Most Galata

Most Galata (Galata Köprüsü)
Most
Pogled sa Galata kule na most Galata
Država	Turska
Općina	Istanbul
Koordinate	41°1′12″N 28°58′23″E / 41.02000°N 28.97306°E / 41.02000; 28.97306
Dužina	490 m
Širina	42 m
Autor	arhitekt: Fritz Leonhardt izvođač radova: GAMB (Göncer Ayalp Engineering Co.
Stil	pokretni most
Materijal	čelik
Osnovan	1845 (prva gradnja mosta)
Datum	decembar 1994 (peta rekonstrukcija)
Vlasnik	općina Istanbul
Pristup	besplatan

Most Galata (na turskom Galata Köprüsü) je most koji se nalazi na Zlatnom rogu u Istanbulu, Turska. Od kraja 19. vijeka, naročito, most je ušao u tursku kulturu, često spominjan u književnosti, poeziji i romanima. Povezuje stari dio Istanbula (četvrti Bayazit, Fatih, Sultanahmet, Eminönü) sa četvrtima Galata, Beyoğlu, Harbiye i druge četvrti na sjeveru evropskog dijela grada Istanbula.

Prvi zapis o mostu izgrađenom preko Zlatnog roga u Istanbulu kaže da je most napravljen za vrijeme vladavine cara Justiniana u 6. vijeku, blizu područja Teodosijevih gradskih zidina u zapadnom dijelu grada.

Godine 1453., tokom opsade i pada Konstantinopolja, Osmanlijska vojska je napravila mobilni most postavljajući svoje brodove od jedne do druge strane Zlatnog roga, tako da se njihova vojska mogla prebaciti sa jedne na drugu stranu.

U periodu 1502-1503., postojali su planovi da se napravi prvi most na trenutnoj lokaciji. Sultan Bajazid II je zatražio da mu se napravi projekat mosta, a Leonardo da Vinci ga je dizajnirao koristeći tri dobro poznata geometrijska principa: parabolu, spljošteni i temeljni luk. Luk tako dizajniranog mosta iznosio je 240 m, a dizajn je predviđao širinu mosta od 24m, što bi u to vrijeme predstavljalo najduži most na svijetu, da je izgrađen. Međutim, tako ambiciozan plan nije dobio podršku sultana.

U ranom 19. vijeku, sultan Mahmud II je naredio izgradnju mosta koji se nalazio nešto dalje unutar Zlatnog roga, između naselja Azapkapı i Unkapanı. Ovaj most, poznat i kao Hayratiye (most hajrata, dobrote), otvoren je 3. septembra 1836. godine. Projekat je izveo zamjenik visokog admirala Fevzi Ahmet paša sa radnicima i opremom mornarice. Po podacima iz knjige Historija po Lutfi^[1], ovaj most je napravljen na povezanim pontonskim mostovima a bio je dug između 500 i 540 metara.

Prvi Galata most na ušću Zlatnog roga je napravljen 1845. godine od strane Valide sultanije, majke sultana Abdul Medžida I, a bio je u upotrebi 18 godina. Bio je poznat i kao Cisr-i Cedid odnosno Novi most da bi se razlikovao od ranije mosta izgrađenog nešto dublje unutar Zlatnog roga, a koji je bio poznat i kao Cisr-i Atik ili Stari most.

Na strani mosta prema naselju Karaköy, postojao je natpis u vidu strofe koju je napisao pjesnik İbrahim Şinasi u kojom kaže da je Novi most sagradio sultan Abdul Medžid I. Prvi koji je prešao preko Novog mosta bio je upravo sultan Abdul Medžid I, a prvi koji je prošao ispod mosta bio je francuski kapetan Magnan sa svojim brodom Cygne.

Prva tri dana prelaska mosta od dana svečanog otvaranja nije bilo naplate takse. Nakon toga, mostarina (poznata kao mürüriye) naplaćivana je od strane Ministarstva pomorstva. Mostarina je počela sa naplatom 25. novembra 1845. godine, u sljedećim iznosima:

• besplatno: za vojne i sudske osobe, policiju, vatrogasne i vjerske ličnosti
• 5 para: pješaci
• 10 para: nosači
• 20 para: tovarne životinje
• 100 para: konjska i volovska kola
• 3 para: prevoz za ovce, koze i druge životinje

Mostarina se naplaćivala do 31. maja 1930. godine od strane službenih lica koji su stajali u bijelim uniformama sa obje strane mosta.

Ovaj most je zamijenjen drugim drvenim mostom 1863. godine kojeg je sagradio Ethem Pertev paša po naređenju sultana Abdul Aziza tokom radova na rekonstrukciji gradske infrastrukture neposredno prije posjete Napoleona III Istanbulu.

Godine 1870. potpisan je ugovor sa francuskom firmom Forges et Chantiers de la Mediteranée za izgradnju novog trećeg mosta, međutim, zbog početka rata između Francuske i Njemačke projekat je odgođen, te je izgradnja mosta povjerena britanskoj firmi G. Wells 1872. godine. Ovaj most, završen 1875. godine, bio je dug 480 m, a širok 14 m, učvršćen na 24 pontona. Izgradnja mosta je koštala 105 hiljada zlatnih lira. Koristio se sve do 1912. godine, kada je premješten uzvodno gdje je zamijenio tada potpuno stari Cisr-i Atik most.

Četvrti Galata most je izgrađen 1912. godine od strane njemačke firme Hüttenwerk Oberhausen AG. Troškovi izgradnje iznosili su 350 hiljada tadašnjih zlatnih lira. Ovaj pontonski (plutajući) most je bio 466 m dug i 25 m širok. To je most koji je donedavno bio simbol Istanbula i koga pamte mnoge današnje generacije. Teško je oštećen požarom 1992. godine, da bi nedugo poslije toga bio demontiran i temeljito rekonstriran.

Današnji, peti, Galata most je izgradila turska građevinska firma STFA nekoliko metara dalje od mjesta gdje je stajao raniji četvrti most, između naselja Karaköy and Eminönü. Dovršen je u decembru 1994. godine. Idejni projekat i nadzor nad izgradnjom povjeren je firmi GAMB (Göncer Ayalp Mühendislik ve Müşavirlik Bürosu). Danas je most Galata pokretni most, koji je dug 490 metara sa glavnim lukom dugim 80 m. Most je širok 42 m i ima tri uzdužne trake te po jedan trotoar sa svake strane. Nedavno je ponovno vraćena tramvajska infrastruktura preko mosta što je omogućilo vožnju linije istanbulskog tramvaja od predgrađa Zeytinburnu u blizini aerodroma Atatürk do stanice Kabataş u blizini palate Dolmabahçe. Ovo je jedan od malobrojnih pokretnih mostova u svijetu preko kojeg također prelazi i elektrificirana željeznica ili tramvaj. Ostali dio mosta zauzima i područje riblje tržnice na prvom spratu ispod kolovoza, a otvorena je 2003. godine.

• Zlatni rog

Category:Galata_Bridge na Wikimedia Commonsu.

• Galata most