده می شود و هم بستگی پیرسون معنی دار بودن وابستگی بروز گردوغبار به عوامل اقلیمی را در سطح ۱ درصد تایید کرد. نتایج تحلیل مسیر نشان می دهد که دو عامل دمای متوسط و دمای میانگین بیشینه ماهانه به صورت مستقیم و غیرمستقیم با تاثیر بر حداکثر سرعت باد بیش از ۵۰ درصد از واریانس بروز توفان های گردوغبار را تبیین می­کنند. نتیجه ماتریس هم بستگی جزئی با استفاده از کنترل تاثیر دما نشان می دهد که هیچ کدام از عوامل اقلیمی در بروز توفان گردوغبار به جز سرعت حداکثر باد معنادار نبوده است. بنابراین دمای متوسط ماهانه و دماهای حداکثر نه تنها به طور مستقیم بلکه به صورت غیرمستقیم باعث تغییر در سایر فاکتورهای اقلیمی می گردند. اما به طور کلی عوامل اقلیمی مورد بررسی حداکثر ۱۵ درصد از واریانس فراوانی بروز توفان گردوغبار را تبیین می کنند.