O Pueyo d'Araguás

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Iste articlo tracta sobre o municipio d'o Pueyo d'Araguás. Ta atros emplegos d'o toponimo Pueyo u Araguás se veiga O Pueyo (desambigación) u Araguás (desambigación).

O Pueyo d'Araguás El Pueyo de Araguás
Municipio d'Aragón
Entidat  • País  • Provincia  • Comarca	Municipio  Aragón  Uesca Sobrarbe
Partiu chudicial	Boltanya
Superficie	61,78 km²
Población  • Total  • Densidat	173 hab. (2013) 2,8 hab/km²
Altaria  • Meyana	697 m.
Distancia  • 121 km	enta Uesca
Alcalde	Jesus Angel Buetas Coronas
Codigo postal	22338
Patrons	Santa Engracia
Parroquial  • Diocesi  • Arcipestrau  • Parroquia	Balbastro-Monzón Sobrarbe-Ribagorza Sant Blas
Coordenadas	42°26’28’’N 0° 9’42’’E
O Pueyo d'Araguás O Pueyo d'Araguás en Aragón
Web oficial

O Pueyo d'Araguás (El Pueyo de Araguás en castellano) ye un municipio aragonés d'a provincia de Uesca y comarca de Sobrarbe.

A suya población ye de 173 habitants en una superficie de 61,78 km² y una densidat de población de 17 361,78 hab/km².

O Puyo d'Araguás se troba situau a 697 metros d'altaria sobre o ran d'a mar, a una distancia de 121 km d'a ciudat de Uesca, a capital d'a suya provincia.

Ye un municipio que brinca d'entre a valle d'a Cinca y a valle d'a Fueva, en a parte mes alta d'a cual bi tien as extensions d'o Baixo Penyas, bel lugar d'o cual pertenixen a o suyo achuntamiento. O suyo termin municipal sigue alto u baixo a muga que debuixa a Cinca per l'ueste, tenindo-be buegas con l'Aínsa-Sobrarbe (a man d'o bario de Sudiera d'a mesma villa de l'Aínsa que bi plega en o canto sud-ueste), con A Buerda mientres 3 u 4 km per l'ueste, con Puertolas per o nort-ueste, y con A Espunya tammién per o norte, en una linia recta que a priesas s'enfila per as gleras d'a Penya Montanyesa y tota a crestera d'a Sierra Ferrera que ye la muga natural d'entre es dos municipios. Per alto d'A Espelunca a muga d'o municipio baixa seguindo a linia que marcan a Penya Madrid (1982 m, punta d'a Sierra Ferrera), a lenera d'a mesma ermita y o Tozal d'A Muera (1037 m) enta la fondalada d'A Fueva, cortiando per meyas d'o Barranco d'o Plano (mesmo que baixa enta Arro), ta enfilar-se dimpués enta l'alto per as faixas d'Almozaras d'a sierra d'Arro que la han de portar enta A Pardina d'O Soto per a on que alto u baixo fa a linia dica l'Aínsa. A muga mes lierga ye, per ixo, a que tien con o municipio d'A Fueva.

O nuclio d'O Pueyo ha conservato dica os nuestros días a fesionomía regular d'un lugar sobrarbenco de fa sieglos, con prou casas tradicionals y sin de nuevas construccions, y encara prou una estructura de lugar aversato enta una sola carrera central a on que se-bi ubren as puertas d'as viviendas, mientres que per as fronteras d'a zaga no bi heba mes que puertas d'os patios u talment corrals y bordas.

Esta estructura urbanistica permetiba de defender o lugar con prou mes trazas, deixando-ne o final d'a carrera ubierto per o sud anque enchascato d'entre casas de manera que estás posible trangar-lo con una barana u puerta, y con a dentrata prencipal per baixo d'a ilesia, que con a torre plena d'aspilleras, constituyeba l'edificio mes fácil d'esfensar y asinas un bastión en a puerta d'o lugar. Os enchaques d'ixa manera de construir han remaso dica os nuestros días en a memoria oral d'os pobladors mes ancianos d'a comarca, beluns en dicen que yera "ta defender-se en tiempos de Napoleón", altros "ta cuan veniban os franceses". Probablement, os oríchens d'ixa traza constructiva son mes antigos que no a guerra contra Napoleón, y caldría millor de mirar-los d'entre es conflictos hispano-franceses d'o sieglo XVI, que condicionoron de manera efectiva a fisionomía de tantos lugars montanyeses.

Una d'as casas d'o lugar ye Casa Coronas, a mes antiga conoixita en Sobrarbe, alzata en o 1549.

A ilesia d'O Pueyo tien calendata a suya construcción en o sieglo XVI, o sieglo que, chunto con o XII, estió a epoca d'a construcción d'os mes numbrosos edificios de Sobrarbe. A ilesia ye consagrata a la Santa Cruz, d'estilo simplero, mes que construita con una vuelta interior ye una d'as ilesias mes simples d'a comarca. Tien, como altras edificacions relichiosas d'a comarca, aspilleras defensoras en a frontera suya, y as manieras constructivas con as cuals s'alzó son transicionals d'o gotico aragonés ent'o renaixentismo.

A mes singular d'as caracteristicas d'este edificio no ye si que a presencia d'un esconchurador a l'alto de tot d'o campanar, per cuentas de puesto en o suelo como a o mes gran numbro d'ilesias pirenencas que ne tienen.

A ilesia d'O Pueyo, como totas as d'o suyo municipio, pendeban d'antes mes d'o sinyorato de Sant Veturián d'Asán, o monesterio mes poderoso de Sobrarbe y de Ribagorza, que con O Pueyo achuntaba baixo d'as suyas posesions mes d'una cincuentena de lugars d'as dos comarcas, de Socastiello enta Chía.

• 3 de febrero: emprenuta d'as fogueras de Sant Blas.
• 16 d'abril: Fiesta Mayor fendo honor ta Santa Engracia. Tammién diz que se fa una romería enta l'alto enta la ermita d'a santa en o Mont d'Araguás.
• 26 de chulio, romería enta la ermita de Santa Ana.

• Lista de municipios de Uesca.
• Sierra Ferrera.
• Baixo Penyas.
• Sant Veturián d'Asán.

• Se veigan as imáchens de Commons sobre O Pueyo d'Araguás.
• (an) Estadisticas d'O Pueyo d'Araguás en AragonEsAsi.com.
• (es) O Pueyo d'Araguás en o portal Sobrarbe.com.
• (es) Información d'O Pueyo d'Araguás.
• (es) ElPueyoDeAraguás.com, web d'a concellería de turismo d'o municipio.