نقش عوامل محیطی در آرایش فضایی سکونتگاههای روستایی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز مهاباد)

در پایداری مدیریت حوزه های آبخیز، مطالعات و پژوهش­ها در زمینه عوامل محیطی اهمیت زیادی دارد. زیرا، داده های تولید شده از نتایج اینگونه پژوهش­ها، راهنمایی بسیار ارزنده در انتخاب محل های مناسب برای آرایش فضایی سکونتگاههای روستایی به­شمار می­رود. هرگونه دخالت انسان در نظام طبیعت، باید با آگاهی کامل انجام شود، در غیر این صورت، منشاء ایجاد اختلال در تعادل پدیده ها است و عملکرد پدیده های طبیعی را به­طور چشم گیری تغییر می دهد. هدف این مقاله، نقش عوامل محیطی، در آرایش فضایی سکونتگاههای روستایی، به منظور کاهش هرچه بیشتر بلایای طبیعی و جلوگیری از آسیب پذیری سکونتگاههای روستایی می باشد. روش پژوهش، علاوه بر مطالعات اسنادی و کتابخانه ای، مبتنی بر مشاهدات محلی میدانی با استفاده از فن پرسشنامه است. در این پژوهش، عوامل محیطی همچون (شیب، طبقات ارتفاعی، فاصله از گسل و زمین لغزش) به­عنوان متغیرهای مستقل و پراکنش روستاهای حوزه مورد مطالعه، به­عنوان متغیر وابسته، تعریف شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار (ILWIS) در محیط GIS و نرم افزار آماری (SPSS) بهره گیری شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که عملکرد نسبتا شدید برخی عوامل و پدیده های محیطی همچون پدیده زمین لغزش، نه تنها موجب وارد آمدن خسارات به محیط های دست­ساز انسانی شده، بلکه باعث تخریب، فرسایش و فقر محیط طبیعی در مناطق روستایی هم شده است. در این ارتباط، موقعیت کوهستانی ناحیه مورد پژوهش، تاثیر عمیقی بر این مسئله دارد. در موقعیت کوهستانی محدوده مورد مطالعه، دو عامل ارتفاع و شیب بعنوان عوامل بازدارنده و محدود کننده در مدیریت حوزه­های روستایی عمل می نمایند. نتایج حاکی است که انواع گسل ها و چین خوردگی های محلی با منشاء زمین­ساختاری، لرزش های فراوانی را باعث شده است که منطقه مورد مطالعه را با خطرپذیری روبرو کرده است.