Filistyne
Die Filistyne (Hebreeus: פְּלִשְׁתִּים, Plištim) was ’n volk wat in die Bybel beskryf word. Hulle was ’n seevarende volk wat hulle aan die einde van die 2de millennium v.C. op die kusstrook in die suide van Kanaän gevestig en vermoedelik intensiewe kontak behou het met Alasjië (Siprus), Miceense Griekeland en Minoïese Kreta.[1]
Beskrywing
wysigVolgens Josua 13:3 en 1 Samuel 6:17 het die land van die Filistyne uit vyf stadstate bestaan: Gasa, Asdod, Askelon, Gat en Ekron. Die volk word in die Bybel dikwels uitgebeeld as Israel se grootste vyand.[2] Daarbenewens word hulle vermeld in Egiptiese, Assiriese en Babiloniese bronne.
Buite Bybelverband is bewyse vir die Filistyne en hul oorsprong nie duidelik nie. Hulle was vermoedelik een van die Seevolke en het gedurende die 12de en 11de eeu v.C. die heerskappy in die Levant gehad, maar in die eeue daarna is hul mag al hoe meer ingeperk. Tydens die Nieu-Assiriese Ryk (omstreeks 800–626 v.C.) het die Filistynse gebiede opnuut ’n opbloei beleef. Ná hul verowering deur die Babiloniërs in 604 v.C. is die Filistyne geleidelik in ander volke opgeneem.
Filistyne en Palestyne
wysigDie outonome Filistynse stadstate sou na die Babiloniese inval van Nebukadnesar II verdwyn en die Filistynse volk assimileer geleidelik in die omringende volke.[3][4] Toe enkele eeue later die Romeine binneval en die provincia Iudaea stig, het die Filistyne as 'n etniese groep alreeds in ander volke opgegaan. Na die opstand van die Jode onder leiding van Sjimon bar Kochba (132-135) en die daaropvolgende repressie en verbanning het die Romeine die hele gebied van Judea tot "Palaestina" as belediging van die verslaande vyand herdoop: die Filistyne was altyd die aartsvyande van die Jode. Na die verdeling van die Romeinse Ryk in 'n westelike en 'n oostelike (Bisantynse) deel en na die ondergang van die Wes-Romeinse Ryk aan die einde van die 4de eeu was die gebied onder die gesag van die Bisantyne. Toe die Moslems die gebied in 636 verower, het hulle die gebied na aanleiding van die Latynse Palaestina فلسطين Falasṭīn genoem en hierdie term is dikwels uitruilbaar met dié vir die Levant (al-Shām).[5] Hierdie benaming het tydens die Bisantynse, Arabiese en Ottomaanse tydperk vir die streek behoue gebly.[6]
Die nakomelinge van die geïslamiseerde Bisantynse provinsies en Arabiere van Palestina sou in die 19de en 20ste eeu deur Britse skrywers "Philistines" of "inwoners van Palestina" genoem word. Hierdeur het verwarring tussen die terme "Philistines" en "Palestinians" ontstaan. Hieruit het die veronderstelling gekom dat die Palestyne direkte nakomelinge van die Filistyne is, wat deur albei kante van die Palestyns-Israeliese konflik uitgebuit word om dié konflik 'n historiese rede te gee. Hoewel dit moontlik is dat onder die voorouers van die Palestyne Filistyne was, is dit onwaarskynlik dat alle Palestyne direkte nakomelinge van die Filistyne is.[7]
Taal
wysigFilistyne het hul eie taal gepraat (wat deur enkele woorde en name in die Bybel en ander bronne getuig). Hul inskripsies is baie kort en bestaan meestal uit 'n paar woorde. Hulle het aanvanklik 'n variasie van die Siprominoïese lettergreepskrif gebruik, en het dan die Fenisiese alfabet begin gebruik. Binne 1-2 eeue het hulle hul taal verloor en 'n plaaslike Semitiese dialek begin praat en kort daarna geassimileer is.
Filistyne en Pelasgers
wysigNavorsers het lank bespiegel dat Filistyne afstammelinge van Pelasgers kon wees, 'n konglomerasie van pre-Grieks wat die Egeïese See-streek bewoon het. Die Egiptiese opskrifte oor die "Seevolke" noem die nasie PLST onder andere wat Egipte binnegeval het en later in die Midde-Ooste beland het. Die argeologiese materiaalkultuur van die Filistyne is van sigbare Egeïese oorsprong, en 'n paar bekende Filistynse woorde het parallelle in die tale van die westelike Anatolië (Lidya, Lycia, ens.). 'N onlangse (2019) genetiese studie van die Filistyne het bevind dat hulle oorspronklik van die mense van die Midde-Ooste verskil, maar soortgelyk aan dié van die Egeïsche streek[8]; As gevolg van gemengde huwelike is die onderskeid egter ongeveer 5 eeu vC verlore gegaan.
Sien ook
wysigVerwysings
wysig- ↑ (en) B.J. Stone, The Philistines and Acculturation: Culture Change and Ethnic Continuity in the Iron Age, in BASOR 298 (1995), pp. 8, 13, C.S. Ehrlich, The Philistines in Transition: A History from ca. 1000-730 B.C.E., Leiden, 1996, bl. 11.
- ↑ (en) Fahlbusch, Erwin; Bromiley, Geoffrey William (2005). The Encyclopedia of Christianity, Volume 4: P-Sh. Grand Rapids, Michigan: Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 0-8028-2416-1
- ↑ (de) E. Noort, Die Seevölker in Palästina, Kampen – Leuven, 1994, bl. 27–33]. Na die Filistyne word net in 'n Bybelse konteks verwys: Esegiël [25:16], Sagaria [9:6], 1 Makkabeërs [3] ("land van die Filistyne").
- ↑ (en) B.J. Stone, The Philistines and Acculturation: Culture Change and Ethnic Continuity in the Iron Age, in BASOR 298 (1995), bl. 7-32.
- ↑ (en) M. Gil, A History of Palestine, 634-1099, Cambridge, 1992, bl. 113–114].
- ↑ (en) Erwin Fahlbusch, Jan Milič Lochman, John Mbiti (2005). The Encyclopedia of Christianity (4 uitg.). Leiden NL / Boston MA: Brill. ISBN 0-8028-2413-7.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link) - ↑ (en) M. Gil, A History of Palestine, 634-1099, Cambridge, 1992, bl. 14–15
- ↑ https://www.nytimes.com/2019/07/03/science/philistines-dna-origins.html?emc=rss&partner=rss
Hierdie artikel is vertaal uit die Nederlandse Wikipedia
Eksterne skakels
wysigWikimedia Commons het meer media in die kategorie Filistyne.
- (en) "Philistine". Encyclopædia Britannica. Besoek op 2 November 2018.