بررسی اهمیت حلال در تخلیص آبی اجسام روغنی از دانه کلزا

گیاهان روغنی انرژی را به شکل لیپیدهای خنثی در اندامک هایی به نام اجسام روغنی (Oil Body) ذخیره میکنند. این اندامکها تری اسیل گلیسرول را تا زمان جوانه زنی در شرایط و تنشهای مختلف محیطی حفظ میکنند. در سالهای اخیر اجسام روغنی به عنوان امولسیون روغن در آب در صنایع دارویی، غذایی و آرایشی بهداشتی مورد توجه قرار گرفتهاند. همچنین این اندامکها ابزاری کارآمد در تخلیص، تثبیت و دارورسانی محصولات بیوتکنولوژی محسوب میشوند. متداولترین روش جداسازی اجسام روغنی از گیاهان استفاده از محیطهای آبی است که علیرغم تمام مزایایی که نسبت به استفاده از حلالهای آلی دارند، از بازده پایینتری برخوردار هستند. این مقاله به بررسی کارایی دو حلال بافر فسفات (۱/۰ مولار، ۵/۷= pH) و آب مقطر در استخراج آبی اجسام روغنی دانههای کلزا میپردازد. برای این منظور بذور گیاه کلزا (Brassica napus. L) از موسسه اصلاح بذر و نهال ایران تهیه گردیدند. سپس پودر کلزا در حلال‎ها به نسبت ۱ به ۱۰ (وزنی/ حجمی) به مدت ۱۲ ساعت در دمای اتاق مخلوط شدند. این مرحله ۳ بار تکرار گردید. عصاره به دست آمده در دور ۱۰ هزار g به مدت ۱۵ دقیقه در دمای ۴ درجه سانتی گراد سانتریفوژ گردید. لایه شناور با دقت برداشته شده و در بافر اولیه حل گردید و pH آن به ۵/۸ رسانده شد تا پروتئینهای تخریب شده حذف گردند. در نهایت، لایه کرمی مجددا بازیابی شده و در یک دهم حجم اولیه از بافر اوره ۹ مولار (pH=۷.۵) برای ۱۰ دقیقه ترکیب شد تا پروتئینهای غیراختصاصی از اجسام روغنی جدا گردند. اجسام روغنی تخلیص شده در زیر میکروسکوپ نوری بررسی گردیدند. براساس نتایج میکروسکوپی و ماکروسکوپی، کارایی بافر فسفات بدلیل قابلیت حفظ pH قلیایی در طی استخراج بهتر از آب مقطر بوده و ذرات روغنی استخراج شده با این بافر از پایداری بیشتری برخوردار هستند. از طرف دیگر، بافر فسفات بدلیل ایجاد فشار اسمزی و افزایش حلالیت پروتئینهای غشایی کارایی تخلیص را تا دو برابر افزایش میدهد. این نتایج بیش از پیش اهمیت حضور پروتئین های غشایی در تشکیل و تثبیت اجسام روغنی را مشخص می سازد.