Papaver rhoeas

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Ababol
Ababol
Clasificación scientifica
Reino: Plantae División: Magnoliophyta (magnoliofitas) Clase: Magnoliopsida (magnoliopsidas) Orden: Papaverales (papaberals) Familia: Papaveraceae (papaveracias) Chenero: Papaver Especie: Rhoeas
Nomenclatura binomial
Papaver rhoeas

L'ababol^[1][2], babol u ababolera ^[3] (Papaver rhoeas) ye una planta dicotiledonia d'a familia d'as papaveracias. Abunda en os campos y en as márguins d'os camins, y se distingue per a color bien roya d'a suya flor.

O fitonimo ababol promana de l'arabe hispanico hababáwr(a), forma arabizata d'o latín papaver. O vocable contina encara vivo en a parla rural castellana y catalana d'influencia aragonesa (per tot l'Aragón castellanofono y catalanofono, en Navarra, Murcia y lugars d'a Catalunya nordoccidental y d'o País Valenciano). Por atra part ababol ye una faltada^[1][2] propia de l'aragonés y o castellano d'Aragón por comparanza metaforica con o consumidor d'opiacios, herencio d'un antigo uso de l'adormidera en ixas envueltas d'Al Andalus.

Atros nombres en aragonés son anchovas, catabols, escatabous y rosilla.^[4]

José Pardo Sastrón comenta que en Torrociella d'Alcanyiz ababol ye a flor y rosilla ye a hierba.^[5] A forma rosilla tien como cognato o catalán cheneral rosella, que en a parla d'o Matarranya ye ruella.

A suya flor recibe os nombres de fraire y santchuán, ^[3] que a vegadas tamién fan referencia a tota la planta.

Ye una planta anyal, d'aparencia fráchil y bonica, que ye estata fuent d'inspiración ta muitos pintors europeus y de chuegos ta los ninons, pero que os labradors consideran mala hierba, ya que infesta per tot os sembratos.

Puede producir efectos narcoticos, debitos a los alcaloides que contién. Ista caracteristica ye l'orichen probable de l'uso informal d'a parola con o significato de persona fata, d'intelichencia "adormita" u que pierde facilment l'atención.

A planta ye tipica de culturas cerealistas, espardita per buena parte d'Europa, Asia y l'America d'o Norte.