Sitta formosa

Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como ^NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu.

Sitta formosa
Estáu de caltenimientu
Vulnerable (IUCN)[1]
Clasificación científica
Dominiu:	Eukaryota
Reinu:	Animalia
Filu:	Chordata
Clas:	Aves
Orde:	Passeriformes
Familia:	Sittidae
Xéneru:	Sitta
Especie:	S. formosa (Blyth, 1843)
Distribución
Sinonimia
Callisitta formosa (Blyth, 1843)
Consultes
[editar datos en Wikidata]

Sitta formosa, tamién denomada Callisitta formosa^[3] ye una especie d'ave paseriforme de la familia Sittidae.

Ye un esguilador de gran tamañu, y mide 16.5 cm de llargor. Escarez de dimorfismu sexual. La so coloración o traces son peculiares: les partes cimeres son negres y azures, enllordiaes de blancu y azul claro na cabeza y alliniaes colos mesmos colores de les plumes de les ales. Les partes inferiores son color naranxa, y la llista superciliar y el gargüelu son ocres. Una llinia ocular escura irregular destaca nel so güeyu. La ecoloxía de la S. formosa nun ta dafechu descrita, pero sábese que s'alimenten de pequeños inseutos y bárabos qu'atopen nos tueros y cañes d'epífites cubiertes d'árboles na so distribución. La reproducción tien llugar ente abril y mayu; el nial construyir nel furacu d'un carbayu, rododendru, o otru árbol grande. El nial ta fechu de material vexetal y pelos onde l'ave de normal pon cuatro a seis güevos.

Anque la especie alcuéntrase na mayoría de los países qu'integren el Sureste Asiáticu, ye pocu común a lo llargo de la so distribución (la so población ye marcadamente local). Los niales de la especie predominantemente nos montes montanos nel rangu altitudinal d'ente 950 m (3120 pies) hasta casi 2300 m (7500 pies), afaciéndose un pocu l'altor cada temporada con un descensu d'alredor de 300 m (980 pies) pel hibiernu. El so aparente llocalización dientro de la so distribución esixe estimaciones rigoroses pa la so difícil población, pero'l so hábitat ta amenazáu pola deforestación y la especie paez tar en cayente. Foi clasificáu como «vulnerable» pola Xunión Internacional pal Caltenimientu de la Natura.

L'esguilador formosu tien plumaxe distintivu. Los sos partes cimeros son negres y azures, y ye de color naranxa nes partes inferiores. El pileu y el mantu cimeru son negros, con rayes de color azul claru y blancu. El escapularios, llombu y anques son azures. Les coberteras cimeres y medies son negres, finamente bordiaos con blancu, formando dos barras estreches na ala; les plumes de vuelu son de color negru y más o menos bordiaos con azul pálido. Les partes cimeres son xeneralmente de color naranxa o canela, pero la llista superciliar y el gargüelu son de color blancu y beige, y nel güeyu destacar por una irregular llinia ocular escura. So l'ala, la base blanca de les coberteres primaries oldea coles coberteras grises so la cola. El iris ye de color marrón acoloratáu o marrón escuro y el picu ye negru, pero con un tinte ablancazáu na base de la quexal inferior. Los pies son de color marrón amarellentáu, marrón-oliva o marrón verdoso.^[4]

Nun hai dimorfismu sexual.^[4] Los mozos son bien similares a los adultos, pero les rayes nel mantu son azules en llugar de blancu. Les coberteras primaries de los menores son, poro, más estrechamente alliniaos col azul, y de normal les partes inferiores son más pálides, especialmente nel pechu. Los adultos realicen una muda completa dempués de la temporada de cría, y considérase que los menores solo faen una muda parcial, na que se sustitúin un númberu variable de timoneres.^[4]

El páxaru ye grande en comparanza con otros miembros del xéneru Sitta, yá que mide alredor de 16.5 cm de llargor.^[4] L'ala plegada mide 98 a 109 mm (3/9 a 4/3 pulg) nos machos y 97 a 100 mm nes femes. La cola ye de 48 a 60 mm (1/9 a 2/4 pulg) nos machos y 52 a 56 mm nes femes. Les midíes del picu tienen aproximao 20 mm (0.79 pulg) y 24.9 mm (0.98 pulg) y nel tarsu ye 19 a 22 mm de llargor. Nun se conoz el pesu.^[4]

Les sitas constitúin un xéneru —Sitta— de pequeñes aves paseriformes de la familia Sittidae,^[5] que se caractericen poles sos ales curties y estruyíes, de forma cuadrada, con 12 plumes, coles curties, cuerpos compactos, picos apuntiaos bastante llongures y fuertes pies con garres llargues, según el so comportamientu, pol so singular forma de mover la so cabeza al baxar los tueros de los árboles. La mayoría de los esguiladores tienen partes cimeros grises o azules y una llinia negra que traviesa los güeyos.^[6][7] Sitta deriva del nome griegu antiguu pa los esguiladores (σιττη [sittē]).^[8][9] N'inglés Nuthatch («esguilador»), rexistráu primero en 1350, deriva de nut y una pallabra probablemente rellacionaos con hack, una y bones estes aves escargaten buscando les nueces que guardaron nos resquiebros de los árboles.^[10] El xéneru puede ser estremáu en siete subxéneros,^{[lower-alpha 1]} de los cualos l'esguilador formosu (S. formosa) allúgase solo en Callisitta (Bonaparte, 1850),^[11] y n'ocasiones la especie, por tanto, ye llamada Callisitta formosa.^[12]

L'esguilador formosu describióse per primer vegada en 1843 pol zoólogu británicu Edward Blyth, d'un espécime qu'esaminó en Darjeeling.^[12][13] El so parentescu con otros miembros del xéneru nun ta claru. El color azul brillante del so plumaxe suxer una comparanza col esguilador azur (S. azurea),^[3] o otres especies de sitas azulaes como l'esguilador piquirrojo (S. frontalis),^[3] l'esguilador piquigualdo (S. solangiae)^[3] y l'esguilador filipín (S. oenochlamys),^[3] pero la so distribución centrada nel Himalaya oriental, y los patrones únicos del plumaxe, ye un argumentu en contra de la hipótesis.^[4] Según el Congresu Ornitolóxicu Internacional y Alan P. Peterson, nun s'estrema subespecie dalguna.^[14][15]

En 2014, Éric Pasquet et al publicó una filoxenia basada nel exame d'ADN nuclear y mitocondrial de ventiún especies d'esguiladores.^{[lower-alpha 2]} La posición del esguilador formosu dientro del xéneru nun s'estableció con precisión, pos tien una asociación estadística muncho más inferior qu'otros nel modelu. Sicasí, nos afayos de la especie paez más cercanu evolutivamente a trés clados d'esguiladores: dos trepadores que prefieren ambientes predresos, como l'esguilador rupestre occidental (S. neumayer)^[3] y l'esguilador rupestre oriental (S. tephronota);^[3] especies del grupu europaea, ente ellos l'esguilador azul (S. europaea),^[3] l'esguilador siberianu (S. arctica),^[16] esguilador de les Naga (S. nagaensis),^[3] l'esguilador de Caxmir (S. cashmirensis),^[3] esguilador indiu (S. castanea),^[3] l'esguilador ventricastaño (S. cinnamoventris)^[3] y l'esguilador indochinu (S. neglecta);^[3] según l'esguilador del Himalaya (S. himalayensis),^[3] y, poro, l'esguilador birmanu (S. victoriae). Estos parientes cercanos son, polo xeneral, toles especies qu'anubren la entrada del so nial con folla.^[7]

Les vocalizaciones de S. formosa nun son bien conocíes, pero'l so cantar descríbese como «baxu y dulce nel tonu».^[4] El so llamáu ye típica de los esguiladores, y similar al del esguilador azul (S. europaea), pero menos estridente.^[4]

El esguiladores formosos alimentar en solitariu, en pareyes o en pequeños grupos de cuatro o cinco especímenes,^[17] anque se reparó una inusual xunta de 21 individuos nun árbol en Bután.^[18] Frecuentemente participa en bandaes mistes d'especies que s'axunten pa comer,^[17] y reparóse sobremanera alimentándose cola cutia nepalesa (Cutia nipalensis) y l'esguilador piquirrojo (S. frontalis) —otres dos especies que prefieren alimentase nos tueros de los árboles—. Otros miembros de la bandada d'alimentación encuestaos son el eurilaimo lorito (Psarisomus dalhousiae), el drongo de raquetes chicu (Dicrurus remifer), la filomena granate (Oriolus traillii) y la cimitarra cejiblanca (Pomatorhinus schisticeps).^[18]

S. formosa aliméntase dende la parte media hasta'l ápiz d'árboles altos, esplora los tueros y cañes cubiertes d'epífites (líquenes, mofos, orquídees) buscando pequeños inseutos, pero tamién prefier les cañes más esternes. En Laos, dellos especímenes foron reparaos alimentándose mientres taben posaos nes cañes mayores d'un árbol Fokienia de fueya perenne (Fokienia hodginsii) —un árbol que con frecuencia ta envolubráu en epífitas—.^[18] L'ave describióse por dellos autores como'l más cobarde de los esguiladores.^[4] De dalguna forma difier al de los demás nel so xéneru, yá que n'ocasiones repara colgándose-y pámpana abaxo mientres un tiempu enllargáu y confundir cola topografía de la so redolada. En comparanza con otros esguiladores, la especie describióse actuando «ensin apuros»,^[18] yá que picotia tueros, liquen y otres epífitas, en busca de preses.^[19] El conteníu estomacal d'exemplares chinos recoyíos consistía n'escarabayos y bárabos d'inseutos.^[18]

La reproducción de la especie nun foi bien estudiada. Nel nordeste de la India, la temporada d'apareyamientu ye d'abril a mayu. El nial asítiase fora de la tierra, ente dos y ocho metros d'altor, y con frecuencia construyir nun furacu d'un árbol (vivu o muertu) de carbayu o rododendru, o, dacuando, n'otros árboles de gran tamañu. Los niales construyir con fueyes y corteces, xuníes con pelos, frecuentemente de los aguarones de bambú. Si l'abertura del furacu ye enforma grande, se cementa con folla p'amenorgar el tamañu d'entrada. L'ave pon de normal cuatro a seis güevos blancos, pintaos con manches coloraes, y miden 20.8 mm x 15.3 mm (0.82 x 0.60 pulg).^[19]

La especie vive nos Himalayes orientales, y foi reportáu en dellos sitios esvalixaos en tol Sureste Asiáticu, nel noroeste de Vietnam y nel centru de Laos. El so área de distribución estender escontra l'oeste nel nordeste de la India, onde foi reportáu vistu cerca de Darjeeling, en Bengala Occidental, pero non dende 1933.^[18] Ta presente en Bután, y nos estaos indios de Sikkim (na ciudá de Rangpo), en Megalaya (nos montes Khasi), en Assam (nel distritu de Dima Hasao), nel sur d'Arunachal Pradesh, y en Manipur y Nagaland. La so presencia en Bangladex ye incierta pero alcuéntrase más al oeste nel norte de Myanmar, nel Estáu Chin (nos montes montanos de les llombes Chin-Arakan Yoma), la división de Sagaing, nel Estáu Kachin y nel Estáu Shan. Los datos sobre'l páxaru en Laos son erráticos, pero hai informes de avistamientos al norte de Phou Kobo, y de un gran númberu de les especies qu'enviernen nel centru del país, nel prístino ermu de Nakai-Nam Theun. Tamién hai informes de avistamientos nel sureste de la provincia china de Yunán, nel norte de Tailandia y nel noroeste de Vietnam.^[4] La so distribución residencial y de crianza envalórase que cubre 376 000 km² (145 000 milles cuadraes).^[20]

L'esguilador formosu xeneralmente habita nel interior y contorna de montes montanos siempreverdes o semiperennes, anque nel norte de Myanmar que se rexistraron anidaciones n'árboles esvalixaos en zones abiertes.^[4] Nel centru de Laos, l'ave alcuéntrase acomuñáu colos Fokienia de fueya perenne.^[20] Polo xeneral viven n'altitúes de 950 m (3120 pies) y hasta casi 2300 m (7500 pies) mientres les estaciones templaes, pero pueden migrar escontra baxo nel cambéu de temporada. Na India, por casu, la especie pasa'l branu ente 1500 m (4900 pies) y 2100 m (6900 pies), pero nun se reparó mientres l'iviernu a tan solo 335 m (1099 pies) en Sikkim y nel nordeste de Arunachal Pradesh a 460 m (1510 pies) y ente 600 m (2000 pies) y 800 m (2600 pies). En Myanmar, que se repararon a ente 975 m (3199 pies) y 1830 m (6000 pies), en China ente 350 m (1150 pies) y 1975 m (6480 pies), en Laos ente 1950 m (6400 pies) y 2000 m (6600 pies), y en Tailandia la única observación de la especie foi a un altor de 2290 m (7510 pies).^[4]

L'esguilador formosu siempres foi raru y bien local a lo llargo de la so distribución,^[18] seique por cuenta de los sos requerimientos ecolóxicos bien específicos, anque esto foi cuestionáu como non acorde cola diversidá de hábitats nos que S. formosa reparóse.^[17][18] Anque que la especie ta menos amenazada nes altes elevaciones, el so hábitat amenorgóse pola deforestación, por cuenta de la balta y desmonte de montes pa dar pasu a los humanos.^[4][18] Nel centru de Laos y el norte de Vietnam, los árboles del xéneru Fokienia, que son una fonte conocida d'alimentación y sitiu de anidación del esguilador formosu, collechar pol so altu valor comercial.^[20] Una investigación realizada en 2001 indicó una población qu'entiende 2500 a 10 000 adultos, y ente 3500 y 15 000 individuos en total; estos númberos tán en cayente. La especie foi clasificada como «vulnerable» pola Xunión Internacional pal Caltenimientu de la Natura.^[21]

• Harrap, Simon (1995) Chickadees, Tits, Nuthatches and Treecreepers, David Quinn (ilustrador) (n'inglés), Christopher Helm. ISBN 0-691-01083-8.
• Harrap, Simon (1996). Tits, Nuthatches and Treecreepers, David Quinn (ilustrador) (n'inglés), Christopher Helm. ISBN 978-0-7136-3964-3.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Sitta formosa.

Wikispecies tien un artículu sobre Sitta formosa.

• Sitta formosa y la so distribución en Avibase.
• Sistema Integráu d'Información Taxonómica. «Sitta formosa Blyth, 1843 (TSN 563034)» (inglés).
• Sitta formosa Blyth, 1843 Archiváu 2015-09-25 en Wayback Machine en Catalogue of Life (inglés).
• Ficha n'Animal Diversity Web (inglés).
• Sitta formosa Blyth, 1843 en uBio (inglés).
• Sitta formosa Blyth, 1843 y la so distribución en Oiseaux.net. (francés).
• Sitta formosa Blyth, 1843 en xeno-canto (inglés).

• Esta obra remanez de la traducción de Beautiful nuthatch de Wikipedia - inglés, concretamente d'esta versión del 29 d'avientu de 2014, espublizada polos sos editores baxo la Llicencia de documentación llibre de GNU y la Llicencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 3.0 Unported.